Prawo oświatowe mówi, że każde dziecko w wieku od 6 do 18 lat, musi się uczyć. 6-latek odbywa roczne przygotowanie przedszkolne w przedszkolu, oddziale przedszkolnym w szkole podstawowej lub w innej formie wychowania przedszkolnego. 7-latek zgodnie z prawem idzie do szkoły, chyba, że jego rodzice wystąpią z wnioskiem o rozpoczęcie edukacji domowej.
Taka forma edukacji – polegająca na spełnianiu obowiązku nauki lub obowiązku szkolnego poza przedszkolem i/lub szkołą, w ramach której, to rodzice lub opiekunowie prawni dziecka biorą na siebie obowiązek jego nauczania – nazywana jest edukacją domową (z ang. – „homeschooling”).
Pod warunkiem dopełnienia wymaganych formalności, z takiego trybu edukacji, może skorzystać właściwie każde dziecko w wieku od 6 do 18 roku życia. Co więcej – nie ma, w tym zakresie, żadnych specjalnych wymagań względem rodzica lub opiekuna prawnego dziecka, który przejmie na siebie obowiązek jego nauczania w ramach edukacji domowej. Rodzic nie musi zatem posiadać żadnego doświadczenia w nauczaniu ani konkretnego wykształcenia. Z pewnością musi jednak wykazywać się dużą determinacją i być skłonny do wielu poświęceń na rzecz takiej formy edukacji swojej pociechy. Tyczy się to zwłaszcza tych najmłodszych dzieci, które wymagają codziennego sprawowania nad nimi osobistej opieki przez rodzica-nauczyciela.
Badanie przeprowadzone w 2004 r. Wielkiej Brytanii, która jest liderem w Europie w zakresie edukacji domowej, wykazało, że 64% dzieci w wieku szkolnym, kształconych w formie edukacji domowej, uzyskało ponad 75% z egzaminu przeprowadzanego w pierwszym roku nauki, w porównaniu do znikomych 5,1% dzieci w całym kraju. Z badania tego wyciągnięto ponadto wniosek, że niezależnie od grupy społeczno-ekonomicznej, do której przynależą rodzice oraz ich wykształcenia – to wkład i zaangażowanie rodziców w nauczanie dzieci, wydawał się najważniejszym czynnikiem w rozwoju i postępach dzieci, mającym decydujący wpływ na poziom ich osiągnięć na egzaminie.1
Przeczytaj także: Wpływ muzyki klasycznej na dzieci
Jakich formalności należy dopełnić, aby dziecko mogło rozpocząć edukację domową?
W pierwszej kolejności należy w normalnym trybie zapisać dziecko do publicznego lub niepublicznego przedszkola, szkoły podstawowej lub odpowiednio – szkoły ponadpodstawowej. Wybierając placówkę, najlepiej zdecydować się na taką, która jest przyjazna edukacji domowej. Może to zagwarantować nie tylko większą przychylność dyrektora placówki dla wniosku rodzica o zezwolenie na spełnianie przez dziecko obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki poza przedszkolem lub szkołą, ale również dodatkowe zajęcia edukacyjne, wycieczki czy inne eventy, dedykowane dzieciom korzystającym z edukacji domowej.
Po przyjęciu dziecka do danej placówki – rodzic lub opiekun prawny dziecka – powinien wystąpić do dyrektora placówki z wnioskiem o zezwolenie na edukację domową, do którego należy dołączyć:
1) oświadczenie rodziców o zapewnieniu dziecku warunków umożliwiających realizację podstawy programowej obowiązującej na danym etapie edukacyjnym,
2) zobowiązanie rodziców do przystępowania w każdym roku szkolnym do rocznych egzaminów klasyfikacyjnych.
Z wnioskiem takim można wystąpić przed rozpoczęciem roku szkolnego albo w dowolnym jego momencie, a dyrektor placówki ma 30 dni na wydanie decyzji. Jeżeli dyrektor nie wyrazi zgody na edukację domową – od jego decyzji służy odwołanie do kuratora oświaty, w terminie miesiąca od otrzymania odmownej decyzji dyrektora placówki.
W roku 2020 nastąpiła liberalizacja przepisów w zakresie uzyskiwania zgody na edukację domową i począwszy od roku szkolnego 2020/2021 – dla uzyskania powyższej zgody, nie jest już wymagane przedstawienie dotyczącej dziecka opinii publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej.
W jaki sposób dziecko na edukacji domowej jest oceniane?
Z przygotowania przedszkolnego, dziecko nie będzie oceniane w żaden sposób. Obowiązkowe, coroczne egzaminy klasyfikacyjne, z zakresu podstawy programowej obowiązującej na danym etapie edukacyjnym, rozpoczynają się w pierwszej klasie szkoły podstawowej.
Egzaminy te odbywają się w szkole, do której dziecko jest formalnie zapisane, a ich pozytywny wynik stanowi niezbędny warunek dla otrzymania przez nie promocji do następnej klasy i kontynuowania, w następnym roku szkolnym, edukacji domowej. Uczeń realizujący obowiązek szkolny w ramach edukacji domowej, nie otrzymuje ocen śródrocznych ani oceny z zachowania. Otrzymuje jednak – tak jak inni uczniowie – świadectwo szkolne, na którym znajdować się będzie adnotacja o spełnianiu przez niego obowiązku szkolnego w ramach edukacji domowej.
W jakich przypadkach zezwolenie na edukację domową może zostać cofnięte?
Cofnięcie zezwolenia na edukację domową, następuje, jeżeli:
1) dziecko, z nieusprawiedliwionych przyczyn, nie przystąpiło do rocznych egzaminów klasyfikacyjnych albo ich nie zdało – wówczas, w następnym roku szkolnym, dziecko powraca do nauki stacjonarnej w szkole, a rodzic może ponownie ubiegać się o wyrażenie zgody na edukację domową,
2) rodzic uzna, że dziecko powinno powrócić do nauki stacjonarnej w szkole – na jego wniosek,
3) zostało wydane z naruszeniem prawa.
Prawa ucznia na edukacji domowej
Edukacja domowa wcale nie musi oznaczać całkowitej izolacji dziecka od rówieśników. Dziecko ma bowiem prawo uczestniczyć w dodatkowych zajęciach edukacyjnych w szkole (w tym m.in. w zajęciach z języka obcego czy innych zajęciach, rozwijających jego zainteresowania). Może również uczęszczać na zajęcia organizowane przez domy kultury, a także uczestniczyć w wycieczkach, zjazdach czy imprezach okolicznościowych organizowanych przez szkołę, tym również dedykowanych specjalnie dla dzieci korzystających z takiej formy edukacji.
Uczeń ma również prawo dostępu do podręczników, materiałów edukacyjnych oraz pomocy dydaktycznych znajdujących się w zasobach szkoły, a także do udziału w konsultacjach z nauczycielami, umożliwiających mu przygotowanie się do rocznych egzaminów klasyfikacyjnych.
Rodzinie realizującej obowiązek szkolny w ramach edukacji domowej – na takich samych zasadach, jak uczniom uczęszczającym do szkół – przysługuje także coroczne świadczenie pieniężne w wysokości 300 zł na zakup podręczników i artykułów szkolnych, w ramach programu „Dobry start”.
Może zainteresować Cię również: Wyprawka na rok szkolny 2022/2023 – na jakie świadczenia można liczyć, komu przysługują i jak się o nie ubiegać?
1Paula Rothermel, Comparison of Home and School-Educated Children on PIPS Baseline Assessments, October 2004
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2021 r., poz. 1082)
Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2021 r., poz. 735)