Czym jest alergia pokarmowa i kogo najczęściej dotyczy?
Wielu naukowców uważa, że alergie na pokarm są i będą jednym z największych wyzwań dla alergologów. Problemem jest nie tylko coraz większa zapadalność na tę dolegliwość, ale i złożony obraz kliniczny oraz brak w pełni specjalistycznych narzędzi diagnostycznych. Eksperci szacują, że nadwrażliwość pokarmowa to bolączka od 1,8 proc. do 7,5 proc. dzieci. Istotna część na szczęście z niej wyrasta. Jak podają specjaliści, jedynie 1-2 proc. dorosłych to uczuleniowcy pokarmowi.
Największy wzrost liczby przypadków alergii i nietolerancji pokarmowych zaobserwować można w krajach wysoko rozwiniętych. Wiele wskazuje na to, że za lawinowy przyrost nowych alergików pokarmowych odpowiada coraz szybsze tempo życia, stres, zanieczyszczenia środowiska i częstsze jedzenie wysokoprzetworzonej żywności.
Alergia pokarmowa to niewspółmierna do bodźca, nieprawidłowa reakcja organizmu na specyficzny związek – alergen, na który konkretny człowiek się uczulił. Kiedy alergen „wniknie‟ do organizmu, uruchamia się reakcja układu immunologicznego. To układ odpornościowy odpowiada za pojawienie się u osoby nadwrażliwej typowych objawów klinicznych. Po spożyciu konkretnego produktu alergik reaguje zawsze tak samo. Zjedzenie nawet niedużych ilości wywołuje te same dolegliwości.
Alergeny pokarmowe to białka. Ich budowa, struktura i inne właściwości biochemiczne i fizykochemiczne decydują o tym, czy wystąpić może alergia u osoby nadwrażliwej.
Jak objawia się alergia pokarmowa? Przyczyny alergii pokarmowej
Do najczęściej występujących objawów alergii pokarmowej należą:
- objawy żołądkowo-jelitowe (np. biegunki),
- zmiany skórne (np. egzema, pokrzywka, atopowe zapalenie skóry),
- zaburzenia ze strony układu oddechowego (np. kaszel, nieżyt nosa, astma),
- zaburzenia układu sercowo-naczyniowego.
Najcięższym przypadkiem alergii jest szok anafilaktyczny.
Objawy alergii pokarmowej po spożyciu danego pokarmu są zawsze takie same. Czym różnią się od symptomów nietolerancji pokarmowej? Nietolerancja pokarmowa to także nieprawidłowa odpowiedź organizmu na zjedzony produkt spożywczy. Jednak w jej przypadku nie biorą udziału reakcje immunologiczne. Odróżnienie tych dwóch jednostek chorobowych tylko według objawów klinicznych jest trudne. Odczuwalne i zauważalne przez pacjenta objawy są do siebie bardzo podobne.
Najsilniejsze alergeny pokarmowe
Wielka Ósemka Alergenów została oficjalnie zaakceptowana w 1999 roku przez Komisję Kodeksu Żywnościowego (Codex Alimentarius Commission). Ta organizacja zajmuje się ochroną zdrowia i walką o zabezpieczenie praw konsumentów na szczeblu międzynarodowym. W skład Komisji Kodeksu Żywnościowego wchodzą eksperci ze świata nauki, specjaliści zajmujący się technologią żywności, przedstawiciele organów rządowych oraz reprezentanci konsumentów i przemysłu, którzy razem pracują nad zatwierdzaniem i publikowaniem norm dla żywności w skali regionalnej i ogólnoświatowej.
W Wielkiej Ósemce Alergenów znajdują się:
- mleko krowie,
- jaja,
- pszenica,
- ryby,
- owoce morza,
- orzechy,
- orzeszki arachidowe,
- soja.
Do najczęściej uczulających alergenów pokarmowych należą również pomidory, seler, przyprawy. Uczulają także dodatki stosowane w pokarmach, np. pochodne siarki (obecne m.in. w niskiej jakości winie).
Uczulenie na białko mleka krowiego, jaja kurzego i pszenicy
Alergia na alergeny mleka krowiego stała się najczęstszą alergią u najmłodszych (2-15 proc.) w latach 50. XX wieku. To właśnie wtedy pojawił się, jak się później okazało szkodliwy, trend na odchodzenie od karmienia piersią niemowląt.
Białko jaja kurzego ma w sobie wiele alergenów (jednym z najbardziej znaczących jest owoalbumina), które mogą doprowadzić nawet do wstrząsu anafilaktycznego. Obecność tego białka zauważalna jest w mleku karmiących matek. Najbardziej niebezpieczny dla alergików jest fakt, że może być ukrytym składnikiem wielu gotowych pokarmów.
Pszenicę uważa się za trzeci najpowszechniejszy alergen pokarmowy u dzieci. Alergia na nią pojawia się także u piekarzy. Pszenica to nie jedyne uczulające zboże. Wśród alergenów zbóż uczula również żyto (mówimy wtedy o „astmie piekarzy‟) oraz jęczmień (nazywany także „alergią na piwo‟).
Alergia na ryby, orzeszki ziemne, pomidora i selera
Najczęściej alergizującą rybą jest dorsz. Reakcję układu immunologicznego u alergika wywołać może nawet sama para unosząca się nad gotowanym dorszem. Alergeny zawarte w mięśniach ryby (głównie parwalbumina) są termostabilne. Oznacza to, że gotowana czy pieczona ryba jest tak samo uczulająca jak surowa. Choć bardzo często bywa tak, że osoba nadwrażliwa jest na więcej niż jeden gatunek tych morskich zwierząt.
Często spotykaną alergią jest uczulenie na tuńczyka, śledzia i węgorza. Niektórzy są uczuleni również na rybnego pasożyta o nazwie anisakis simplex.
Alergia na ryby jest bardzo niebezpieczna. Nierzadko może prowadzić do wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego.
Jednak to nie ryby są najgroźniejszym alergenem pokarmowym. Statystyki pokazują, że zgony spowodowane wstrząsem anafilaktycznym najczęściej dotyczą osób uczulonych na białka orzechów ziemnych.
U osób silnie uczulonych na arachidy, reakcję układu immunologicznego wywołać może nawet samo wykonywanie testów skórnych.
Uczulenie na alergeny pomidora czy selera (może dotyczyć do 44 proc. chorych) często jest krzyżowe – występuje często u chorych z alergią na pyłki roślin oraz lateks.
Jak leczy się alergie pokarmowe?
Alergie pokarmowe najczęściej leczy się dietą eliminacyjną. Polega ona na wykluczeniu z jadłospisu pokarmów uczulających daną osobę. Ścisłe trzymanie się menu jest bardzo ważne w przypadku osób z silną reakcją alergiczną.
W przypadku dzieci do trzech lat, u których reakcja alergiczna jest bardzo nasilona, zaleca się przeprowadzanie raz na pół roku prowokacji. Specjaliści zalecają takie kontrole z prostego powodu – by bez konieczności nie przedłużać maluchowi diety eliminacyjnej.
W niektórych przypadkach wystarczy poddać uczulający pokarm obróbce termicznej. Pewne alergeny po ugotowaniu, usmażeniu czy pieczeniu zmieniają swój stopień alergizacji. Na przykład gotowanie jajka przez 10 minut zmniejsza jego alergenność o 75. proc. Specjaliści podają, że pieczenie lub smażenie jest jeszcze bardziej efektywne.
Osoby, u których stwierdzono alergię pokarmową i zmuszone są do trzymania diety eliminacyjnej są bardziej narażone na niedobory różnego rodzajów mikrelementów. Wykluczenie z menu produktów z mleka krowiego, jaj, warzyw lub owoców może prowadzić do niedoboru witamin A, D czy witamin z grupy B, wapnia, cynku i żelaza. By poziom niezbędnych mikroskładników w organizmie był odpowiedni, warto postawić na produkty alternatywne, które też mogą być dobrym źródłem cennych składników. Ich wybór powinien być skonsultowany ze specjalistami.
Może zainteresować Cię również: Co uczula niemowlęta karmione piersią? Wyjaśnia dietetyk
Naturalna pomoc w alergicznym zapaleniu spojówek.
Łagodzi objawy skórne alergii
Redukuje stany zapalne dróg oddechowych, chroni i nawilża błonę śluzową dróg oddechowych.
Intensywne nawilżenie suchych i podrażnionych oczu.
Lekko hipertoniczny spray do nosa z ektoiną na alergię
Krem z ektoiną do stosowania już od 1. miesiąca życia.
Z. Bartuzi, Nowe spojrzenie na alergeny pokarmowe;
Targoński Z., Czernecki T., Alergeny i alergie pokarmowe
A., Wojtasik, Co warto wiedzieć o alergii pokarmowej?
Świerczyńska-Krępa M., Alergie pokarmowe;
Drewnik A., Kowalski M., Alergie na ryby;
Kargulewicz A., Alergie pokarmowe u dzieci;