Nagość w rodzinie – na co zwrócić uwagę?
Małe dziecko uczy się najwięcej od rodziców, również w zakresie cielesności, seksualności, postrzegania własnego i cudzego ciała. Od wczesnego rozwoju bawi się swoim ciałem, chętnie sprawdza, co potrafi i jakie wywołuje reakcje. Przyglądając się rodzicom, uczy się interakcji społecznych, relacji z innymi, ale także stosunku do własnego ciała. To, jaką postawę przyjmują rodzice wobec nagości i co chcą przekazać na ten temat dzieciom, często wypływa z własnych, wczesnych doświadczeń wyniesionych z domu rodzinnego.
Paulina Gaworska-Gawryś
Dla jednych przebieranie się przy dziecku bez osłaniania piersi czy genitaliów będzie w porządku, dla innych taka sytuacja wzbudza poczucie wstydu lub zgorszenia. Warto, aby rodzice zastanowili się jakie, mają podejście do spraw związanych z ciałem, seksualnością, jakie noszą w sobie przekonania i jaki to może mieć wpływ na dzieci.
Akceptacja ciał, intymność i granice nagości w domu
Akceptacja swojego ciała, poznawanie go, dotykanie jest całkowicie naturalne u dzieci i dorosłych. Oswajanie się z nagością daje dziecku informację, że ciało jest w porządku. Rozmowy o intymności, różnych częściach ciała oraz różnych zachowaniach mogą pomóc dziecku lepiej zrozumieć, co się dzieje z nim w różnych sytuacjach oraz lepiej czuć się ze swoim ciałem.
Jednocześnie, kiedy rodzice chodzą nago po domu, warto wytłumaczyć dziecku, że jest różnica między pokazywaniem się nago, kiedy są tylko sami domownicy, a paradowaniem na golasa przy gościach. Rozmowa, o zachowaniu w różnych miejscach, panujących tam zasadach jest bardzo ważna dla dzieci, ponieważ dzięki wiedzy nie naraża się na wyśmianie, krytykę czy niebezpieczeństwo.
Różnicę między tym, co jest akceptowane w domu, a tym co u koleżanki czy w przedszkolu, trudno wytłumaczyć małym dzieciom, które postrzegają, to co dzieje się w domu jako wyznacznik zachowania. Ogromnym wyzwaniem jest dla nich zrozumienie odmiennych zasad panujących w innych miejscach, w zewnętrznym świecie.
Wytłumaczenie dziecku znaczenia intymności jest bardzo ważne. Rodzice powinni uczulić dziecko, że pewne części ciała – genitalia, piersi (możemy użyć nazw dostosowanych do wieku dziecka, aby najlepiej zrozumiało, o co nam chodzi) może oglądać ono samo, rodzice, kiedy je pielęgnują, jak jest małe, w wybranych sytuacjach lekarz. Nikt więcej. Nikt też nie ma prawa dotykać dziecka, w te określone części ciała, ani prosić o to, aby się rozebrało. Taka rozmowa o fizycznym kontakcie, nagości i intymności powinna być przeprowadzona dość wcześnie, językiem dostosowanym do wieku i możliwości dziecka, spokojnie, bez straszenia i stresowania dziecka.
Poczucie wstydu – kiedy się pojawia?
Dziecko postrzega ciało neutralnie, nie widzi w nim seksualnego obiektu pożądania, a ciekawą sferę eksploracji, eksperymentów i działania. Chce poznawać i próbuje rozumieć, jak działa świat, a także ono samo. To dorośli poprzez swoje skojarzenia mogą widzieć w nagim dziecku na plaży czy w ogródkowym basenie coś nieprzyzwoitego, czy gorszącego. Maluch lubi swoje ciało, ponieważ dzięki niemu czuje sprawczość sięgając po coś dłonią, doświadcza przyjemności, np. przytulając się z mamą czy tata, czy zaspokaja swoją ciekawość, sprawdzając, co się stanie kiedy kopnie coś nogą.
To jest wyrób medyczny.
Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.Poczucie wstydu pojawia się u dzieci wraz z rozwojem i zinternalizowaniem norm moralnych i zasad rządzących współżyciem społecznym. To dorośli często wywołują u dzieci poczucie wstydu, kiedy nie podoba im się, jak zachowało się dziecko. Kiedy rodzice mają dobrą relację z własnym ciałem, akceptują nagość, a jednocześnie tłumaczą i pokazują granicę intymności własnej i cudzej, dzieci nie wstydzą się swojego ciała, a jednocześnie potrafią stosować się do norm, które mówią, że w określonych miejscach chodzimy w ubraniu i nie rozbieramy się na oczach innych osób.
Czy pokazywać się dzieciom nago?
Odpowiedź na to pytanie jest niejednoznaczna i przede wszystkim zależy od rodziców i ich postawy. To oni są opiekunami dziecka i warto, aby mieli zaufanie do swoich kompetencji jako rodziców. Jedną z proponowanych postaw, która wspiera akceptację swojego ciała, a jednak stawia granicę intymności, jest umiarkowane podejście do pokazywania nagości dzieciom. Czyli z jednej strony nie zakrywamy się w panice przed dzieckiem, kiedy widzi bez ubrania rodzica, który wychodzi pod prysznica lub się przebiera. W naturalnych sytuacjach związanych z brakiem ubrania zachowujemy się spokojnie i jeśli dziecko nas o coś pyta związanego z ciałem, to odpowiadamy. Z drugiej strony nie chodzimy specjalnie po domu nago, jeśli nie czujemy takiej potrzeby, tłumaczymy dziecku normy zachowania w innych miejscach niż dom, związane z zakładaniem ubrania, postrzeganiem ciała przez inne osoby.
Dzieci są naturalnie ciekawe ciała rodziców, chcą je dotykać i sprawdzać, co się stanie. Tu dorosły powinien stawiać spokojnie granice, czyli jeśli dziecko chce dotknąć piersi czy genitaliów rodzica, może on powiedzieć „nie chcę, abyś mnie tu dotykał/a, to dla mnie miejsce intymne”. Mogą pojawić się pytania dziecka, dlaczego tych miejsc nie może dotykać – możemy powiedzieć, że to są specjalne miejsca na ciele, które są dla nas bardzo ważne, jak np. skarby i mogą je dotykać jedynie wybrane osoby, w specjalnych sytuacjach. Z pomocą mogą przyjść specjalne, edukacyjne książki, które pomagają rozmawiać o genitaliach, intymności i nagości jak np. „Wielka księga cipek”, „Wielka księga siusiaków” Dan Hojer, Gunilla Kvarnstrom.
Rozmawianie o ciele, jego funkcjach, pokazywanie się od czasu do czasu nago w zgodzie z sobą, pozwala dziecku zaspokoić swoją ciekawość, nagość nie jest wtedy dla niego zakazanym owocem, który kusi. Oswajanie się z nagością, seksualnością sprzyja lepszej relacji dziecka ze swoim ciałem, akceptacji tego jak wygląda, co wpływa na pewność siebie i poczucie własnej wartości. Warto dodać, że dziecku ciało nie kojarzy się z seksem, nie ma ono fantazji erotycznych, ciało jest dla niego ciekawe, fascynuje je jego funkcjonowanie i możliwości, dlatego chce je dotykać i o nie pyta.
Jaki przekaz przejmie dziecko o swoim ciele, zależy od rodzica i jego postawy. Warto przemyśleć tę kwestię i porozmawiać o tym z partnerką/ partnerem, aby mieć jedno stanowisko w przypadku pytań dziecka. Dzięki temu przekazujemy mu bardziej spójną wersję świata i tego, czego może się spodziewać po rodzicach.
Otwartość na pytania dziecka, brak tajemnic i krytykowania dziecka za poruszanie określonych tematów sprzyja wzmacnianiu relacji na linii rodzic-dziecko, a także powoduje, że syn lub córka nabiera jeszcze większego zaufania do rodzica. W sytuacji, kiedy nie będzie wiedziało, co zrobić lub będzie mieć pytania odnośnie sfery seksualnej, lub funkcjonowania ciała przyjdzie do mamy i taty, zamiast szukać informacji w Internecie.
Bibliografia:
Piotrowska P., Rozwój seksualny dziecka. Natuli, Warszawa, 2020