Witaminy w czasie ciąży – jakie są konieczne?
Przyjmowanie witamin w ciąży powinno zostać skonsultowane z lekarzem. Zazwyczaj kobiety w ciąży przyjmują suplement witaminowy, który zawiera ważne składniki odżywcze dla rozwoju płodu i utrzymania zdrowia matki. Suplementacja jest jednak wzbogaceniem diety, dlatego równie ważne jest prowadzenie zdrowego stylu życia, stosowanie się do zaleceń żywieniowych oraz aktywności fizycznej.
Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (PTGiP) przedstawiają aktualną wiedzę zgodną z badaniami naukowymi i wskazują na substancje niezbędne dla prawidłowego przebiegu ciąży. W rekomendacjach wskazuje się na:
- żelazo,
- kwas foliowy,
- witaminę D,
- kwasy DHA
- jod.
Inne mikroelementy, witaminy i substancje czynne w suplementacji, czyli uzupełnianiu diety, nie są zalecane u zdrowych kobiet [1].
Suplementacja żelaza w ciąży
Żelazo odpowiada za prawidłową syntezę hemoglobiny, dlatego zapobiega niedokrwistości. U kobiet w okresie rozrodczym, a zwłaszcza u kobiet ciężarnych to częsty problem. Dodatkowo żelazo uczestniczy w procesach oddychania tkankowego oraz jest konieczne do prawidłowego funkcjonowania mózgu. Jego niedobór u kobiet ciężarnych może przyczyniać się do infekcji w drogach moczowych, zahamowania wewnątrzmacicznego rozwoju płodu oraz przedwczesnego porodu. W ciąży zapotrzebowanie na żelazo zwiększa się o około 1 mg na dobę w I trymestrze oraz o około 7,5 mg w III trymestrze, co wynika ze wzrostu zapotrzebowania rosnącego płodu, popłodu i zwiększania się objętości mięśnia macicy.
Zarówno nadmiar jak, i niedobór żelaza szkodliwie wpływa na przebieg ciąży. Zaleca się kontrolę morfologii i stężenia ferrytyny (magazynu żelaza) tak, by móc wyłapać ewentualne niedobory tego pierwiastka.
Suplementację żelaza stosuje się przed 16. tygodniem ciąży tylko u kobiet z występującą niedokrwistością z niedoboru żelaza. Dopuszcza się także suplementację małych dawek żelaza (do 30 mg/d) u kobiet bez anemii, ale z niskim stężeniem ferrytyny poniżej 60 mcg/l po 16 tygodniu ciąży.
Suplementacja kwasu DHA w ciąży
Kwas DHA należy do związków z grupy wielonienasyconych kwasów tłuszczowych typu ω-3 (omega-3).
Na niedobory DHA narażone są szczególnie wieloródki, u których odstęp czasu pomiędzy ciążami był krótki, a także wegetarianki i weganki. Ciąża jest okresem zwiększonego zapotrzebowania na DHA, a niedobory kwasów tłuszczowych z rodziny omega-3 utrzymują się jeszcze przez 6 miesięcy po porodzie. W ciąży DHA odpowiada za zachowanie prawidłowego rozwoju komórkowego, neuronowego, a co za tym idzie, odpowiada za utrzymanie prawidłowej ostrości wzroku i rozwoju psychomotorycznego dziecka. Dodatkowo DHA zmniejsza ryzyko wystąpienie depresji u matki.
Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników wskazują, iż każda kobieta ciężarna powinna suplementować co najmniej 200 mg DHA, a u kobiet, które spożywają małe dawki ryb w ciąży i okresie prekoncepcyjnym, można rozważyć stosowanie większych dawek. Z kolei u kobiet, które obciążone są ryzykiem przedwczesnego porodu, należy zwiększyć dawkę do 1000 mg/dobę. Zalecana jest także suplementacja przynajmniej 200 mg DHA w czasie laktacji, a przy niskim spożyciu ryb, dawkę należy zwiększyć do 400-600 mg DHA/dobę.
Suplementacja kwasu foliowego w ciąży
Foliany są niezbędne do prawidłowego rozwoju płodu. Syntetyczną pochodną folianów jest kwas foliowy. Witamina ta jest konieczna do prawidłowej syntezy kwasów nukleinowych, do prawidłowego krwiotworzenia u matki, jak i rozwijającego się płodu. Niedobór folianów może przyczyniać się do rozwoju anemii, poronień, wad wrodzonych oraz wad cewy nerwowej. Zapotrzebowanie na foliany w czasie ciąży wzrasta o połowę.
Do czynników ryzyka niedoboru folianów i wad cewy nerwowej zalicza się:
- cukrzycę typu I i II,
- stosowanie w ciąży lub przed ciążą leków: przeciwpadaczkowych, metotreksatu, cholestyraminy, metforminy, sulfadiazyny,
- stosowanie używek,
- niewydolność nerek lub wątroby,
- BMI > 30 kg/m2,
- stan po operacjach bariatrycznych, choroby układu pokarmowego skutkujące zaburzeniami wchłaniania np. choroba Leśniowskiego- Crohna, celiakia.
U wszystkich kobiet w wieku prokreacyjnym zaleca się suplementację 0,4 mg/dobę jako uzupełnienie diety bogatej w foliany. Do 12 tygodnia ciąży zaleca się suplementację folianów w dawce 0,4 do 0,8 mg/dobę, natomiast po 12 tygodniu ciąży i w trakcie laktacji w populacji kobiet bez dodatkowych czynników ryzyka – 0,6-0,8 mg/dobę. U kobiet z dodatnim wywiadem w kierunku wady cewy nerwowej należy dostarczać 4 mg folianów na dobę, co najmniej 4 tygodnie przed planowaną koncepcją i przez pierwsze 12 tygodni ciąży, a następnie w dawce – 0,6-0,8 mg/dobę. Z kolei u kobiet z grupy ryzyka niedoboru folianów i wad cewy nerwowej – 0,8 mg/dobę co najmniej 3 tygodnie przed planowaną koncepcją, w ciąży i w czasie laktacji. Dokładną dawkę najlepiej ustalić z lekarzem prowadzącym, który uwzględni potencjalne czynniki ryzyka niedoboru folianów.
Suplementacja jodu w ciąży
Jod jest pierwiastkiem niezbędnym do prawidłowego wytwarzania hormonów tarczycy: tyroksyny (T4) i jej aktywnej formy trijodotyroniny (T3). Niedobory jodu dotyczą około 50% populacji, w tym także kobiet ciężarnych. Niedobór tego pierwiastka w czasie ciąży może skutkować:
- kretynizmem u dziecka,
- zwiększonym ryzykiem poronienia i urodzenia martwego urodzenia,
- zwiększoną umieralnością okołoporodową i niemowlęcą.
Nawet niewielkie niedobory jodu w diecie matki mogą wpłynąć niekorzystnie na funkcje poznawcze u dziecka. Zarówno nadmiar jak i niedobór jodu może przyczyniać się do rozwoju raka tarczycy.
Zalecana jest suplementacja jodu u wszystkich ciężarnych kobiet bez chorób tarczycy w wywiadzie, w dawce 150 – 200 ug/dobę. Dobowe spożycie jodu w czasie laktacji (z żywności i suplementów) powinno wynosić 200 ug/dobę. U kobiet z chorobami tarczycy suplementacja jodu powinna się odbywać pod kontrolą stężenia hormonów tarczycy i przeciwciał przeciwtarczycowych.
Suplementacja witaminy D w ciąży
Witamina D3 jest kluczowa do prawidłowego procesu kostnienia szkieletu rozwijającego się płodu. Odpowiednie wysycenie matki witaminą D3, działa korzystnie na zawartość wapnia u noworodka. Sugeruje się także, iż jej niedobór u kobiety ciężarnej zwiększa ryzyko wystąpienia nadciśnieniowych stanów ciążowych oraz cukrzycy ciążowej. Z uwagi na powszechne niedobory witaminy D3 w populacji Polski, zaleca się jej suplementację nawet przez cały rok, a szczególnie konieczna jest suplementacja w okresie jesienno-zimowym, z uwagi na niedostateczną ekspozycję słoneczną.
Zgodnie z aktualną wiedzą zaleca się suplementację witaminy D3 w okresie ciąży i laktacji, u kobiet bez obciążeń sugerujących deficyt tej witaminy i z prawidłową masą ciała, w dawce 1500-2000 IU na dobę. Sugeruje się jednak, iż dawkę powinno dobierać się indywidualnie po oznaczeniu stężenia witaminy D3 w surowicy krwi. U kobiet z BMI wynoszącym więcej niż 30 kg/m2 należy rozważyć suplementację wyższej dawki – 4000 IU.
Jak długo brać witaminy w czasie ciąży?
Zgodnie z zaleceniami przyjmowanie witamin w czasie ciąży, najczęściej kontynuuje się również w okresie karmienia piersią. Mogą jednak różnić się dawki danego suplementu. W czasie ciąży należy zwrócić szczególną uwagę na: kwas foliowy, DHA, jod, żelazo i witaminę D3, natomiast w okresie laktacji na: DHA, jod, kwas foliowy, karotenoidy, flawonoidy i witaminę D. Suplementację niektórych z witamin np. witaminy D3, czy kwasu DHA można również kontynuować w późniejszym okresie. Trzeba przede wszystkim uwzględnić potencjalne niedobory wynikające z niedoborowej diety oraz czynniki ryzyka. Należy pamiętać, iż wszelką suplementację w okresie ciąży, laktacji, a także przed planowaną ciążą warto skonsultować z lekarzem, który zbierze dokładny wywiad, zleci odpowiednie badania i dobierze suplementy diety.
Silikonowe plastry na bliznę po cesarskim cięciu
Wspomaga prawidłowe widzenie, wzrost i rozwój kości u dzieci.
Opracowany specjalne dla kobiet w ciąży.
Starannie dobrane składniki wspierają prawidłowy rozwój dziecka i dbają o zdrowie mamy
Pomaga przy problemach intymnych w ciąży.
Dla zdrowia układu moczowego.
Bibliografia:
1. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników dotyczące suplementacji u kobiet ciężarnych. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2020, tom 5 (4), 170-181.
2. Węgierek-Szostak D. Żywienie w czasie ciąży i karmienia piersią. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2021.