W związku z pojawiającymi się w mediach doniesieniami o walkach w rejonie Zaporoskiej Elektrowni Atomowej w Ukrainie oraz o zabezpieczaniu przez Polskę niezbędnych zasobów tabletek z jodkiem potasu na wypadek wystąpienia zagrożenia radiacyjnego – coraz więcej osób zadaje sobie pytania o realne zagrożenie skażeniem promieniotwórczym na terenie naszego kraju oraz o dystrybucję tabletek z jodkiem potasu w razie wystąpienia katastrofy. Czy – na wszelki wypadek – powinniśmy zgłaszać się po ich odbiór już dzisiaj?

Podczas konferencji prasowej wiceministra spraw wewnętrznych i administracji Błażeja Pobożego, z udziałem prezesa Państwowej Agencji Atomistyki dr Łukasza Młynarkiewicza, która odbyła się w dniu 30.09 br. – zapewniono, że rosyjskie działania militarne w Ukrainie oraz ataki na Zaporoską Elektrownię Jądrową, aktualnie nie stwarzają bezpośredniego zagrożenia dla mieszkańców Polski, przede wszystkim z powodu:

  • odległości elektrowni w Zaporożu od granic Polski,
  • warunków meteorologicznych, które panują na tym terenie, takie jak kierunek wiatru, jego prędkość czy opady atmosferyczne (które spowodowałyby, że skażenia, które pojawiłyby się potencjalnie po takiej awarii, skierowane byłyby przede wszystkim nad Morze Czarne i nad teren Federacji Rosyjskiej1),
  • faktu, że reaktor jest wyłączony.

Władze zdecydowały jednak o prewencyjnym rozpoczęciu dystrybucji tabletek jodku potasu do powiatowych jednostek Państwowej Straży Pożarnej i w dalszej kolejności – do jednostek samorządu terytorialnego, aby zabezpieczyć polskich obywateli na wypadek nawet najmniej prawdopodobnego zagrożenia.

Przeczytaj także: Tabletki z jodkiem potasu dystrybuowane przez polskie szkoły? Tak, ale tylko w sytuacji zagrożenia

dystrybucja tabletek z jodkiem potasu

Czym są tabletki jodku potasu, w jakim celu się je stosuje i jakie są ogólne zasady ich przyjmowania?

Przyjęcie tabletki jodku potasu, na wypadek skażenia radiacyjnego, nasyca tarczycę stabilnym jodem, mając na celu zabezpieczenie organizmu przed wchłanianiem radioaktywnego jodu.

Niezwykle istotne jest, aby tabletek jodku potasu nie przyjmować profilaktycznie, na własną rękę, a dopiero po wyraźnym sygnale odpowiednich służb, w przypadku rzeczywistego wystąpienia awarii elektrowni jądrowej i uwolnienia do atmosfery radioaktywnego jodu.

Aby zapewnić odpowiednią ochronę, lek należy przyjąć zgodnie z zalecanym dawkowaniem, niezwłocznie po otrzymaniu komunikatu od właściwych służb o wystąpieniu skażenia, najlepiej w przeciągu 2 godzin.  

Jak, od strony formalnej, przebiega procedura dystrybucji tabletek jodku potasu, w przypadku wystąpienia zdarzenia radiacyjnego, powodującego zagrożenie publiczne o zasięgu krajowym?

W ustawie z dnia 29.11.2000 r. – Prawo atomowe, zostały określone ścisłe procedury na wypadek wystąpienia zdarzenia radiacyjnego o zasięgu zakładowym, wojewódzkim i krajowym.

W przypadku wystąpienia katastrofy nuklearnej w Ukrainie i w jej następstwie – dotarcia radioaktywnego promieniowania na terytorium Polski – w świetle prawa, zdarzenie takie, zostałoby zakwalifikowane w Polsce, jako powodujące zagrożenie publiczne o zasięgu krajowym.

Działaniami interwencyjnymi, które mogą zostać wprowadzone w przypadku wystąpienia zdarzenia radiacyjnego o zasięgu krajowym, są:

1)  ewakuacja,

2)  nakaz pozostania w pomieszczeniach zamkniętych,

3)  podanie preparatów ze stabilnym jodem,

4)  zakaz lub ograniczenie: spożywania skażonej żywności i skażonej wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, żywienia zwierząt skażonymi środkami żywienia zwierząt i pojenia skażoną wodą oraz wypasu zwierząt na skażonym terenie,

5)  czasowe przesiedlenie ludności,

6)  stałe przesiedlenie ludności.

Wprowadzenie powyższych działań wymaga wydania rozporządzenia przez Radę Ministrów, a zatem – tabletki z jodkiem potasu, pozostaną w magazynach poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego i ich dystrybucja wśród obywateli nie rozpocznie się, dopóki takowe rozporządzenie nie zostanie wydane. Ww. rozporządzenie, w powyższym przedmiocie, zostałoby wydane – zgodnie z ustawą, informacja o nim zostałaby podana do publicznej wiadomości przez rozplakatowana w miejscach publicznych w całym kraju oraz przez ogłoszenie tego faktu w środkach masowego przekazu.

Jeżeli rzeczywiście spełniłby się najgorszy z możliwych scenariuszy i doszłoby do katastrofy nuklearnej w Ukrainie, wskutek której radioaktywne promieniowanie dotarłoby do Polski – poza powyższym rozporządzeniem (określającym m.in. szczegółowe zasady dystrybucji tabletek z jodkiem potasu), należałoby się spodziewać – ogłaszanej w środkach masowego przekazu informacji opodejmowanych działaniach oraz o stosownych środkach ochrony zdrowia (w tym dotyczących systemu dystrybucji tabletek z jodkiem potasu), do której opracowania zobowiązany jest prezes Państwowej Agencji Atomistyki, w porozumieniu z ministrem spraw wewnętrznych i administracji.

Czy w Polsce rozpoczęła się już dystrybucja tabletek jodku potasu i jakie są aktualne założenia dotyczące ich dystrybucji?

Zgodnie z powyższą procedurą – dystrybucja tabletek z jodkiem potasu wśród obywateli, na chwilę obecną, się nie rozpoczęła. Nie rozpoczęła się nie tylko ze względów formalnoprawnych. Po prostu – aktualnie, nie ma ku temu przesłanek.

Jak zaznaczył wiceminister spraw wewnętrznych i administracji Błażej Poboży, podczas konferencji prasowej w dniu 30.09 br. – „Aktualnie nie ma powodów, by rozpoczynać wydawanie jodku potasu obywatelom. Państwo jest przygotowane, a obywatele mogą czuć się bezpiecznie.”

Tabletki, w niezbędnej ilości, zabezpieczającej wszystkich obywateli, którym zalecane jest ich przyjęcie, w sytuacji wystąpienia skażenia radiacyjnego – zostały rozdysponowane do poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego. Według przekazanych, przez wiceministra, informacji – „W każdym z województw, to właśnie wojewoda, w porozumieniu z przedstawicielami samorządów, ustala najlepszy sposób dystrybucji jodku potasu do obywateli”. Na oficjalnych stronach internetowych poszczególnych urzędów wojewódzkich, powiatów, gmin i miast, można już dzisiaj znaleźć bardziej szczegółowe informacje na temat tego, jaki jest plan ewentualnej dystrybucji tabletek na danym terytorium.

Dla większości województw, zostały również opublikowane listy punktów dystrybucji, w których – w przypadku zagrożenia radiacyjnego – będą wydawane tabletki. Pod poniższym adresem – dla przykładu – można zapoznać się z listą punktów dystrybucji dla województwa mazowieckiego: https://www.gov.pl/web/uw-mazowiecki/dystrybucja-tabletek-jodku-potasu-na-terenie-wojewodztwa-mazowieckiego-w-przypadku-zagrozenia-radiacyjnego.

Planuje się, że tabletki z jodkiem potasu będą wydawane m.in. w szkołach, przychodniach i aptekach. Nie będzie też miało znaczenia miejsce zamieszkania – po tabletkę będzie można zwrócić się dowolnego punktu dystrybucji w całym kraju. Zgłaszać się po nie będą mogli nie tylko obywatele Polski, ale również osoby innych narodowości, przebywające w Polsce tylko czasowo, w tym uchodźcy z Ukrainy i turyści.

Przygotowanie planów dystrybucji tabletek jodku potasu, jest standardową procedurą, związaną z zarządzaniem kryzysowym i ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa obywatelom. Pod względem formalnoprawnym, rozpoczęcie wydawania tabletek, może jednak nastąpić dopiero po wydaniu przez Radę Ministrów odpowiedniego rozporządzenia.

Należy również podkreślić, że w obecnej chwili, bezpośrednie zagrożenie radiacyjne nie występuje. Sytuacja radiacyjna jest na bieżąco monitorowana przez Państwową Agencję Atomistyki. Można ją śledzić na stronie internetowej PAP, pod adresem: https://monitoring.paa.gov.pl/maps-portal/.

Chociaż temat potencjalnego zagrożenia radioaktywnym promieniowaniem nie należy do takich, obok których można przejść obojętnie (zwłaszcza po doświadczeniach związanych z katastrofą elektrowni jądrowej w Czarnobylu) – warto zachować spokój i zdrowy rozsądek. Nie dajmy się zwieść dezinformacyjnym nagłówkom pt. „W Warszawie czy w Poznaniu, rozpoczęła się dystrybucja tabletek z jodkiem potasu”, które przepełniają Internet i niepotrzebnie napędzają atmosferę strachu, ponieważ nie chodzi tu o dystrybucję tabletek bezpośrednio wśród obywateli (choć tak może być to interpretowane), a o ich przekazywanie do magazynów poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego. Rząd zapewnia, że zostało zabezpieczonych 57 mln tabletek z jodkiem potasu, więc na wypadek zagrożenia – na pewno wystarczy ich dla wszystkich obywateli. Przede wszystkim, pamiętajmy, aby nie przyjmować żadnych preparatów z jodkiem potasu profilaktycznie, na własną rękę i bez wskazań medycznych, ponieważ możemy sobie (lub co gorsza naszym dzieciom!) tylko zaszkodzić.

Może zainteresować Cię również: 3 kluczowe pytania o jodek potasu 

1 jak wynika z wypowiedzi naczelnika wydziału zarządzania kryzysowego i spraw obronnych centrum ds. zdarzeń radiacyjnych Państwowej Agencji Atomistyki Karola Łyskawińskiego, z dnia 20.09 br. (w:) Polska Agencja Prasowa, „Czy sytuacja w Zaporoskiej Elektrowni Jądrowej zagraża Polsce?”, 20.09.2022

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 29.11.2000 r. Prawo atomowe (t.j. Dz.U. z 2021 r., poz. 1941