Czym jest syndrom nagłej śmierci łóżeczkowej?
SIDS (ang. sudden infant death syndrome), czyli nagła śmierć łóżeczkowa, syndrom nagłej śmierci łóżeczkowej czy zespół nagłego zgonu niemowląt, to przypadek niespodziewanej śmierci dziecka w czasie snu, do ukończenia przez nie 1. roku życia, której przyczyny nie da się w żaden sposób ustalić. To jedna z najczęstszych przyczyn śmierci dzieci w krajach wysokorozwiniętych. Częściej dotyczy dziewczynek.
Wg statystyk częstość występowania tego zespołu na świecie waha się od 0,1 do 6/1000 żywych urodzeń. Najczęściej dzieci umierają od 2. do 4. miesiąca życia. Wysnuto wiele hipotez, co do mechanizmu występowania SIDS, jednak żadna z nich nie została w 100% potwierdzona.
Jak diagnozuje się SIDS?
Zespół nagłego zgonu niemowląt diagnozuje się poprzez wykluczanie wszystkich możliwych przyczyn śmierci dziecka. Lekarz patolog wraz z policją, muszą poznać historię zdrowia dziecka, choroby, z jakimi się zmagało, ustalić, czy nie było śladów przemocy i maltretowania ze strony najbliższych. Do określenia, czy dziecko zostało ofiarą przestępstwa, czy nagłej śmierci łóżeczkowej, konieczna jest obszerna sekcja zwłok, pozwalająca stwierdzić, czy jest możliwe wskazanie przyczyny zgonu. Kolejne kroki to poznane stanu psychicznego matki w kwestii np. depresji poporodowej czy zaburzeń psychicznych. SIDS może być mylone z dzieciobójstwem, stąd postępowanie musi być bardzo dokładne i szczegółowe.
Czynniki ryzyka zespołu nagłej śmierci łóżeczkowej
Wyróżniono czynniki ryzyka, które w istotny sposób wpływają na pojawienie się zespołu SIDS:
- spanie na brzuchu,
- spanie w łóżku z rodzicem,
- dym tytoniowy (palenie przez kobietę w czasie ciąży i bierne palenie przez dziecko po urodzeniu),
- infekcja atakująca górne drogi oddechowe,
- słaba opieka prenatalna,
- wcześniactwo i powikłania wcześniacze,
- mała masa urodzeniowa,
- przypadki śmierci niemowląt w rodzinie,
- nieprawidłowa budowa pnia mózgu,
- wiek poniżej 1. roku.
Dodatkowo pojawiła się hipoteza, że maluchy będące w grupie ryzyka pojawienia się syndromu nagłej śmierci łóżeczkowej, mają problem z produkcją energii w stosunku do zapotrzebowania organizmu. Wskazuje się na metaboliczną przyczynę SIDS – zaburzenie gospodarki fosforanowej organizmu. Bardzo wrażliwa na niedobory energii jest przepona, której praca wtedy zwalnia lub zupełnie ustaje. Organizm ludzki energię czerpie z dużej mierze z fosforanów, które znajdują się w jedzeniu oraz kościach. Zgodnie z tą teorią, ciało małego dziecka nie ma takich zapasów fosforanów, które zabezpieczałby organizm przed brakiem energii w każdym momencie życia.
W związku z tym, że najczęściej na SIDS umierają niemowlaki od 2. do 6. miesiąca życia, pod uwagę naukowcy biorą również niedojrzałość układu nerwowego, a w szczególności nieprawidłowe działanie ośrodków snu i czuwania.
Prowadzone były również badania, podczas których zauważono, że dzieci zmarłe w przebiegu SIDS miały m.in. zmiany w pniu mózgu o charakterze bliznowaceń, zaburzenia w transmisji serotoniny i inne, co sugeruje uszkodzenia układu nerwowego, jako teoretyczną przyczynę zespołu nagłej śmierci łóżeczkowej.
Jak zapobiegać nagłej śmierci łóżeczkowej?
Z biegiem lat odkrywa się coraz więcej czynników ryzyka SIDS, dlatego można próbować zapobiec nieoczekiwanej śmierci malucha.
Co rodzic może zrobić, aby zmniejszyć ryzyko nagłej śmierci łóżeczkowej?
Zalecenia Amerykańskiej Akademii Pediatrycznej (nie ma polskich zaleceń w sprawie SIDS) :
- układanie dziecka do snu, do ukończenia 1. roku życia na plecach (nie na boku, gdyż to może skutkować przekręceniem się na brzuch)
- materac w łóżeczku musi być twardy, nie może się odkształcać, prześcieradło musi być dobrze założone,
- karmienie piersią,
- łóżeczko dziecka powinno znajdować się blisko łóżka rodzica, w tym samym pomieszczeniu,
- w łóżeczku nie ma miejsca na misie, kocyki, przytulanki, mogące być powodem uduszenia lub zaklinowania się malucha,
- warto przemyśleć podawanie dziecku smoczka do zasypiania,
- unikanie palenia w ciąży i biernego palenia przez dziecko po porodzie,
- unikanie zażywania narkotyków i picia alkoholu w ciąży,
- dziecko nie powinno być przegrzewane, nie wolno przykrywać jego głowy nawet cienką pieluszką do snu,
- szczepienia dziecka odbywają się zgodnie z kalendarzem,
- nie należy profilaktycznie i bez wskazań używać monitorów oddechu,
- dziecko na brzuchu można ułożyć tylko pod nadzorem rodzica.
Zespół nagłej śmierci łóżeczkowej to ogromna tragedia dla rodziny. Brak możliwości ustalenia przyczyny zgonu dziecka jest dużym obciążeniem dla rodziców, tym bardziej że musi zostać wykluczony udział osób trzecich. Przez wiele lat medycyna szukała przyczyn SIDS, jednak nagłe śmierci niemowląt wciąż pozostają zagadką. Stosowanie się do zaleceń AAP i unikanie znanych czynników ryzyka, może w znacznym stopniu przyczynić się do obniżenia umieralności najmłodszych z nieznanych przyczyn.