- Pokazuje nam to, że niezależnie od wieku, składamy się w głównej mierze z wody i potrzebujemy jej do życia i do przeprowadzania podstawowych funkcji życiowych.
- Zbyt mała ilość płynów w diecie dziecka jest silnie skorelowana z występowaniem zaparć. Ile pić i co pić, aby pomóc maluchowi w przypadku uporczywych dolegliwości?
- Rozszerzanie diety a zaparcia u niemowląt – jak wprowadzać pokarmy stałe, aby uniknąć problemów?
Dlaczego nawodnienie jest kluczowe w walce z zaparciami u dzieci?
Podstawowym zaleceniem żywieniowym w przypadku zaparć jest wprowadzenie do diety dziecka większej ilości błonnika, czyli tzw. diety bogatoresztkowej. Polega ona na zwiększonej podaży błonnika w zależności od masy ciała dziecka według wzoru: wiek dziecka + 0,5 g/kg masy ciała dziecka/dzień.
✅ Przykładowo, dziecko w wieku 2 lat o masie ciała 13 kg powinno spożywać minimum 8,5 g błonnika dziennie.
Należy regularnie proponować dziecku ciemne pieczywo, kasze gruboziarniste, owoce drobnopestkowe (przetarte przez sito: porzeczka, agrest, maliny, jagody, truskawki) i owoce suszone. W każdym posiłku z całodziennej diety dziecka powinny znajdować się warzywa i/lub owoce. Błonnik warunkuje zwiększenie objętości mas kałowych i zapobiega zaparciom związanym z osłabieniem czynności skurczowej jelita. Należy pamiętać, że rozluźniające działanie nierozpuszczalnych frakcji błonnika pokarmowego na masy kałowe jest możliwe jedynie przy dostatecznej podaży płynów. Stąd kluczowe jest odpowiednie nawodnienie, które będzie współgrało z dietą bogatoresztkową i ułatwiało wypróżnianie.
Ile wody dziennie potrzebuje Twoje dziecko, aby uniknąć zaparć? Normy i wytyczne
Lekarze zalecają picie dużej ilości płynów w przypadku występowania zaparć. Pojęcie „dużo” jest subiektywne, dlatego najlepiej jest określić je ilościowo. Dobowe zapotrzebowanie na płyny jest zależne od masy ciała dziecka. Można je obliczyć w następujący sposób:
- Dzieci ważące 1-10 kg: 100 ml na każdy kilogram masy ciała dziecka
- Dzieci ważące 10-20 kg: 1000 ml + 50 ml na każdy kilogram masy ciała dziecka powyżej 10 kg
- Dzieci ważące >20 kg: 1500 ml + 20 ml na każdy kilogram masy ciała dziecka powyżej 20 kg
👉🏻 Przykładowo, zapotrzebowanie na płyny dziecka o masie ciała 8 kg wynosi około 800 ml; dziecka o masie ciała 15 kg wynosi 1250 ml; a dziecka o masie ciała 21 kg wynosi 1520 ml.
W aktualnych Normach żywienia dla populacji Polski znajdziemy normy na wodę pochodzącą z napojów i produktów spożywczych. Są one przedstawione na poziomie wystarczającego spożycia (AI) dla poszczególnych grup wiekowych (z podziałem na płeć w starszych grupach) na dobę w następujący sposób:
- niemowlęta od ukończenia 6 miesięcy do ukończenia 12 miesięcy (wcześniej zapotrzebowanie na wodę jest realizowane z mlekiem mamy lub mlekiem modyfikowanym) – 800-1000 ml
- dzieci 1-3 lata: 1250 ml
- dzieci 4-6 lat: 1600 ml
- dzieci 7-9 lat: 1750 ml
- chłopcy 10-12 lat: 2100 ml
- chłopcy 13-15 lat: 2350 ml
- chłopcy 16-18 lat: 2500 ml
- dziewczęta 10-12 lat: 1900 ml
- dziewczęta 13-15 lat: 1950 ml
- dziewczęta 16-18 lat: 2000 ml
Jak rozpoznać, że dziecko pije za mało? Objawy odwodnienia a ryzyko zaparć
Niedobór wody w organizmie może doprowadzić do powstawania zbitych mas kałowych w świetle jelita i nasilenia zaparć stolca bądź oddawania twardego stolca co skutkuje trudnościami w wypróżnianiu. Jest to jedna z pierwszych oznak spożywania zbyt małej ilości wody. Inne objawy odwodnienia to między innymi:
- ciemnożółty mocz,
- rzadsze niż zwykle oddawanie moczu/moczenie pieluszki,
- spierzchnięte usta i suchy język,
- brak łez podczas płaczu, tzw. suchy płacz,
- suchość skóry – po uszczypnięciu skóra powoli wraca do pierwotnego kształtu,
- ospałość, senność, bóle i zawroty głowy.
Najlepsze napoje dla dzieci, które wspierają prawidłowe wypróżnianie
Odpowiednie nawodnienie i dobór napojów ma ogromne znaczenie dla zdrowego trawienia i regularnych wypróżnień u dzieci. Woda to absolutna podstawa. Jej odpowiednia ilość zmiękcza stolec i ułatwia jego wydalanie. Najzdrowiej będzie podać dziecku wodę źródlaną lub niskozmineralizowaną, niegazowaną. Jeśli chcemy dziecku zaserwować wodę smakową – upewnijmy się, że nie ma w niej cukru. Kompoty z suszonych śliwek znane są ze swojego działania przeczyszczającego – dla dzieci wybierzmy bez cukru lub z jego minimalną ilością. Koktajle warzywno-owocowe, takie jak zielone smoothie z jabłka, jarmużu i siemienia lnianego także pomogą usprawnić pasaż jelitowy. Przeciwwskazane są z kolei słodkie napoje, woda gazowana, napoje czekoladowe, kawa i mocna herbata.
Jak zachęcić dziecko do picia wody? Praktyczne porady dla rodziców
- proponuj dziecku picie przez słomkę, co będzie dla niektórych z nich atrakcyjniejszym sposobem niż picie z otwartego kubka,
- u małych dzieci sprawdzi się podawanie wody strzykawką lub łyżeczką,
- podawaj dziecku wodę w kubku lub bidonie z ulubioną postacią z bajki/książki,
- plasterki pomarańczy, cytryny, truskawek, ogórka lub listki mięty – takie kolorowe dodatki powinny zachęcić malucha do spróbowania wody,
- przypominaj dziecku co jakiś czas o nawadnianiu i podawaj mu bidon lub kubek zachęcając do wypicia choć kilku łyków,
- zabieraj wodę ze sobą jeśli planujecie dłuższe wyjście,
- postaraj się aby dziecko zaczynało i kończyło dzień szklanką wody – to dobry nawyk nie tylko przy zaparciach,
- dawaj przykład, dziecko cię obserwuje – sam regularnie spożywaj wodę (a nie słodzone, kolorowe napoje).
Lato i upały a nawodnienie dziecka – ile powinien pić maluch?
W letnie dni dzieci powinny pić więcej, aby uniknąć odwodnienia. Podczas upałów woda powinna być zawsze w zasięgu wzroku dziecka. W codziennym jadłospisie dziecka, oprócz wody źródlanej, należy zaplanować również podaż zup i kremów warzywnych – lepiej z nich nie rezygnować kosztem jedzenia drugiego dania. Chłodniki z buraków, pomidorów, ogórków sprawdzą się idealnie w upalne dni – ugaszą pragnienie i ochłodzą przy wysokiej temperaturze, a do tego przygotowywane są na bazie fermentowanych produktów mlecznych, które odżywiają mikrobiotę jelitową. Dobrym pomysłem jest również podawanie owoców i warzyw o dużej zawartości wody – arbuza, truskawek, ogórków, pomidorów, a także kompotów, np. ze śliwek lub z jabłek, które usprawnią pasaż jelitowy.
Jaka woda na zaparcia?
Oprócz czystej źródlanej wody, w głównej mierze zalecanej dzieciom, można wesprzeć się również wodą z miodem (dzień wcześniej należy rozpuścić odrobinę miodu w szklance przegotowanej, ciepłej wody i wypić na czczo), wodą z manną z jesionu (która wspomaga prawidłowy pasaż jelitowy) oraz rozcieńczonymi wodą sokami (jabłkowym, winogronowym, gruszkowym).
Zaparcia pogarszają jakość życia małych pacjentów i są przyczyną częstych wizyt w gabinecie pediatry. Leczenie przewlekłych czynnościowych zaparć jest procesem złożonym i wymaga współpracy lekarza, dietetyka, a nieraz również psychologa, z uwagi na to, że nieleczone zaparcia mają niekorzystny wpływ na rozwój dziecka i jego samoocenę. Zwiększona ilość płynów przy stosowaniu diety bogatej w błonnik zalecanej przy zaparciach może mieć kluczowe terapeutycznej znaczenie. Regularne proponowanie dziecku wody prowadzi do upłynnienia stolca i ułatwia wypróżnianie. Inne napoje o łagodnym działaniu przeczyszczającym mogą stanowić element diety dziecka z zaparciami.
Bibliografia:
Grata-Borkowska, U., & Pokorna-Kałwak, D. (2015). Biegunki i zaparcia u dzieci. Lekarz POZ, 1(1), 79-86.
Rustecka, A., Kalicki, B., Maślany, A., & Jung, A. (2010). Najczęstsze zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego u niemowląt i ich związek z żywieniem Część II. Biegunki ostre i zaparcia. Pediatria i Medycyna Rodzinna, 6(3), 198-203.
Czerwionka-Szaflarska, M., & Romańczuk, B. (2008). Postępowanie w zaparciu czynnościowym stolca u dzieci i młodzieży. Forum Medycyny Rodzinnej (Vol. 2, No. 5, pp. 349-357).
Pij więcej wody. 2024. https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/pij-wiecej-wody
Ewa Ehmke vel Emczyńska-Seliga. (2018). Problem zaparć u dzieci. Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej, dostęp online: https://ncez.pzh.gov.pl/dzieci-i-mlodziez/dzieci-0-3/problem-zaparc-u-dzieci/
Wojda B. (2016). Zaparcia. Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej, dostęp online: https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/choroby-ukladu-pokarmowego/zaparcia/
Rychlik, E., Stoś, K., Woźniak, A., & Mojska, H. (2024). Normy żywienia dla populacji Polski. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH–Państwowy Instytut Badawczy.