Jakie mogą być przyczyny powstawania wad postawy u dzieci?
Zaczynając od definicji postawy ciała, jest ona sposobem utrzymywania poszczególnych struktur ciała w stosunku do siebie i głównej osi ciała. Postawa zależy od układu mięśniowego, kostno-stawowego oraz nerwowego. Gdy w jednym z tych układów pojawi się patologia, może prowadzić do wykształcenia się wady postawy. Patologie w układzie nerwowym i mięśniowym mogą wtórnie powodować deformacje kostno-stawowe, natomiast te w układzie kostno-stawowym są zazwyczaj przyczyną trwałych zniekształceń.
Wady postawy są wynikiem działania na dziecko czynników genetycznych i środowiskowych. Pośrednią rolę w tym procesie odgrywa również: poziom aktywności fizycznej, budowa i skład organizmu. Ponadto wady postawy są błędnie uważane za problem związany z określoną partią ciała. Choć podkreśla się ich ogólny wpływ na cały aparat ruchowy i chód, terapia wad postawy nadal ogranicza się zwykle do miejscowej korekcji.
Wpływ ilości i rodzaju aktywności fizycznej jest szczególnie ważny w przypadku kształtowania się wad postawy zależnych od układu mięśniowego.
Przeczytaj także: Dziecko woli spędzać czas przed komputerem zamiast biegać po boisku z kolegami?
Jakie są najczęstsze wady postawy u dzieci i na co zwrócić uwagę obserwując postawę dziecka?
Do najczęstszych wad postawy w populacji dzieci w Polsce należą: skolioza, młodzieńcza kifoza kręgosłupa (choroba Scheuermanna) oraz statyczne deformacje kończyn dolnych.
Nie wszystkie odchylenia od wzorca prawidłowej postawy są patologiczne. Dla pewnego wieku niektóre odchylenia mogą być fizjologiczne m.in.:
- hiperlordoza lędźwiowa obecna do około 6. roku życia,
- szpotawość kolan do 3. roku życia,
- koślawość kolan w wieku 4-6 lat.
Opieka profilaktyczna nad dziećmi składa się na pewne wystandaryzowane działania (opracowane m.in. przez Instytut Matki i Dziecka), które oprócz innych nieprawidłowości w rozwoju mają na celu wczesne wykrycie wad postawy przez pracowników ochrony zdrowia mającymi styczność z pacjentami pediatrycznymi.
Testy przesiewowe obejmują poszukiwania w kierunku kilku grup zaburzeń układu ruchu: bocznego skrzywienia kręgosłupa (skoliozy), nadmiernej kifozy piersiowej, zniekształceń statycznych kończyn dolnych (rozwijają się w skutek dysproporcji między wytrzymałością układu kostno-stawowego a obciążeniem na niego działającym) asymetrii długości kończyn dolnych.
Na co, jako rodzice, powinniśmy zwrócić szczególną uwagę?
Pod kątem rozwoju wad postawy u naszego dziecka ważna jest obserwacja:
- pleców, ich symetrii oraz rozwijania się nadmiernych krzywizn kręgosłup; łopatek,
- długości i ustawienia kończyn względem siebie,
- ustawienia stóp podczas chodu, kształtu stóp,
- przykurczów w stawach i nadmiernego napięcia mięśni,
- asymetrii określonych części ciała względem drugiej strony.
Czy da się zapobiegać powstawaniu wad postawy i dlaczego dbanie o postawę jest tak istotne?
Największe zagrożenie dla rozwoju nieprawidłowej postawy ciała występuje w okresie szybkiego wzrostu, czyli między 5. a 7. rokiem życia oraz w okresie dojrzewania.
Czynniki środowiskowe to w dużej mierze działania lub ich brak, na które my, jako rodzice, możemy mieć wpływ. Są to między innymi prawidłowe zachowania związane z higieną snu, aktywnością fizyczną (jej ilością i jakością), właściwą dietą oraz dbanie o prawidłowe nawyki podczas wykonywania codziennych czynności: zwracanie uwagi na to jak m.in. siada, chodzi, jak i jaki plecak nosi nasze dziecko (prawidłowo waga tornistra nie powinna przekraczać 10-15% wagi ciała, cięższe rzeczy powinny znajdować się na jego dnie, tylna ścianka plecaka optymalnie musi być usztywniana oraz powinien być on noszony przez dziecko na obu ramionach). Warto zwrócić także uwagę na to jakie obuwie kupujemy dziecku (czy sprzyja ono prawidłowemu rozwojowi chodu).
W badaniach udowodniono, że zawartość tkanki mięśniowej, tłuszczowej i wspomniany już poziom aktywności fizycznej determinuje zmienność parametru charakteryzującego postawę ciała.
Uważa się, że nawyki związane z kształtowaniem postawy przyjęte w dzieciństwie i okresie dojrzewania będą kontynuowane w wieku dorosłym.
Prawidłowa postawa ciała ma znaczący wpływ na sferę emocjonalną i poznawczą, w tym na rozwój mowy dziecka i jest ona podstawą edukacji szkolnej. Gdy system posturalny funkcjonuje sprawnie, dziecko może skupić się na nauce, zamiast zajmować się kontrolą swojej postawy. Dlatego dbanie o prawidłową postawę wykracza daleko poza sferę estetyczną.
Należy także pamiętać, że wady postawy mogą w dorosłości przyczynić się do rozwoju poważnych schorzeń, m.in zaburzeń krążeniowo-oddechowych, zespołów bólowych i zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa, problemów ginekologicznych, neurologicznych oraz psychiatrycznych.
Co zrobić, gdy u dziecka zostaje wykryta wada postawy?
Wykrycie wady postawy na etapie profilaktyki drugorzędowej wymaga zazwyczaj skierowania dziecka na bardziej wnikliwą diagnostykę do poradni ortopedycznej/fizjoterapeuty, gdzie lekarz/fizjoterapeuta może podjąć decyzję o dalszym postępowaniu i leczeniu wady. Niewielkie i wcześnie wykryte wady zwykle wymagają ćwiczenia korekcyjnych i zmian nawyków dziecka. Większe mogą wymagać poważniejszych interwencji, od założenia wkładek ortopedycznych czy gorsetu po leczenie operacyjne.
Może zainteresować Cię również: Jak rozwijać zainteresowania swojego dziecka?
Wawrzyniak Agata – Postural defects in children and teenagers as one of the major issues in psychosomatic development. Pediatria i Medycyna Rodzinna. 13. 72-78. 10.15557/PiMR.2017.0007.
Wilczyński J -Body Posture Defects and Body Composition in School-Age Children. Children (Basel). 2020 Oct 29;7(11):204.
https://podyplomie.pl/pediatria/20088,wady-postawy-obserwowac-czy-leczyc-czesc-1 (dostęp: 27.07.2022)
https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/profilaktyka-wad-postawy.htmlmp.pl) (dostęp: 27.07.2022)