Czym jest badanie profilaktyczne?
Badanie profilaktyczne u niemowląt i małych dzieci to przede wszystkim wizyty patronażowe i bilanse zdrowia, inaczej profilaktyczne badania lekarskie, które mają na celu jak najwcześniejsze wykrycie chorób okresu rozwojowego i innych zaburzeń/odchyleń od normy dla danego wieku.
Profilaktyczną opiekę zdrowotną sprawuje oprócz lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, pielęgniarka POZ- Podstawowej opieki Zdrowotnej (w przypadku noworodka jest to także położna środowiskowa POZ zastępowana przez pielęgniarkę).
Lekarz badający dziecko na wizycie patronażowej lub szczepiennej, czy w trakcie wykonywania bilansu, w razie wykrycia niepokojących objawów może skierować małego pacjenta na bardziej wnikliwą diagnostykę.
Przeczytaj także: Ciemiączko – kiedy zarasta i jak je pielęgnować?
Kiedy wykonuje się profilaktyczne badania lekarskie u dzieci i na czym ono polega?
System profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pacjentem pediatrycznym oparty jest na zasadzie ciągłości tej opieki. W praktyce oznacza to, że profilaktyczne badania lekarskie wykonywane są z określoną częstotliwością zgodną z zaleceniami.
Kolejne profilaktyczne badania lekarskie dzieci w wieku przedszkolnym to bilanse zdrowia: w 18. miesiącu życia (1,5 roku życia), w 36. miesiącu życia (3 rok życia) i w 60. miesiącu życia (5. rok życia). Następne wizyty profilaktyczne to bilans klasy „0”, bilans klasy 3. szkoły podstawowej, bilans klasy 7. szkoły podstawowej, bilans klasy 1. szkoły ponadpodstawowej oraz bilans ostatniej klasy szkoły ponadpodstawowej.
Jakie inne badania profilaktyczne powinny być wykonane u naszego dziecka?
Jeszcze w szpitalu noworodkowi wykonuje się przesiewowe badanie krwi w kierunku rzadkich chorób genetycznych (obecnie jest to diagnostyka w kierunku fenyloketonurii, wrodzonej niedoczynności tarczycy, mukowiscydozy, rzadkich wad metabolicznych, wrodzonego przerostu nadnerczy i deficytu biotynidazy). Decyzją Ministra Zdrowia z 2021 roku do aktualnego programu badań przesiewowych noworodków w Polsce na lata 2019–2022 zostało dołączone SMA. Do końca 2022 roku badaniem profilaktycznym w kierunku SMA będą objęte wszystkie noworodki.
Badanie przesiewowe wykonuje się z krwi włośniczkowej pobranej z pięty (lub palca) na specjalną bibułę.
Badania noworodka przed wypisem ze szpitala
Przed wypisem noworodka do domu wykonywane jest także profilaktyczne badanie słuchu.
Po wypisie noworodka ze szpitala na wizycie patronażowej (w 1.-2. tygodniu życia) lekarz ocenia i bada między innymi:
- ewentualne nierówności dróg łzowych (zwraca się także uwagę na przezierność oka, odblaski, ich symetryczność),
- rozwojową dysplazję stawów biodrowych, badanie objawów Ortolaniego – przeskakiwania oraz Barlowa czyli odwodzenia,
- narząd wzroku i słuchu,
- stan somatyczny noworodka (wagę, obwód główki, szwy czaszkowe i ciemię, ewentualną obecność żółtaczki),
- rytm snu i czuwania,
- stan neurorozwojowy,
- stan karmienia piersią,
- dobrostan psychoemocjonalny rodziny.
Badanie niemowlęcia w poradni preluksacyjnej
Kolejne z badań profilaktycznych to badanie stawów biodrowych u niemowlaka w poradni preluksacyjnej wykonywane przez lekarza ortopedę (optymalny wiek przeprowadzenia badania USG stawów biodrowych u niemowlaka to 6. tydzień życia).
Kolejne badania profilaktyczne
Podczas kolejnych wizyt profilaktycznych (także szczepiennych) badanie obejmują: ocenę rozwoju fizycznego (waga, długość ciała/wzrost dziecka, obwód główki – wszystkie te parametry nanoszone są na siatki centylowe, a norma mieści się między 3 a 97 centylem. ), u chłopców ocenę jąderek, ocenę rozwoju psychoruchowego, ocenę narządu wzroku (badanie w kierunku występowania zeza, ostrość wzroku), ocenę słuchu, ocenę narządu ruchu (ocena stawów biodrowych, chodu, skrzywień kręgosłupa i wygięć przednio-tylnych oraz chodu), pomiar ciśnienia tętniczego.
Niektóre z tych badań i ocen przypisane są dla wizyt w konkretnym wieku.
Inne badania profilaktyczne to także ocena lateralizacji i wykrywanie wad wymowy (wykonywane w zakresie obowiązkowego przygotowania przedszkolnego).
Czy i co ile należy wykonywać profilaktyczne badanie krwi u dziecka?
Według zaleceń ekspertów profilaktyczne wykonanie morfologii krwi u prawidłowo rozwijających się dzieci powinno wykonywać się raz do roku, a bezwzględnie w wieku dojrzewania (szczególnie u dziewczynek), natomiast u niemowląt: w 3. miesiącu życia, następnie w 6. miesiącu (związane jest to ze zmianą sposobu karmienia) oraz po ukończeniu pierwszego roku życia.
Jeśli lekarz pediatra zauważy nieprawidłowości podczas badań profilaktycznych, wizyt szczepiennych lub infekcji, może zlecić wykonanie badania krwi w każdym wymagającym tego momencie niezależnie od tego, co opisałam powyżej.
Dlaczego przed szczepieniem rutynowo nie wykonuje się dziecku badań laboratoryjnych?
W przypadku prawidłowo rozwijających się dzieci przed wykonaniem szczepienia nie zaleca się wykonywania profilaktycznego badania laboratoryjnego krwi. Ponadto lekkie i umiarkowane infekcje wbrew obiegowej opinii nie są także przeciwwskazaniem do wykonania szczepienia, to samo dotyczy okresu wylęgania (inkubacji) choroby. Szczepienie należy odłożyć na później, jeśli mamy do czynienia z objawami ostrej choroby o cięższym przebiegu (np. gorączka powyżej 38,5°C). Ocena zdolności przyjęcia szczepionki przez małego pacjenta polega na badaniu kwalifikacyjnym wykonywanym przez lekarza i obejmuje wywiad oraz badanie przedmiotowe (fizykalne) z wydaniem orzeczenia o możliwości podania szczepionki w danym dniu.
Podsumowanie
Jako rodzice powinniśmy pamiętać, że badania bilansowe i inne wizyty profilaktyczne przeprowadzane z zachowaniem ich ciągłości są skutecznym narzędziem we wczesnym wykrywaniu chorób i zaburzeń wieku rozwojowego, jednak rodzic we własnym zakresie powinien także obserwować swoje dziecko i ewentualne niepokojące objawy skonsultować z lekarzem pediatrą.
Może zainteresować Cię także: Wakacyjna apteczka dla dziecka – co powinno się w niej znaleźć?