To jest wyrób medyczny.
Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.Ogólne zasady stosowania opatrunków
Na rany należy stosować czyste, najlepiej sterylne opatrunki. Przed założeniem bandażu/gazy warto sprawdzić krążenie poniżej urazu – przed i po owinięciu opatrunkiem.
- Jeśli krążenie krwi jest zmniejszone po założeniu opatrunku (słabiej wyczuwalne tętno, sinienie) – poluzuj opatrunek.
- Jeśli krew przesącza się przez założony opatrunek – dodaj kolejne warstwy na zewnątrz.
Część opatrunku, która ma kontakt z raną, powinna pozostać na miejscu i nie należy jej usuwać. Opatrunki i bandaże utrzymuj w czystości i suchości, aby minimalizować ryzyko infekcji rany. Po opanowaniu krwawienia zamoczone krwią opatrunki wymień na czyste i suche.
Pierwsza pomoc w krwotokach żylnych i tętniczych
Krwawienie żylne, w odróżnieniu od krwawienia tętniczego, charakteryzuje ciągły wypływ ciemnej krwi. Krwawienie tętnicze natomiast to zwykle pulsujący wypływ jaśniejszej, żywoczerwonej krwi.
Opatrzenie ran, w których mamy do czynienia z krwotokiem, stanowi niezbędny element działania przeciwwstrząsowego (wstrząs krwotoczny może rozwinąć się w przypadku utraty dużej ilości krwi).
Natychmiastowej reakcji i tamowania krwawienia wymagają takie jak:
- rany z towarzyszącym krwotokiem tętniczym,
- rozdarcia skóry i głębszych tkanek,
- rany kłute,
- rany postrzałowe,
- uszkodzenia tkanek miękkich,
- amputacje urazowe.
Tamowanie krwotoku polega na bezpośrednim ucisku rany z góry lub ucisku na naczynie doprowadzające krew do uszkodzonej tkanki. Ucisk należy zastosować przez 10-15 min. Po zastosowaniu kompresji, jeśli to możliwe, należy unieść krwawiące miejsce powyżej poziomu serca.
Jeśli ucisk przy użyciu siły nie przynosi efektu, należy zastosować opatrunek uciskowy na ranę – gaza/bandaż o grubości minimum 2,5 cm, a następnie owinąć ranę bandażem elastycznym. Aby wzmocnić ucisk, można umieścić i dobandażować nad miejscem krwawiącym sztywny przedmiot. Po zastosowaniu opatrunku uciskowego z użyciem bandaża elastycznego, należy kontrolować ukrwienie kończyny w celu uniknięcia niebezpiecznego niedokrwienia.
W przypadku, gdy obfity krwotok nie daje się zatamować, w celu ratowania życia należy założyć opaskę uciskową, nawet kosztem utraty krwawiącej kończyny (za opaskę może służyć mankiet do mierzenia ciśnienia tętniczego, pasek, krawat, sznurek itp.). Godzinę i minutę założenia opaski uciskowej należy odnotować, ma to znaczenie w dalszym postępowaniu (przywrócenie krążenia, zaopatrzenie rany).
Pierwsza pomoc w ranach powierzchownych skóry
Rany powierzchowne skóry bez większych krwawień powinny zostać oczyszczone pod bieżącą wodą, a następnie, jeśli takowym dysponujemy – środkiem antyseptycznym (odkażającym) np. roztworem oktenidyny, poliheksanidyny czy podchlorynów.
Obecnie nie zaleca się stosowania roztworu rivanolu, wody utlenionej, nadmanganianu potasu i chlorheksydyny w celu oczyszczania ran, szczególnie przewlekłych (opóźniają one proces gojenia).
Na oczyszczoną ranę najlepiej założyć jałowy opatrunek.
W przypadku ran ciętych, które nie wymagają założenia szwów, ale są dość głębokie lub występują w miejscach, gdzie skóra łatwo się rozchodzi, po oczyszczeniu i osuszeniu rany jej brzegi można zbliżyć za pomocą pasków do zamykania ran, czyli mocniejszych plasterków, które działają jak samoprzylepne szwy.
Pierwsza pomoc w ranach kąsanych
Rany kąsane/gryzione to rany o potencjalne wysokim ryzyku zakażenia różnymi chorobami, rozpoczynając od tężca, a kończąc na wściekliźnie.
Pierwsza pomoc w tego typu zranieniu polega przede wszystkim na opatrzeniu rany i zatamowaniu krwawienia. W pierwszej kolejności należy przepłukać ranę czystą wodą pitną, następnie zatamować krwawienie (sposoby opisano w podpunkcie o krwotokach).
W przypadku pogryzienia przez zwierzę zawsze należy zgłosić się po profesjonalną pomoc medyczną, by ocenić ryzyko transmisji tężca i wścieklizny oraz zastosować odpowiednią profilaktykę zakażeń. W dalszym postępowaniu zaleca się również wdrożenie antybiotyku na 3-5 dni (np. amoksycylina z kwasem klawulanowym).
Kolejną ważną raną, o której warto wspomnieć, jest ukąszenie przez żmiję zygzakowatą. Nigdy nie wolno wysysać, nacinać i manipulować w obrębie rany ani stosować na ranę opatrunku uciskowego. Zaleca się unieruchomienie ukąszonej kończyny i uniesienie jej powyżej poziomu serca oraz natychmiastowe wezwanie pomocy.
Pierwsza pomoc w urazach przeszywających
Urazy przeszywające, szczególnie te, w których ciało obce tkwi w tkankach/jamach ciała (jest to np. wbity ostry przedmiot), wymagają zapamiętania najważniejszej zasady: nie należy samodzielnie usuwać ciała obcego z rany (może to spowodować jeszcze większy krwotok). Przedmiot należy zabezpieczyć przed poruszeniem się w ranie, a w dalszej kolejności tamować krwawienie przez założenie opatrunku. Rana przeszywająca z ciałem obcym wymaga pilnej interwencji medycznej, gdyż jest stanem zagrożenia życia.
Pierwsza pomoc w oparzeniach
Niewielkie oparzenia (do 15% powierzchni ciała) polewaj bieżącą chłodną (ok 15℃, nie zimniejszą!) wodą przez co najmniej 15 minut. Na ranę oparzeniową załóż luźny jałowy opatrunek unikając „kłaczących” materiałów (np. waty). W przypadku oparzeń koniecznie zwróć uwagę na objawy sugerujące oparzenie dróg oddechowych – osmalona twarz, oparzenia wokół nosa i warg, opalone rzęsy, brwi, włoski w nosie, chrypka i problemy z połykaniem. Nie wolno przekłuwać pęcherzy, smarować rany maściami, nie należy także zrywać odzieży (jeśli przywarła ona do skóry/rany). Obecnie najbardziej zalecanymi preparatami zalecanymi w domowej pielęgnacji ran oparzeniowych są produkty na bazie jonów srebra i opatrunki hydrożelowe.
Rany wymagające zastosowania profilaktyki przeciwtężcowej
Tężec jest chorobą atakującą układ nerwowy, wywołaną przez toksynę tężcową produkowaną przez laseczki tężca (bakterie). Laseczki tężca występują dość powszechnie w ziemi, kurzu, wodzie, ściekach, układzie pokarmowym zwierząt. Miejscem (wrotami) zakażenia mogą być nawet niewielkie uszkodzenia skóry. Do wniknięcia tężca do organizmu może prowadzić także poród/poronienie prowadzony niezgodnie z zasadami higieny. Toksyna tężcowa powoduje blokowanie zakończeń nerwowych i wystąpienie objawów od 3 dni do 3 tygodni od zakażenia.
Jako czynniki sprzyjające rozwojowi zakażenia laseczką tężca zalicza się:
- stan immunosupresji (np. w trakcie leczenia nowotworów, po przeszczepach, w niedoborach odporności itp.),
- niewystarczające szczepienie przeciwko tężcowi (brak przyjęcia wszystkich niezbędnych dawek szczepionki) lub brak szczepienia,
- koinfekcja innymi rodzajami bakterii i/lub niedotlenienie rany,
- urazy penetrujący (rany kłute, rany powstałe w wyniku postrzału, otwarte złamania otwarte, niesterylne wstrzyknięcia domięśniowe lub podskórne, ugryzienie przez zwierzę, ukąszenia przez owady/pajęczaki),
- ciała obce tkwiące w ranie,
- zakażenie poporodowe u kobiet.
Szczególne ryzyko zakażenia tężcem występuje w przypadku zanieczyszczenia nawet płytkich ran glebą, odchodami, śliną.
Postępowanie z takimi ranami, jak i innymi o podwyższonym ryzyku transmisji tężca, wymaga zastosowania odpowiedniej profilaktyki w zależności od tego, czy i kiedy dana osoba była szczepiona przeciwko tężcowi. Każda z powyżej opisanych ran wymaga konsultacji z personelem medycznym, który oceni jaka profilaktyka należy zostać podana, np. przypadku, gdy dana osoba nie była szczepiona wcale, a ryzyko zakażenia tężcem ocenia się jako duże należy przyjąć zarówno szczepionkę w trzech dawkach jak i antytoksynę przeciwtężcową.
Wyposażenie domowej apteczki
W wyposażeniu domowej apteczki należy uwzględnić rzeczy stosowane w leczeniu ran/urazów takie jak:
- środki antyseptyczne do stosowania na rany: np. roztwór oktenidyny, poliheksanidyny (nie zaleca się stosowania wody utlenionej, roztworu rivanolu, nadmanganianu potasu),
- gazy jałowe o różnych rozmiarach,
- opaski dziane (bandaże jednorazowe),
- bandaże elastyczne,
- przylepiec z opatrunkiem i bez opatrunku,
- paski do zamykania ran (steri-strip’y),
- opatrunek hydrożelowy (przydatny w leczeniu ran oparzeniowych),
- rękawice jednorazowe,
- octanowinian glinu,
- pęseta do wyciągania kleszczy,
- sól fizjologiczna w ampułkach (do przemywania ran, nosa, oczu i uszu).
Leki, które powinny znaleźć się w naszej apteczce to m.in.:
- leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe (paracetamol) oraz te o działaniu przeciwbólowym, przeciwgorączkowym i przeciwzapalnym (niesteroidowe leki przeciwzapalne np. ibuprofen),
- tabletki/spray na ból gardła,
- krople/spray do nosa,
- leki przeciwbiegunkowe (np. loperamid),
- elektrolity,
- leki stosowane w zapaleniu układu moczowego np. furagina,
- lek przeciwkaszlowy np. lewodropropizyna,
- lek wykrztuśny,
- leki stosowane w alergii (gdy ktoś ma rozpoznaną alergię) np. desloratadyna, loratadyna, cetyryzyna,
- zapas leków na leczoną chorobę przewlekłą.
W przypadku wywiadu alergicznego warto posiadać w domowej, a szczególnie podróżnej apteczce adrenalinę w ampułkostrzykawce lub w formie automatycznego wstrzykiwacza.
W przypadku dłuższych i odległych podróży do apteczki zalecałabym także dołożyć uniwersalny antybiotyk, np. amoksycylinę lub cefuroksym oraz probiotyk.
0,9% roztwór soli fizjologicznej o szerokim zastosowaniu. Objawowo łagodzi katar
Suchy spray na rany i blizny.
Silikonowy żel na rany i blizny
Wspomaga gojenie się ran i procesy regeneracji.
Krem na przebarwienia skóry powstałe po operacji.
Bibliografia
Bernard J.E., Callahan J.M. – Wound management. W: Baren J.M. (red.): Pediatric Emergency Medicine. Saunders, Filadelfia 2008: 1138–1147
Nagle SM, Stevens KA, Wilbraham SC. – Wound Assessment. [Updated 2022 Oct 19]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2022 Jan-.
Sopata M, Jawień A, Mrozikiewicz-Rakowska B, et al. – Wytyczne postępowania miejscowego w ranach niezakażonych, zagrożonych infekcją oraz zakażonych – przegląd dostępnych substancji przeciwdrobnoustrojowych stosowanych w leczeniu ran. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Leczenia Ran. Leczenie Ran. 2020;17(1):1-21.