Obowiązek szkolny i dwie alternatywne drogi edukacji dla uczniów z Ukrainy
Zgodnie z polskim prawem – każde dziecko w wieku od 6 do 18 lat, musi się uczyć. Dziecko sześcioletnie musi odbyć roczne przygotowanie przedszkolne w:
- przedszkolu,
- oddziale przedszkolnym w szkole podstawowej,
- w innej formie wychowania przedszkolnego.
Obowiązek szkolny rozpoczyna się natomiast w roku, w którym dziecko kończy 7 lat oraz trwa do ukończenia przez nie szkoły podstawowej, nie dłużej jednak niż do ukończenia 18 roku życia. Co do zasady, powyższe obowiązki wypełniane są przez polskie dzieci, kolejno w – przedszkolu, szkole podstawowej oraz szkole ponadpodstawowej.
Uczniowie będący obywatelami Ukrainy, którzy przybyli do Polski w następstwie inwazji sił rosyjskich na terytorium Ukrainy, mają prawo do rozpoczęcia lub kontynuowania edukacji:
1) w polskich szkołach publicznych, w których nauka jest bezpłatna – na takich samych warunkach, jak uczniowie będący obywatelami polskimi, z zastrzeżeniem dodatkowych, przysługujących im uprawnień (jak choćby prawa do dodatkowych lekcji języka polskiego) oraz
2) w ukraińskim systemie oświaty, z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość.
Przeczytaj także: Pomoc obywatelom Ukrainy: o prawie do opieki medycznej
Edukacja w ukraińskim systemie oświaty
Wybór drugiej ze ścieżek edukacji (tj. kształcenia w ukraińskim systemie oświaty), zwalnia uczniów, będących obywatelami Ukrainy, z obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego i obowiązku szkolnego, w rozumieniu polskiego prawa. Wystarczy, że rodzic lub osoba sprawująca opiekę nad dzieckiem, złoży do gminy, właściwej ze względu na miejsce pobytu dziecka, oświadczenie o kontynuacji przez dziecko kształcenia w ukraińskim systemie oświaty.
W przypadku trudności rodziny, z dostępem do sprzętu umożliwiającego dziecku korzystanie z kształcenia na odległość, warto:
- zorientować się, czy nie jest obecnie prowadzona akcja, w ramach której uczniom, będącym obywatelami Ukrainy, przekazywane są laptopy umożliwiające naukę zdalną – w Polsce prowadzonych jest wiele takich przedsięwzięć, m.in. przez Ministerstwo Edukacji i Nauki lub przez grupy wolontariuszy (bieżących informacji można szukać np. pod adresem:https://laptopydlaukrainy.pl),
- poszukać organizowanych przez poszczególne miasta, specjalnych punktów do nauki zdalnej, wyposażonych w komputery, drukarki i inny niezbędny sprzęt. Lista takich punktów, w samej Warszawie, dostępna jest pod adresem: https://edukacja.um.warszawa.pl/punkty-nauki-zdalnej.
Dla dzieci, które wybrały edukację w ukraińskim systemie oświaty, Ukraińskie Ministerstwo Edukacji i Nauki, we współpracy z Google, utworzyło ponadto specjalną platformę do nauki w formie zdalnej.
Jest ona dostępna pod adresem: https://mon.gov.ua/ua/vseukrayinskij-rozklad?fbclid=IwAR3mpvKzJKFHzZdM4im-4qtxMKCOEwIMAw6sIKgI1ez6q-UoNEmHXn5bCNw
Znajduje się na niej plan lekcji dla poszczególnych w języku ukraińskim oraz linki do lekcji. Nie ma konieczności logowania się ani rejestrowania, aby wziąć udział w lekcji.
Edukacja w polskich szkołach publicznych
W przypadku decyzji o posłaniu dziecka do polskiej szkoły publicznej – trzeba skontaktować się z wybraną polską szkołą i złożyć wniosek o przyjęcie do szkoły.
Decyzję o przyjęciu dziecka do szkoły, podejmuje dyrektor placówki, z zastrzeżeniem, że szkoła podstawowa położona najbliżej miejsca zamieszkania, ma obowiązek przyjąć dziecko. Pozostałe szkoły podstawowe i ponadpodstawowe, przyjmują dzieci w miarę posiadania wolnych miejsc.
Posłanie dziecka do polskiej szkoły publicznej, nie wyklucza jego uczestnictwa również w lekcjach zdalnych prowadzonych przez szkołę ukraińską. Wielu ukraińskich uczniów uczęszcza jednocześnie do polskiej szkoły, aby pozostawać w kontakcie z rówieśnikami oraz do ukraińskiej – w celu utrwalania tożsamości narodowej oraz utrzymywania kontaktu z językiem i kulturą ukraińską.
Prawo do nauki języka polskiego
Uczniowie, będący obywatelami Ukrainy, którzy nie znają języka polskiego albo znają go na poziomie niewystarczającym do nauki w polskiej szkole, mają prawo do dodatkowej, bezpłatnej nauki języka polskiego. Nauka ta trwa maksymalnie 2 lata i jest organizowana przez szkołę.
W roku szkolnym 2022/2023, dodatkowe zajęcia lekcyjne z języka polskiego, są prowadzone indywidualnie lub w grupach liczących nie więcej niż 15 uczniów, w wymiarze pozwalającym na opanowanie języka polskiego w stopniu umożliwiającym udział w obowiązkowych zajęciach edukacyjnych, nie niższym niż 6 godzin lekcyjnych tygodniowo.
Nauka w ramach oddziału przygotowawczego
W przypadku uczniów:
- mających większe trudności z dostosowaniem do polskiego procesu kształcenia (np. w związku z całkowitą nieznajomością języka polskiego) i
- dla których uczęszczanie na dodatkowe lekcje języka polskiego, jest niewystarczające, aby poradzili sobie z nauką w polskiej klasie,
w pierwszym roku uczęszczania do polskiej szkoły jest możliwość nauki w ramach tzw. oddziału przygotowawczego, gdzie kładzie się duży nacisk na naukę języka polskiego, a kształcenie realizowane zgodnie z ogólną podstawą programową, dostosowane jest pod względem treści nauczania, metod i form, do potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów.
Uczeń uczęszczający do oddziału przygotowawczego, nie podlega klasyfikacji śródrocznej ani rocznej, jeżeli rada pedagogiczna szkoły uzna, że ze względu na nieznajomość języka polskiego nie jest w stanie uczyć się w polskiej szkole.
W razie potrzeby, roczna nauka w ramach oddziału przygotowawczego, może zostać przedłużona o maksymalnie jeden rok szkolny. Jeżeli z kolei przeciwnie – uczeń wykazuje gotowość do uczęszczania na zajęcia lekcyjne w klasie polskiej, przed zakończeniem nauki w oddziale przygotowawczym – okres ten, może również zostać odpowiednio skrócony.
Prawo do pomocy osoby władającej językiem ukraińskim oraz do dodatkowych zajęć wyrównawczych
Uczniom nieznającym języka polskiego albo znającym go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki w polskiej klasie, przysługuje ponadto:
- prawo do pomocy udzielanej przez osobę władającą językiem ukraińskim, zatrudnionej przez szkołę w charakterze pomocy nauczyciela,
- prawo do korzystania z organizowanych przez szkołę, dodatkowych zajęć wyrównawczych w zakresie przedmiotów nauczania.
Pomoc ta, udzielana jest uczniom maksymalnie przez okres roku.
Bezpłatny transport do szkół
Urzędy poszczególnych miast i gmin, mają prawo do zorganizowania dzieciom w wieku przedszkolnym i uczniom – ze środków pochodzących z budżetu państwa – bezpłatnego transportu do szkół i przedszkoli. Warto sprawdzić, czy udogodnienie takie funkcjonuje w miejscowości zamieszkania.
Prawo do pomocy psychologiczno-pedagogicznej
Uczniowie oraz ich rodzice mogą również liczyć na pomoc psychologiczno-pedagogiczną w związku z trudnymi doświadczeniami spowodowanymi koniecznością opuszczenia kraju z powodu inwazji rosyjskiej na terytorium Ukrainy, udzielaną m. in. przez psychologów, pedagogów i terapeutów pedagogicznych. Pomoc taką organizują w szkole dyrektorzy placówek.
Kształcenie specjalne dla dzieci z niepełnosprawnościami
Dzieciom z niepełnosprawnościami, przysługuje w Polsce prawo do kształcenia specjalnego, dostosowanego do potrzeb i możliwości dziecka. Dla zorganizowania dziecku takiego kształcenia, konieczne jest uzyskanie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego, które wydawane jest – na wniosek rodziców – przez publiczne poradnie psychologiczno-pedagogiczne. O pomoc w przygotowaniu takiego wniosku, można zwrócić się do dyrektora szkoły, do której planuje się posłać dziecko.
Dziecko z niepełnosprawnością może uczęszczać do szkoły ogólnodostępnej, integracyjnej lub specjalnej – o wyborze placówki decydują wyłącznie rodzice.
Pomoc materialna dla uczniów
Uczniom, będącym obywatelami Ukrainy oraz ich rodzicom lub opiekunom, przysługują w Polsce następujące świadczenia pieniężne, związane z edukacją:
Zasiłek rodzinny i dodatek do zasiłku z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego
Rodzicom, pobierającym zasiłek rodzinny, który przysługuje, jeżeli przeciętny miesięczny dochód rodziny, w przeliczeniu na osobę, nie przekracza kwoty 674,00 zł (a jeżeli członkiem rodziny jest dziecko legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności – 764 zł) – przysługuje dodatek z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego.
Dodatek ten przysługuje raz w roku, w związku z rozpoczęciem roku szkolnego, w wysokości 100 zł na każde dziecko.
Wniosek o przyznanie dodatku z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego, którego wzór można pobrać na portalu informacyjnym Emp@tia (dostępnym pod adresem: https://empatia.mpips.gov.pl/-/dodatek-z-tytulu-rozpoczecia-roku-szkolne-1), należy złożyć w terminie do 31 października br. w urzędzie gminy lub miasta, właściwym ze względu na miejsce zamieszkania.
Świadczenie w ramach programu „Dobry start”
Wszystkim uczniom rozpoczynającym rok szkolny, przysługuje ponadto coroczne, niezależne od dochodu rodziny, świadczenie w wysokości 300 zł.
Z wnioskiem o przyznanie świadczenia, należy wystąpić w terminie do 30 listopada br. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, za pośrednictwem portalu PUE ZUS, portalu Emp@tia lub bankowości elektronicznej.
Świadczenia z pomocy społecznej
Uczniom z Ukrainy mogą również zostać przyznawane świadczenia pieniężne z pomocy społecznej – w celu zmniejszenia różnic w dostępie do edukacji ze względu na trudną sytuację materialną – tj. stypendia lub zasiłki szkolne.
Świadczenia te przyznaje wójt gminy (burmistrz lub prezydent miasta), na terenie której przebywa osoba ubiegająca się o te świadczenia.
Może zainteresować Cię także: Co robić, gdy dziecko nie chce chodzić do szkoły? Poznaj opinię psychologa
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 12.03.2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz.U. z 2022 r., poz. 583)
Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 21.03.2022 r. w sprawie organizacji kształcenia, wychowania i opieki dzieci i młodzieży będących obywatelami Ukrainy (Dz.U. z 2022 r., poz. 645)
Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2021 r., poz. 1082)
Ustawa z dnia 28.11.2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2022 r., poz. 615)
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15.06.2021 r. w sprawie szczegółowych warunków realizacji rządowego programu „Dobry start” (Dz.U. z 2021 r., poz. 1092)