Katar u dzieci – czym jest i skąd się bierze?
Nos pełni wiele funkcji, poczynając od przewodzenia, ogrzewania i oczyszczania powietrza, kończąc na lokalnych reakcjach obronnych przeciwko patogenom chorobotwórczym. Infekcje dróg oddechowych zdarzają się u dzieci nawet 8-10 razy w ciągu roku i nie jest to żadne odchylenie od normy. Młody układ odpornościowy kształtuje się nawet do 15. roku życia [1]. W tym czasie poznaje nowe zarazki, z którymi uczy się walczyć.
Zakażenia dróg oddechowych są najczęstszą przyczyną wizyt w gabinecie pediatry i stanowią 60% wszystkich dziecięcych infekcji. Ponad 90% przypadków wynika z etiologii wirusowej, głównie są to rinowirusy, wirus RS, grypy i paragrypy, adenowirusy [2]. Okres najwyższej zakaźności przypada na miesiące jesienno-zimowe.
Najbardziej typowym objawem infekcji dróg oddechowych jest katar. Katar to potoczne określenie nieżytu nosa, czyli zapalenia błony śluzowej nosa. Nieżyt nosa może być wynikiem nie tylko zakażenia, ale np. choroby alergicznej (wówczas w okresach największego pylenia pojawia się obfita, wodnista wydzielina, której towarzyszy świąd i łzawienie oczu).
Przeczytaj także: Katar sienny, czyli sezonowy alergiczny nieżyt nosa
To jest wyrób medyczny.
Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.Infekcyjny nieżyt nosa rozpoznaje się, gdy występują przynajmniej 2 objawy [3]:
● niedrożność nosa wynikająca z obrzęku śluzówki,
● przekrwienie śluzówki,
● wyciek wydzieliny z nosa,
● świąd,
● kichanie.
Jakie są objawy nieżytu nosa u dzieci? Jak długo trwa katar u dzieci?
U starszych dzieci katar najczęściej ogranicza się w około 5-7 dni. U niemowląt okres zdrowienia trwa dłużej, nawet do 2. tygodni. Objawy infekcyjnego nieżytu nosa przebiegają w 3 następujących fazach.
- Faza naczyniowa(3-5 dni) — wirus wnikając do górnych dróg oddechowych, prowadzi do śmierci komórek nabłonkowych i zaburza funkcje aparatu śluzowo-rzęskowego. Napływ mediatorów reakcji zapalnej rozszerza naczynia krwionośne i wywołuje obrzęk śluzówki. W efekcie powstaje wodnista wydzielina (katar), a drożność nosa stopniowo maleje aż do całkowitego zablokowania. Pojawiają się pierwsze objawy grypopodobne: suchy kaszel, osłabienie, podwyższona temperatura ciała.
- Faza komórkowa (2-3 dni) — komórki układu immunologicznego tworzą naciek zapalny, w wyniku czego wydzielina z nosa zmienia swój kolor i gęstość. Przezroczyste zabarwienie kataru przechodzi w różnorodne odcienie żółci oraz zieleni. Gęstniejąca wydzielina zaczyna zalegać w zatokach, powodując uczucie rozpierania w obrębie twarzy. Dodatkowo ściekając po tylnej ścianie gardła, wywołuje mokry kaszel. Chory jest zmuszony oddychać przez usta, przez co błona śluzowa wysycha, a objawy przybierają na sile. Zwykle na tym etapie infekcja powoli się ogranicza, a pacjent zdrowieje.
- Faza trzecia — występuje tylko w przypadku nadkażenia bakteryjnego. Zalegająca wydzielina sprzyja namnażaniu bakterii, wówczas może pojawić się bardzo nieprzyjemny zapach i wysoka gorączka. Pomimo obecności bakterii zastosowanie antybiotyku nie zawsze jest konieczne.
O czym świadczy żółty, gęsty katar?
Niegdyś sugerowano, że kolor kataru może pomóc w różnicowaniu etiologii bakteryjnej i wirusowej. Ten mit jest powielany do dziś, nawet wśród lekarzy. W rzeczywistości zmiana koloru kataru z wodnistego na żółty lub zielony to naturalna reakcja obronna.
W trakcie pierwszej fazy nieżytu nosa dochodzi do silnego przekrwienia błony śluzowej i obrzęku. Przez rozszerzone naczynia przesącza się duża ilość płynu, który ma wymyć zarazki na zewnątrz. Jeśli ten mechanizm zawiedzie, w następnym etapie do walki dołączają liczne komórki i enzymy układu odpornościowego. Z tego powodu dochodzi do zmiany zabarwienia i gęstości kataru.
Czy na żółty katar zawsze antybiotyk?
Infekcje dróg oddechowych u dzieci zwykle wywołują wirusy, a pojawienie się żółtego lub zielonego kataru jest wynikiem nagromadzenia komórek układu odpornościowego w wydzielinie nosa. Antybiotyki są nieskuteczne w przypadku zakażeń wirusowych, a obecność żółtego czy zielonego kataru nie jest potwierdzeniem etiologii bakteryjnej.
Wdrożenie antybiotykoterapii u pacjentów pediatrycznych powinno być przemyślaną decyzją. Zbyt częste stosowanie nie tylko niepotrzebnie nadwyręża młody organizm, ale dodatkowo przyczynia się do powstawania lekoopornych szczepów bakterii.
Jak leczyć żółtą wydzielinę z nosa? Domowe sposoby na katar u dziecka
Infekcje dróg oddechowych zwykle ustępują samoistnie w czasie 7 dni u starszych pociech lub 14 u niemowląt. Nie ma konieczności stosowania leczenia przyczynowego, gdyż organizm świetnie radzi sobie ze zwykłym przeziębieniem. Dziecku można pomóc, wdrażając proste, ale skuteczne leczenie objawowe.
Toaleta nosa
Zakraplanie roztworu soli fizjologicznej bezpośrednio do nosa rozrzedza zalegającą wydzielinę. Starsze dzieci powinny samodzielnie wydmuchać nosek, z kolei u niemowląt można delikatnie odessać wydzielinę z jamy nosowej.
To jest wyrób medyczny.
Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.Nebulizacja
Nebulizacja, czyli wdychanie drobno rozproszonych cząsteczek aerozolu, to jedna z najlepszych metod na rozrzedzenie wydzieliny zalegającej na różnych piętrach dróg oddechowych. W przypadku początkowego, łagodnego kataru wystarczą nebulizacje z roztworu soli fizjologicznej. Warto wspomnieć, że sól fizjologiczna to 0,9% roztwór chlorku sodu (NaCl). Preparaty o wyższych stężeniach (roztwory hipertoniczne) są przeznaczone do łagodzenia bardziej nasilonych objawów nieżytu nosa – obfitej, gęstej wydzieliny, obrzęku, niedrożności. Stosuje się je również do leczenia konkretnych jednostek chorobowych, np. ostrego zapalenia oskrzeli czy mukowiscydozy.
Chłodne i nawilżone powietrze
Temperatura w pomieszczeniu, w którym przebywa zakatarzone dziecko, powinna oscylować w granicach 20-21°C. Chłodniejsze powietrze powoduje obkurczanie naczyń krwionośnych, zmniejszając niedrożność nosa i ułatwiając oddychanie. Z tego powodu przeziębione, niegorączkujące maluchy mogą, a nawet powinny korzystać ze spacerów na świeżym powietrzu.
Nawilżanie powietrza
Utrzymywanie podwyższonej wilgotności powietrza w domu nawilża bony śluzowe i łagodzi objawy infekcji dróg oddechowych. W tym celu można skorzystać z nawilżaczy powietrza lub położyć mokry ręcznik na rozgrzanym grzejniku.
Nawadnianie
Przeziębienie sprzyja odwodnieniu, a małe dzieci tracą wodę znacznie szybciej niż starszaki i dorośli (szczególnie podczas gorączki). Co więcej, właściwe nawodnienie sprzyja rozrzedzaniu wydzieliny. Niemowlęta karmione mlekiem matki powinny być przystawiane do piersi jak najczęściej i każdorazowo po oczyszczeniu nosa.
Leki obkurczające śluzówkę nosa
Krople do nosa zawierające preparaty obkurczające śluzówkę (np. ksylometazolina), przynoszą szybką ulgę, odblokowując zatkany nos. Najlepiej sprawdzą się w pierwszej fazie kataru, kiedy wydzielina jest wodnista i obfita, ale nie należy ich stosować dłużej niż 7 dni, ponieważ po tym czasie przynoszą efekt odwrotny do zamierzonego. Poza tym mogą uzależniać. Inaczej jest z preparatami zawierającymi roztwór hipertoniczny i ektoinę, które wykazują klinicznie podobną skuteczność, jak powszechnie stosowane leki zmniejszające przekrwienie nosa i zatok, ale mogą być stosowane przez dłuższy czas, bo nie powodują efektu przyzwyczajenia.
Sterydy donosowe
Sterydy donosowe nie są rutynowo zalecane przy dziecięcym katarze. Steroidy przynoszą najlepsze rezultaty przy alergicznym nieżycie nosa, ale nigdy nie powinny być używane bez konsultacji z lekarzem. Co więcej, w przypadku przeziębienia sterydy donosowe nie wykazują lepszej skuteczności niż zwykła sól fizjologiczna [4].
Źródła:
[1] Colds in children | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
[2] Prevention and treatment of the common cold: making sense of the evidence | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
[3] Samoliński B. Nieżyty nosa – klasyfikacja i postępowanie. W: Otorynolaryngologia praktyczna. Janczewski G (red.). Via Medica, Gdańsk 2005.
[4] Optimal Device and Regimen of Nasal Saline Treatment for Sinonasal Diseases: Systematic Review | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/