To jest wyrób medyczny.
Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.Czym są zatoki szczękowe?
Zatoki szczękowe to znajdujące się po obu stronach twarzy przestrzenie, które wypełniają trzon kości szczęk. Pojemność każdej z nich wynosi ok. 24 cm³. Mają kształt czterościennej piramidy, której wierzchołek otwiera się w kierunku jamy nosowej – do przewodu nosowego środkowego.
Niekorzystna lokalizacja ujścia sprawia, że drenaż i opróżnianie zatoki z zalegającej w niej wydzieliny jest znacznie utrudnione. Przyczynia się to do częstego rozwoju stanów zapalnych.
Sąsiedztwo wierzchołków korzeni zębów przedtrzonowych i trzonowych dodatkowo sprzyja możliwości rozwoju procesów chorobowych o charakterze zębopochodnym.
Czym jest zapalenie zatok szczękowych?
Zapalenie zatok to dolegliwość dotykająca pacjentów w każdym wieku. W przypadku infekcji stan zapalny obejmuje błonę śluzową zatok, stanowiącą wyściółkę dla ich pustych przestrzeni. Sytuacja taka prowadzi do zablokowania ujścia zatoki do jamy nosowej, na skutek czego zalegająca w nich wydzielina nie może być w żaden sposób odprowadzona.
Choroba może mieć bardzo zróżnicowany czas trwania.
- W przypadku, gdy wynosi mniej niż 12 tygodni oraz w czasie tym objawy choroby całkowicie ustępują, mówi się o ostrym zapaleniu zatok.
- Przewlekła postać choroby trwa ponad 12 tygodni, a towarzyszące jej objawy w dalszym ciągu się utrzymują.
Objawy zapalenia zatok szczękowych
Zapalenie zatok szczękowych daje bardzo charakterystyczne objawy. Najczęściej u pacjentów obserwuje się uporczywy ból znajdujących się po stronie chorej zatoki zębów – głównie siekaczy, a także tkliwość i obrzęk policzka.
Dodatkowo wiele osób zmaga się z intensywnym bólem głowy, który znacząco nasila się podczas pochylania do dołu.
Do pozostałych objawów schorzenia należy:
- zwiększona tkliwość powłok skórnych zlokalizowanych w rzucie chorej zatoki;
- upośledzenie lub utrata węchu;
- niedrożność przewodów nosowych;
- obecność wydzieliny spływającej po tylnej ścianie gardła.
W przypadku ostrego zapalenia zatok szczękowych lub zaostrzenia zapalenia przewlekłego, u pacjentów mogą wystąpić objawy ogólnoustrojowe:
- gorączka,
- utrata apetytu,
- apatia,
- uczucie ogólnego rozbicia.
Upłynnia gęstą i zalegającą wydzielinę. Udrożnia nos i zatoki.
Ampułki do inhalacji rozrzedzające zalegającą wydzielinę.
Pierwszy preparat z fukoidanem, który wspomaga pracę zatok.
Zestaw do płukania nosa i zatok.
Zapalenie zatok szczękowych – najczęstsze przyczyny
Zapalenie zatok szczękowych może być wywołane różnymi czynnikami. Do najczęstszych przyczyn zalicza się:
- infekcje wirusowe,
- infekcje bakteryjne,
- infekcje grzybicze.
Schorzenie może być także wynikiem nieleczonego procesu zapalnego w obrębie zębów szczęki. Rozwijające się w obrębie tkanek okołowierzchołkowych zapalenie może sięgać dalszych struktur, osiągając tym samym zatoki szczękowe.
Zapalenie zatok szczękowych może być także powikłaniem po przeprowadzonych zabiegu ekstrakcji zęba górnego.
Niekiedy zapalenie zatok jest efektem alergii. Początkowy alergiczny nieżyt nosa może prowadzić do rozwoju stanów zapalnych nie tylko w obrębie zatok, ale też pozostałych elementów układu oddechowego.
W rzadkich przypadkach zapalenie zatok szczękowych rozwija się na skutek urazu. Dotyczy to przede wszystkim urazów ciśnieniowych, do których doszło np. podczas nurkowania.
Zapalenie zatok szczękowych u dzieci
Ostre zapalenie zatok szczękowych i sitowych jest jednym z najczęstszych stanów zapalnych górnych dróg oddechowych u dzieci – dotyczy 15-20% populacji pediatrycznej.
Do najczęstszych objawów zapalenia zatok szczękowych u dzieci należą:
- upośledzona drożność nosa,
- wyciek wydzieliny z nosa,
- kaszel (zazwyczaj nocny),
- ból gardła.
Bardzo często dołączają do nich typowe ogólnoustrojowe objawy zapalne.
W większości przypadków jego rozwój powoduje infekcja wirusowa, wywołana przez:
- rynowirusy,
- wirusy RSV,
- wirusy paragrypy,
- adenowirusy,
- koronawirusy.
Jeśli:
- upośledzona drożność nosa, wyciek wydzieliny z nosa oraz kaszel dzienny nasilający się nocą utrzymują się ponad 10 dni bez tendencji do poprawy,
- po wstępnej poprawie po 5 dniach trwania choroby (z gorączką lub bez niej), nastąpiło ponowne nasilenie objawów,
- choroba przebiega z ciężkim przebiegiem: obecność ropnej wydzieliny z nosa, gorączka powyżej 39°C przez 3 kolejne dni, obecny obrzęk i bolesność okolicy oczodołowej,
rozpoznaje się bakteryjne zapalenie zatok szczękowych.
Najczęściej powodują je bakterie:
- Streptococcus pneumoniae,
- Haemophilus influenzae,
- Moraxella catarrhalis,
- Streptococcus pyogenes (paciorkowce grupy A).
W przypadku obecności drobnoustrojów beztlenowych oraz Staphylococcus aureus, źródłem zakażenia może być toczący się w obrębie górnych zębów stan zapalny.
Penetrujące drobnoustroje bardzo szybko osiągają poziom zatoki, powodując tym samym szereg przykrych konsekwencji. Warto pamiętać, że zakażenia zębopochodne mają zawsze charakter jednostronny.
Zapalenie zatok szczękowych u kobiet w ciąży
Zapalenie zatok szczękowych u ciężarnej wywołuje podobne objawy, jak u pozostałych pacjentów. Stan ten stanowi ogromny dyskomfort dla przyszłej mamy, a brak odpowiedniego leczenia może mieć poważne konsekwencje dla rozwijającego się dziecka.
Ciężarnym poleca się przede wszystkim korzystanie z naturalnych metod leczenia. Jego podstawę stanowi sól fizjologiczna, czyli 0,9% roztwór chlorku sodu, którego działanie nawilżające doskonale sprawdza się w przypadku infekcji zapalnych zatok szczękowych. Sól fizjologiczna wykorzystywana jest do inhalacji oraz mechanicznego płukania nosa.
Jeśli wystąpiły objawy ogólne stanu zapalnego, między innymi gorączka, poleca się zastosowanie paracetamolu. To lek jest bezpieczny dla matki oraz płodu.
Uwaga! U kobiet w ciąży kategorycznie zabrania się stosowania leków z grupy NLPZ – niesteroidowych leków przeciwzapalnych.
W przypadku zapalenia o charakterze bakteryjnym, konieczna może być antybiotykoterapia. W sytuacji takiej zastosowanie mają leki z grupy penicylin lub cefalosporyn, które nie stanowią jakiegokolwiek ryzyka dla wzrastającego dziecka.
Leczenie zapalenia zatok szczękowych
Irygacje
Irygacja to powszechna metoda objawowego leczenia zatok szczękowych. Polega na płukaniu wnętrza zatok za pomocą specjalnego irygatora w postaci buteleczki oraz płynu – roztworu chlorku sodu. Zestawy do irygacji są powszechnie dostępne – do ich zakupu nie jest wymagana recepta.
Irygacja ma na celu oczyszczenie jamy nosa i zatok z zalegającej w nich wydzieliny. Dodatkowo działa nawilżająco, dzięki czemu skutecznie wspomaga regenerację wysuszonej błony śluzowej.
Irygacje mogą być bezpiecznie być wykorzystywany zarówno u dorosłych, jak także u dzieci powyżej 4 roku życia. Korzystać z nich mogą także kobiety ciężarne oraz karmiące piersią.
To jest wyrób medyczny.
Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.Inhalacje
Inhalacja to klasyczna metoda terapii wziewnej, polegająca na dostarczeniu preparatu w postaci aerozolu (czyli układu drobnych cząsteczek substancji płynnej zawieszonych w gazie) do dróg oddechowych.
Do wykonania inhalacji wykorzystuje się przede wszystkim chlorek sodu. W początkowej fazie choroby poleca się wykorzystywać jego izotoniczne roztwory (0,9% NaCl). Ułatwią one oczyszczenie przestrzeni zatok. W późniejszych etapach infekcji, kiedy katar staje się gęsty, a zapaleniu towarzyszy uporczywy, mokry kaszel, poleca się wykorzystanie hipertonicznych roztworów chlorku sodu (1,5-3% NaCl).
W aerozoloterapii zastosowanie mają także mukolityki (np. n-acetylocysteina), dzięki którym dochodzi do rozrzedzenia zalegającej w zatokach wydzieliny.
Antybiotyki
Antybiotyki stosowane są w przypadku bakteryjnego zapalenia zatok. Najczęściej lekami z wyboru jest amoksycylina lub preparaty z grupy penicylin. Antybiotyków nigdy nie stosuje się w przypadku infekcji o podłożu wirusowym. Ich zastosowanie powinno zawsze wynikać z określonych wskazań lekarskich – nie wolno przyjmować antybiotyków na własną rękę!
Leki o działaniu obkurczającym naczynia krwionośne
Stosowanie leków obkurczających naczynia krwionośne ma na celu złagodzenie odczynu zapalnego poprzez zmniejszenie przekrwienia, wysięku oraz obrzęku błony śluzowej nosa i gardła. Poprawia drenaż zatok obocznych nosa, w tym zatok szczękowych. Substancją aktywną preparatów są np. ksylometazolina i oksymetazolina.
Uwaga! Kategorycznie zabrania się stosowania leków zawierających pochodne imidazoliny u kobiet w okresie ciąży.
Leki o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym
Zastosowanie ma paracetamol o działaniu przeciwgorączkowym i przeciwbólowym, oraz wzbogacone o działanie przeciwzapalne preparaty z grupy NLPZ-ów. Poleca się je w sytuacji występowania objawów ogólnoustrojowych, takich jak gorączka, ból głowy, apatia czy ogólne osłabienie.
Preparaty wzmacniające
Stosowanie preparatów wzmacniających ma na celu ogólną poprawę kondycji organizmu. W tym celu wykorzystuje się głównie związki cynku, witaminę C oraz zioła.
Leki wspomagające
W leczeniu zapalenia zatok szczękowych można dodatkowo zastosować leki o działaniu wykrztuśnym oraz wspomagającym upłynnianie zalegającej wydzieliny, czyli mukolityki. Należy do nich m.in. n-acetylocysteina.
Leczenie przewlekłego zapalenia zatok szczękowych
O zapaleniu przewlekłym błony śluzowej nosa i zatok szczękowych mówimy, jeśli stan zapalny charakteryzuje się występowaniem co najmniej dwóch objawów, z których jeden to blokada, niedrożność, przekrwienie nosa lub obecność wydzieliny nosowej; dodatkowo pacjentom może towarzyszyć:
- ból twarzy lub uczucie rozpierania;
- hiposmia (zmniejszona zdolność wyczuwania zapachów) lub anosmia (całkowita utrata węchu);
- potwierdzone w badaniu endoskopowym polipy nosa lub wydzielina pochodząca pierwotnie z przewodu nosowego środkowego;
- widoczne w badaniu tomografii komputerowej (TK) zmiany śluzówkowe w obrębie kompleksu ujściowo-przewodowego i/lub zatok.
Leczenie przewlekłego zapalenia zatok szczękowych powinno zawsze rozpocząć się od konsultacji laryngologicznej. Ma ona na celu dokładną diagnostykę choroby oraz wykluczenie ewentualnych nieprawidłowości anatomicznych, mogących wpływać na utrzymujący się stan.
Chorym z zapaleniem przewlekłym zaleca się płukanie jamy nosa i zatok roztworem chlorku sodu.
Uwaga! W przypadku przewlekłego charakteru schorzenia nie wolno stosować irygacji z hipertonicznego roztworu chlorku sodu!
Farmakoterapia przy zapaleniu przewlekłym obejmuje stosowanie m.in. glikokortykosteroidów donosowych.
Donosowe glikokortykosteroidy wykazują silne, wielokierunkowe działanie przeciwzapalne, dzięki któremu stały się podstawą w leczeniu przewlekłego zapalenia błony śluzowej nosa i zatok przynosowych, w tym także zatok szczękowych. Wykorzystuje się je także u pacjentów z polipami nosa.
Uwaga! Glikokortykosteroidów nie stosuje się w przypadku ostrego zapalenia zatok szczękowych!
Ostateczną formą leczenia przewlekłego zapalenia zatok jest metoda inwazyjna, czyli czynnościowa, endoskopowa operacja zatok, określana jako FESS (ang. Functional Endoscopic Sinus Surgery).
Jak wygląda zabieg czynnościowej, endoskopowej operacji zatok?
Zabieg FESS przeprowadza się w znieczuleniu ogólnym. Do jamy nosowej wprowadza się sondę endoskopu, dzięki której na monitorze uzyskuje się dokładny, powiększy obraz wszystkich tkanek – w tym tych zmienionych zapalnie. Do nozdrzy wprowadza się specjalistyczne narzędzie mikrochirurgiczne, przy pomocy którego usuwa się chorobowo zmienione struktury. Ostatnim etapem jest założenie tamponady, utrzymywanej przez 24 godziny.
Leczenie zębopochodnego zapalenia zatok szczękowych
Zębopochodne zapalenie zatok szczękowo-twarzowych stanowi ok. 20-30% przypadków.
Dla zmian o charakterze zębopochodnym charakterystyczne są objawy jednostronne. Najczęściej obserwuje się blokadę drożności jednej dziurki oraz ból zębów szczęki po jednej stronie.
Podstawę w leczeniu zębopochodnego zapalenia zatok szczękowych stanowi eliminacja przyczyny schorzenia.
Bliskie sąsiedztwo korzeni zębów przedtrzonowych i trzonowych ułatwia szerzenie się patogenów. Sytuacja taka obserwowana jest np. w przypadku nieleczonego procesu próchnicowego, podczas których drobnoustroje osiągnęły już okolicę okołowierzchołkową. Toczący się w niej proces zapalny może z łatwością sięgać dna zatok szczękowych. Zęby ze zmianami okołowierzchołkowymi powinny być poddane leczeniu endodontycznemu, prowadzonemu pod mikroskopem. Ich stan powinien być monitorowany na wizytach kontrolnych – utrzymująca lub powiększająca się zmiana może być wskazaniem do wykonania zabiegu resekcji wierzchołka korzenia lub ekstrakcji zęba.
Zapalenie zatok szczękowych o charakterze zębopochodnym obserwuje się także w przypadku powikłanej ekstrakcji zęba. Przypadkowe otwarcie zatoki z utworzeniem przetoki ustno-zatokowej tworzy „wrota” zakażenia. Brak odpowiedniego zaopatrzenia przetoki może skutkować rozwojem zapalenia śluzówki zatok szczękowych.
W sytuacji, w której podczas zabiegu ekstrakcji doszło do wtłoczenia zęba lub jego korzenia do zatoki szczękowej, zawsze mamy do czynienia z rozwinięciem się zapalenia.
Jeśli zapaleniu towarzyszą objawy ogólnoustrojowe, do czasu wizyty w gabinecie stomatologicznym zaleca się przyjmowanie leków o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym.
Domowe sposoby na zapalenie zatok szczękowych
Zapalenie zatok szczękowych to poważne schorzenie, którego nie należy bagatelizować. Domowe sposoby powinny być stosowane wyłącznie jako doraźna forma radzenia sobie z uporczywymi dolegliwościami.
Ciepłe okłady
Ciepłe okłady doskonale sprawdzają się do zniwelowania bolesności. Dodatkowo pomagają w upłynnieniu zalegającej w obrębie zatok szczękowych wydzieliny, co ułatwia jej odpływ. Do ich wykonania wystarczy zwinięty w rulon ręcznik, ogrzany lub zmoczony w ciepłej wodzie (nie gorącej). Z powodzeniem można go zastąpiony dostępnymi w aptekach gotowymi kompresami.
Nawilżanie śluzówki
Regularne nawilżanie błony śluzowej nosa znacząco zmniejsza ryzyko rozwoju stanów zapalnych zatok. Spraye do nosa zawierające w swoim składzie sól fizjologiczną stanowią idealne rozwiązanie. Ich skład może obejmować także substancje dodatkowe, np. ektoinę.
Preparaty ziołowe i domowe napary
Podczas zapalenia zatok warto zadbać o wzmocnienie całego organizmu. W tym celu poleca się napary z ziół, takich jak lipa lub rumianek – wykazują one działanie rozgrzewające oraz przeciwbakteryjne. Warto skorzystać także z właściwości miodu oraz imbiru. Można przygotować z nich napój lub zastosować jako dodatek do herbaty.
Odpowiednie nawodnienie
Przy chorobach zapalnych zatok należy pamiętać o spożywaniu płynów. Do organizmu zaleca się dostarczać 2,5-3 litry wody dziennie! Odpowiednie nawodnienie organizmu skutecznie rozrzedza zalegającą wydzielinę oraz ułatwia jej usuwanie.
Zapalenie zatok szczękowych – kiedy należy udać się do stomatologa?
Zapalenie zatok szczękowych powinno być zawsze wskazaniem do konsultacji stomatologicznej. W wielu przypadkach to stan zapalny rozwijający się w obrębie zębów szczęki odpowiada za rozwój schorzenia. Badanie stomatologiczne pozwoli na dokładną ocenę zdrowia jamy ustnej. Jeśli zapalenie ma odzębowy charakter, kluczową rolę odgrywa usunięcie przyczyny, czyli pełne wyleczenie chorego zęba.
Upłynnia gęstą i zalegającą wydzielinę. Udrożnia nos i zatoki.
Hipertoniczny spray do nosa z ektoiną.
Spray wspomagający leczenie stanów zapalnych gardła, spowodowanych przez infekcje bakteryjne i wirus...
3% roztwór soli przeznaczony do nebulizacji, w celu poprawienia komfortu oddychania.
Pastylki na gardło z ektoiną przeznaczone do stosowania podczas objawów przeziębienia.
Pastylki do ssania na chrypkę, pieczenie błony śluzowej jamy ustnej.
W okresie przejściowego osłabienia, do regeneracji po infekcjach.
Pierwszy oryginalny syrop z porostu islandzkiego. Skutecznie łagodzi suchy kaszel.
Źródła:
- www.mp.pl. (n.d.). Zapalenie zatok przynosowych. [online] Available at: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.3.2. [Accessed 1 Dec. 2023];
- www.mp.pl. (n.d.). Postępowanie w przypadku zapalenia zatok u ciężarnych. [online] Available at: https://www.mp.pl/pacjent/ciaza/lista/91699 [Accessed 1 Dec. 2023];
- nhs.uk. (2023). Pregnancy, breastfeeding and fertility while using fluticasone nasal spray and drops. [online] Available at: https://www.nhs.uk/medicines/fluticasone-nasal-spray-and-drops/pregnancy-breastfeeding-and-fertility-while-using-fluticasone-nasal-spray-and-drops/ [Accessed 1 Dec. 2023];
- Rot, P. and Piotr Rapiejko (2020). Intranasal steroid therapy – EPOS 2020. 74(3), pp.41–49. doi:https://doi.org/10.5604/01.3001.0014.2449;
- Spies, R., Potter, M., Hollamby, R., van der Walt, S., Hohlfeld, A., Ochodo, E. and van Zyl-Smit, R.N. (2021). Sputum colour as a marker for bacteria in acute exacerbations of COPD: protocol for a systematic review and meta-analysis. Systematic Reviews, [online] 10(1). doi:https://doi.org/10.1186/s13643-021-01767-6;
- https://www.health.harvard.edu/blog/dont-judge-your-mucus-by-its-color-201602089129.