Najczęstsze rodzaje nowotworów u dzieci
Międzynarodowa Klasyfikacja Nowotworów Dziecięcych uszeregowała nowotwory w 12 grup w zależności od tkanki, z jakiej się wywodzą. Obok każdej grupy umieszczono przybliżoną, procentową częstość występowania danego nowotworu u polskich dzieci [1,2].
- Białaczki — 29%
- Chłoniaki — 14%
- Nowotwory ośrodkowego układu nerwowego — 16%
- Nowotwory układu współczulnego — 7%
- Retinoblastoma — 3%
- Nowotwory nerek — 7%
- Nowotwory wątroby — 2%
- Nowotwory kości — 8%
- Mięsaki tkanek miękkich — 7%
- Nowotwory zarodkowe — 6%
- Nowotwory nabłonkowe — 1%
- Inne rzadko występujące nowotwory — 1%
Dziecięce nowotwory charakteryzuje bardzo dynamiczny wzrost. Określenie konkretnej przyczyny, która prowadzi do rozwoju raka u dziecka, jest zwykle niemożliwe. Szybkie namnażanie sprzyja naciekaniu komórek nowotworowych na okoliczne tkanki i tworzeniu przerzutów. Co ciekawe, krótki okres utajenia choroby skraca czas potrzebny na zdiagnozowanie. Oczywiście, jeśli rodzice nie przeoczą bądź nie zlekceważą niepokojących sygnałów. Polskie statystyki pokazują, że 80% dziecięcych nowotworów może być poddanych skutecznej terapii [3]. Co więcej, umieralność na nowotwory wśród dzieci ciągle spada przy jednocześnie wzrastającej zachorowalności. Jest to dowód na ogromny postęp rodzimej medycyny w zakresie leczenia raka u małych pacjentów.
Przeczytaj także: Dlaczego dzieci tak często chorują i co można z tym zrobić?
Nowotwory u dzieci — niepokojące objawy
Nowotwory to druga przyczyna zgonów wśród dzieci (pierwsze miejsce należy do wypadków i urazów). Główny problem stanowi zbyt późne rozpoznanie. Dlatego warto, by każdy rodzic znał objawy alarmujące, z którymi należy zgłosić się do lekarza pediatry. Jak już wspomniano, zmiany nowotworowe u małych pacjentów rosną niezwykle szybko. Specjaliści podkreślają, że nawet dwa tygodnie rozwoju raka od momentu wystąpienia pierwszych symptomów może wpłynąć na znaczne zaawansowanie choroby.
Należy pamiętać, że nawet jeśli u dziecka wystąpi objaw lub objawy alarmujące nie zawsze oznacza to nowotwór. Natomiast wczesna reakcja i jak najszybsza konsultacja lekarska zawsze będą działać na korzyść pociechy.
Najczęstsze objawy, które mogą świadczyć o chorobie nowotworowej u dzieci to:
● u dzieci poniżej 2. roku życia — zwiększenie obwodu głowy, napięte ciemiączko, rozejście szwów czaszkowych,
● długotrwała gorączka o nieznanej przyczynie, która nie ustępuje pomimo leczenia,
● bladość skóry, występowanie sińców, krwistych wybroczyn, ropni, zmiana zabarwienia skóry,
● przewlekły i narastający kaszel trwający powyżej 3 tygodni,
● łatwa męczliwość, problemy ze skupieniem i koncentracją,
● niezamierzona utrata masy ciała lub brak jej przyrostu,
● powiększone węzły chłonne bez współistniejącej infekcji,
● pojawienie się guzka lub uwypuklenia bez cech zapalnych (zaczerwienienie, ból, obrzęk) w jakiejkolwiek części ciała, których średnica przekracza 3 cm,
● bóle głowy występujące bezpośrednio po przebudzeniu, o narastającej intensywności, mogą towarzyszyć także wymioty, zaburzenia mowy, wzroku czy pamięci,
● powiększenie obwodu brzucha,
● nawracające, przewlekłe bóle w okolicy brzucha,
● zmiana rytmu wypróżnień — przewlekłe zaparcia, uporczywe biegunki,
● obecność krwi w moczu,
● bóle pleców, którym może towarzyszyć skrzywienie, opory ruchowe,
● utykanie,
● bóle kostno-stawowe,
● wytrzeszcz jednej bądź obu gałek ocznych,
● krwiak okularowy, czyli zasinienie oczodołów powstałe w wyniku pęknięcia naczyń krwionośnych tej okolicy.
Zatem występowanie u dzieci nietypowych objawów, które utrzymują się przez długi czas i narastają, jest wskazaniem do rozpoczęcia diagnostyki nowotworowej.
Rodzinne występowanie nowotworów — jak uchronić dziecko i jakie badania wykonać?
Choroby nowotworowe u dzieci zwykle nie wiążą się z dziedzicznością, a ich przyczyną jest najczęściej nieznana. Mimo to większe ryzyko raka wśród małych pacjentów wiąże się ze współistnieniem niektórych chorób genetycznych [3]:
● zespoły związane z niestabilnością chromosomów — np. zespół Klinefeltera, Downa, niedokrwistość Fanconiego, xeroderma pigmentosum, teleangiektazja,
● ciężkie, wrodzone zaburzenia odporności — np. Zespół Wiskott-Aldrich, agammaglobulinemia, złożony zespół niedoborów odporności,
● fakomatozy (choroby skórno-nerwowe) – neurofibromatoza, stwardnienie guzowate, zespół Gorlina.
Co robić, gdy u dziecka wystąpią objawy nasuwające podejrzenie choroby nowotworowej? Przede wszystkim należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem i wykonać niezbędne badania laboratoryjne. Ponadto takie badania warto wykonywać profilaktycznie u każdego dziecka raz w roku, by odpowiednio szybko zareagować na niepokojące zmiany. Dlaczego? Specjaliści podkreślają, że duża część nowotworów jest rozpoznawana dopiero w III lub IV stadium zaawansowania, co zmniejsza szanse na wyleczenie. Wykrycie choroby na jej pierwszych etapach przynosi sukces terapeutyczny nawet w 100%!
Bardzo ważnym badaniem jest zwykła morfologia krwi obwodowej z rozmazem. Dostarcza informacji o liczbie krwinek czerwonych i płytek krwi oraz odsetku poszczególnych krwinek białych.
Ponadto inne badania, jakie warto wykonać dziecku profilaktycznie to także:
● USG jamy brzusznej — wskazane w przypadku pojawienia się nietypowych symptomów,
● ogólne badanie moczu,
● poziom żelaza i ferrytyny,
● OB i CRP — pomagają w ustaleniu, czy w organizmie toczy się stan zapalny,
● ALAT i ASPAT — enzymy wątrobowe,
● kreatynina — służy ocenie funkcji nerek.
Co więcej, każde dziecko do 18. roku życia podlega okresowym bilansom stanu zdrowia. Wówczas lekarz ocenia ogólny rozwój małego pacjenta i kontroluje leczenie wcześniej wykrytych chorób. Wykonanie corocznych badań profilaktycznych pozwala w pełni monitorować zdrowie pociechy.
Profilaktyka nowotworowa u dzieci
Ryzyko choroby nowotworowej można zmniejszyć. W jaki sposób? Poprzez eliminację czynników, które mają udowodnione działanie sprzyjające rozwojowi raka. Profilaktyka chorób nowotworowych u dzieci obejmuje następujące działania:
● coroczne profilaktyczne badania krwi,
● szczepienie przeciwko HPV — wirus brodawczaka ludzkiego wywołuje nie tylko raka szyjki macicy, ale odpowiada za niektóre zmiany rakowe w okolicach głowy i szyi. W Polsce są dostępne 3 preparaty, które chronią przed poszczególnymi, wysokoonkogennymi typami HPV – 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52, 58,
● unikanie tytoniu i dymu tytoniowego,
● obserwacja niepokojących objawów i skorzystanie z pomocy lekarskiej, jeśli takowe wystąpią,
● ograniczenie wpływu szkodliwych substancji — np. smog, pestycydy, promieniowanie jonizujące, formaldehyd, nadmierna ekspozycja słoneczna, itp.,
● zdrowa i zbilansowana dieta,
● aktywność fizyczna dopasowana do wieku dziecka.
Może zainteresować Cię również: Badania profilaktyczne u niemowląt i małych dzieci – jakie i jak często wykonywać?
To jest wyrób medyczny.
Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.[1] International Classification of Childhood Cancer, third edition | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
[2] Kowalczyk J., Epidemiologia nowotworów złośliwych u dzieci. W: Onkologia i Hematologia Dziecięca A. Chybicka, K. Sawicz-Birkowska (red.), PZWL, Warszawa 2008.
[3] Onkologia dziecięca, czyli dziecko i nastolatek w terapii onkologicznej, Głos Pacjenta https://glospacjenta.pl/
[4] Genetic and nongenetic risk factors for childhood cancer | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/