Czym jest przywiązanie?
Przywiązanie to emocjonalne połączenie, które będąc niemowlęciem utworzyłeś ze swoim głównym opiekunem. Zgodnie z teorią przywiązania, której pionierami byli brytyjski psychiatra John Bowlby i amerykańska psycholog Mary Ainsworth, ta jakość więzi często determinuje sposób, w jaki tworzymy relacje przez całe życie.
Jeśli Twój główny opiekun sprawił, że poczułeś się bezpieczny i zrozumiany jako niemowlę, był w stanie odpowiedzieć na Twój płacz i dokładnie zinterpretować Twoje zmieniające się potrzeby fizyczne i emocjonalne, prawdopodobnie wytworzyłeś bezpieczne przywiązanie. W dorosłości zwykle przekłada się to na bycie pewnym siebie, ufnym i pełnym nadziei, ze zdolnością do zdrowego radzenia sobie z konfliktami, reagowania na intymność i „ruszania dalej” po upadkach romantycznych związków.
Jeśli jednak w dzieciństwie doświadczyłeś niejasnej lub niespójnej komunikacji emocjonalnej, Twój opiekun nie był w stanie odpowiadać na Twoje potrzeby, jest bardziej prawdopodobne, że wytworzyłeś pozabezpieczne przywiązanie. Dzieci z tak rozwiniętym schematem relacji często wyrastają na dorosłych, którzy mają trudności ze zrozumieniem emocji i uczuć własnych oraz innych, co ogranicza ich zdolność do budowania lub utrzymywania stabilnych relacji. Może im być trudno nawiązać kontakt z innymi, dlatego będą unikać intymności lub zbytnio jej poszukiwać, a także wykazywać bojaźliwość lub niepokój w związku.
Oczywiście doświadczenia, które pojawiają się między niemowlęctwem a dorosłością, również wpływają i kształtują nasze relacje. Jednak zrozumienie swojego stylu przywiązania może pomóc wyjaśnić, dlaczego mamy pewne problemy w dorosłym życiu. Być może zachowujesz się w autodestrukcyjny sposób, gdy jesteś w bliskim związku? Może ciągle popełniasz te same błędy? A może nie potrafisz zbudować głębokich relacji?
Bez względu na to, pamiętaj, że mózg pozostaje zdolny do zmian przez całe życie. Identyfikując swój styl przywiązania, możesz nauczyć się kwestionować swoją niepewność, rozwijać bezpieczniejszy sposób nawiązywania relacji z innymi i budować silniejsze, zdrowsze i bardziej satysfakcjonujące relacje.
Dowiedz się więcej: Jak wspierać zdrowie psychiczne dzieci?
Style przywiązania i sposób, w jaki kształtują relacje dorosłych
Poszczególne style przywiązania charakteryzują się przejawianiem odmiennych zachowań w związku. Na przykład, osoba, która wypracowała bezpieczny styl przywiązania, może otwarcie dzielić się swoimi uczuciami i szukać wsparcia w obliczu problemów. Z drugiej strony jednostki z pozabezpiecznymi stylami przywiązania mogą mieć tendencję do zachowywania się samolubnie, a w chwilach, gdy czują się bezbronne, uciekać się do manipulacji, całkowicie unikać intymności czy uzależniać swoje szczęście i spełnianie potrzeb od działania partnera.
Wiedza, w jaki sposób styl przywiązania kształtuje i wpływa na Twoje intymne relacje. Może pomóc Ci zrozumieć własne zachowanie, postrzeganie swojego partnera i reakcje na bliskość, a także wyjaśnić, czego potrzebujesz w związku i jak najlepiej przezwyciężyć problemy.
Chociaż style przywiązania są w dużej mierze kształtowane przez związek niemowlę-główny opiekun, szczególnie w pierwszym roku życia, należy zauważyć, że siła przywiązania nie opiera się wyłącznie na poziomie miłości rodzicielskiej lub jakości opieki, jaką otrzymuje niemowlę. Przywiązanie budowane jest na niewerbalnej komunikacji emocjonalnej rozwiniętej między opiekunem a niemowlęciem.
Niemowlę komunikuje swoje uczucia poprzez wysyłanie niewerbalnych sygnałów, takich jak płacz, gaworzenie, a później wskazywanie na różne przedmioty i uśmiechanie się. Opiekun czyta i interpretuje te wskazówki, zaspokajając potrzeby dziecka na jedzenie, komfort lub bliskość. Kiedy ta niewerbalna komunikacja jest skuteczna, rozwija się bezpieczne przywiązanie.
Na rozwinięcie przywiązania nie mają wpływu czynniki społeczno-ekonomiczne, takie jak status materialny, wykształcenie, pochodzenie etniczne lub kultura. Pozabezpieczny styl przywiązania nie jest też powodem, by zrzucać winę na wszystkie problemy w związku na rodzica – Twoja osobowość i doświadczenia z dzieciństwa, dorastania i dorosłości mogą również odgrywać rolę w kształtowaniu stylu przywiązania.
Wyróżnia się cztery główne style przywiązania:
- bezpieczne,
- ambiwalentne,
- unikające,
- zdezorganizowane.
Poniżej omówimy, jak wyglądają poszczególne style przywiązania i jak wpływają na relacje w dorosłym życiu.
Bezpieczny styl przywiązania
Prawdopodobnie Twój główny opiekun pozostawał z Tobą w kontakcie i odpowiadał na Twoje potrzeby, a przy tym skutecznie radził sobie z własnym stresem. To sprawiło, że czułeś się bezpiecznie i komunikowałeś się poprzez emocje. Oczywiście żaden rodzic ani opiekun nie jest doskonały i nikt nie może być w pełni obecny przez 24 godziny na dobę. W rzeczywistości nie jest to konieczne do rozwinięcia bezpiecznego przywiązania u dziecka. Dlatego nawet jeśli opiekun przeoczył Twoje niewerbalne wskazówki, prawdopodobnie nadal próbował dowiedzieć się, czego potrzebujesz, utrzymując bezpieczny proces przywiązania. Silny fundament bezpiecznej więzi przywiązania umożliwił Ci jako dziecku bycie pewnym siebie, ufnym i pełnym nadziei w obliczu konfliktu.
Bezpieczny styl przywiązania nie oznacza, że jesteś doskonały lub nie doświadczasz problemów w związku. Ale prawdopodobnie czujesz się na tyle bezpieczny, aby wziąć odpowiedzialność za własne błędy i niepowodzenia. Jesteś gotów szukać pomocy i wsparcia, kiedy tego potrzebujesz, a także dajesz oparcie swojemu partnerowi. Doceniasz własną wartość i potrafisz być sobą w intymnym związku. Możesz swobodnie wyrażać swoje uczucia, nadzieje i potrzeby. Odnajdujesz satysfakcję z bycia z innymi, otwarcie szukasz wsparcia i pocieszenia u swojego partnera, ale nie odczuwasz nadmiernego napięcia i niepokoju, gdy jesteście osobno. Potrafisz wyznaczać i przestrzegać granice. Czujesz się bezpiecznie w związku, który dostarcza Ci satysfakcji i stabilizacji. Nie boisz się samotności. Jesteś w stanie utrzymać równowagę emocjonalną i szukać zdrowych sposobów radzenia sobie z konfliktami. Wykazujesz się odpornością psychiczną – potrafisz przepracować swoje problemy i powrócić do „stanu wyjścia”, czyli dobrego samopoczucia.
Bezpieczny czy pozabezpieczny?
Możemy identyfikować się z niektórymi, ale nie wszystkimi cechami bezpiecznego przywiązania. Nawet jeśli Twoje relacje są stabilne, możliwe, że masz określone wzorce zachowania lub myślenia, które powodują konflikt z partnerem i wymagają aktywnego rozwiązania. Zacznij od sprawdzenia, który ze stylów przywiązania jest Ci najbliższy.
Ambiwalentny styl przywiązania
Prawdopodobnie Twój rodzic lub główny opiekun wykazywał niekonsekwencję w swoim stylu wychowawczym – czasami zaangażowany reagował na Twoje potrzeby, innym razem był niedostępny. Ta niespójność mogła sprawić, że nie miałeś pewności, czy Twoje potrzeby w dzieciństwie zostaną zaspokojone.
Ambiwalentny styl przywiązania możesz wiązać się z ciągłą potrzebą miłości i uwagi, a także niepewnością dotyczącą akceptacji. Chcesz być w związku i pragniesz poczucia bliskości i intymności z drugą połówką, ale masz problem z zaufaniem. Bycie w intymnym związku zwykle przejmuje kontrolę nad Twoim życiem i nadmiernie skupiasz się na drugiej osobie. Możesz mieć trudności z przestrzeganiem granic. Czy postrzegasz przestrzeń między Wami jako zagrożenie, czy sądzisz, że to, co Was dzieli może stać się przyczyną rozstanie?
Twoje poczucie własnej wartości zależy od tego, jak czujesz się traktowany przez partnera. Czujesz niepokój lub zazdrość, gdy jesteście osobno, a dla utrzymania związku wpędzasz drugą połowę w poczucie winy lub stosujesz inne techniki manipulacyjne. Potrzebujesz stałego wsparcia i dużej uwagi. Inni mogą krytykować Cię za to, że jesteś zbyt uzależniony lub „czepliwy” i możesz mieć trudności z utrzymaniem bliskich relacji. A swoje poczucie własnej wartości uzależniasz od tego, czy błyszczysz w czyichś oczach.
Unikający styl przywiązania
Unikający styl przywiązania często pochodzi od opiekuna, który był niedostępny lub odrzucał dziecko w okresie niemowlęctwa. Ponieważ Twoje potrzeby nigdy nie były regularnie zaspokajane, musiałeś zdystansować się emocjonalnie i stać się samowystarczalnym. Stworzyło to podstawę do unikania intymności i pragnienia niezależności w późniejszym życiu – nawet jeśli ta niezależność i brak intymności powoduje cierpienie.
Jako osoba z unikającym stylem przywiązania masz tendencję do trudności z tolerowaniem intymności emocjonalnej. Cenisz swoją niezależność i wolność do tego stopnia, że czujesz się niekomfortowo z bliskością w związku, a nawet jej unikasz. Często myślisz, że nie potrzebujesz innych. Im bardziej ktoś próbuje się do Ciebie zbliżyć lub im mocniej stajesz się zależny od partnera, tym bardziej masz ochotę uciekać. Czujesz się niekomfortowo ze swoimi emocjami, a partnerzy często oskarżają Cię o bycie odległym i zamkniętym, sztywnym i nietolerancyjnym. W zamian oskarżasz ich, że są zbyt wymagający. Masz skłonność do minimalizowania lub lekceważenia uczuć partnera, utrzymywania przed nim tajemnic, angażowania się w romanse, a nawet kończenia związków, aby odzyskać poczucie wolności. Możesz preferować przelotne, luźne relacje od długotrwałych intymnych związków lub szukasz partnerów równie niezależnych, którzy zachowają dystans emocjonalny. Chociaż możesz myśleć, że nie potrzebujesz bliskich relacji ani intymności, prawda jest taka, że wszyscy tego pragniemy. Ludzie są zaprogramowani na budowanie i utrzymywanie relacji z innymi, więc nawet jednostka z unikającym stylem przywiązania chce bliskiego, znaczącego związku – musi jedynie przezwyciężyć swoje głęboko zakorzenione lęki przed intymnością.
Zdezorganizowany styl przywiązania
Jeśli Twój główny opiekun sam miał do czynienia z nierozwiązaną traumą, może to prowadzić do intensywnego strachu związanego ze zdezorganizowanym stylem przywiązania. Często rodzic działał zarówno jako źródło strachu, jak i pocieszenia, wywołując zamieszanie i dezorientację, które teraz czujesz w związku. W innych przypadkach opiekun mógł zignorować lub przeoczyć Twoje potrzeby, a jego chaotyczne zachowanie mogło być dla Ciebie przerażające lub traumatyczne.
Jeśli masz zdezorganizowany styl przywiązania, prawdopodobnie nigdy nie nauczyłeś się regulować swoich emocji, więc zarówno związki, jak i otaczający Cię świat mogą jawić się, jako przerażające i niebezpieczne. Jeśli doświadczyłeś nadużycia jako dziecko, możesz próbować odtworzyć te same wzorce przemocowego zachowania. Prawdopodobnie uważasz, że intymne relacje są niepokojące, często wahając się między odczuwaniem i przejawianiem skrajnych stanów względem drugiej osoby np. miłości i nienawiści. Możesz być niewrażliwy na partnera, samolubny, kontrolujący i nieufny, co może prowadzić do agresywnego zachowania. Tę surowość możesz również kierować ku sobie.
Przy zdezorganizowanym stylu przywiązania częste są antyspołeczne wzorce zachowań np. nadużywanie alkoholu lub narkotyków, skłonność do agresji czy przemocy. Odmawiasz wzięcia odpowiedzialności za swoje czyny. Pragnąc bezpieczeństwa i miłości, czujesz się niegodny bliskości czy intymności, co wynika ze strachu przed ponownym zranieniem. Twoje dzieciństwo mogło być ukształtowane przez nadużycia, zaniedbanie lub traumę.
Przyczyny pozabezpiecznego przywiązania
Istnieje wiele powodów, dla których nawet kochający, sumienny opiekun może nie odnieść sukcesu w tworzeniu bezpiecznej więzi przywiązania z dzieckiem. Przyczyny pozabezpiecznego przywiązania są bardzo różne.
- Posiadanie młodego lub niedoświadczonego opiekuna, któremu brakuje niezbędnych umiejętności rodzicielskich.
- Twój opiekun doświadczył depresji spowodowanej izolacją, brakiem wsparcia społecznego lub problemami hormonalnymi, zmuszającymi go na przykład do wycofania się z roli opiekuńczej.
- Uzależnienie Twojego głównego opiekuna od alkoholu lub narkotyków zmniejszyło jego zdolność do dokładnej interpretacji Twoich potrzeb fizycznych i emocjonalnych oraz reagowania na nie.
- Traumatyczne doświadczenia, takie jak poważna choroba lub wypadek.
- Fizyczne zaniedbanie fizyczne, takie jak złe odżywianie, uprawianie niewystarczającej ilości aktywności fizycznej lub zaniedbanie problemów medycznych.
- Emocjonalne zaniedbanie lub nadużycie. Na przykład Twój opiekun nie zwracał na Ciebie uwagi, nie starał się zrozumieć Twoich uczuć lub stosował przemoc psychiczną.
- Przemoc fizyczna lub seksualna.
- Oddzielenie od głównego opiekuna z powodu choroby, śmierci, rozwodu lub adopcji.
- Częste zmiany miejsca zamieszkania.
Pozabezpieczne przywiązanie – jak sobie pomóc?
Jeśli rozpoznajesz pozabezpieczny styl przywiązania u siebie lub u swojego partnera, musisz wiedzieć, że w dorosłym życiu możesz rozwinąć bezpieczniejszy styl przywiązania.
Terapia bywa nieoceniona, a specjalista może pomóc Ci zrozumieć przeszłe doświadczenia emocjonalne. Jeśli nie masz dostępu do odpowiedniej terapii, wciąż jest wiele rzeczy, które możesz zrobić samodzielnie. Na początek dowiedz się wszystkiego, co możesz o swoim pozabezpiecznym stylu przywiązania. Im więcej rozumiesz, tym bardziej będziesz w stanie rozpoznać i skorygować zautomatyzowane postawy i zachowania związane z przywiązaniem, które mogą przyczyniać się do problemów w związku.
Poniższe wskazówki mogą pomóc w wykształceniu bezpieczniejszego stylu przywiązania.
Popraw swoje umiejętności komunikacji niewerbalnej
Jedną z najważniejszych lekcji wyniesionych z teorii przywiązania jest to, że związki dorosłych, podobnie jak pierwsza relacja, jaką masz z głównym opiekunem, zależą od niewerbalnych form komunikacji.
Nawet jeśli nie zdajesz sobie z tego sprawy, kiedy wchodzisz w interakcję z innymi, nieustannie wysyłasz i odbierasz „bezsłowne” sygnały za pomocą gestów, postawy, nawiązywania kontaktu wzrokowego i tym podobnych. Te niewerbalne bodźce przekazują komunikaty o tym, co naprawdę czujesz.
W każdym wieku rozwijanie umiejętności czytania, interpretacji i komunikacji niewerbalnej może pomóc w poprawie i pogłębieniu relacji z innymi ludźmi. Możesz nauczyć się doskonalić te umiejętności, będąc obecnym w danej chwili, ucząc się radzenia sobie ze stresem i rozwijając swoją świadomość emocjonalną.
Zwiększ swoją inteligencję emocjonalną
Inteligencja emocjonalna to zdolność do rozumienia i zarządzania własnymi emocjami. Pozwala skuteczniej komunikować się i radzić sobie z konfliktami w zdrowszy sposób.
Oprócz poprawy umiejętności czytania i korzystania z komunikacji niewerbalnej budowanie inteligencji emocjonalnej może pomóc wzmocnić romantyczny związek. Rozumiejąc swoje emocje i sposób, w jaki możesz je kontrolować, będziesz w stanie lepiej wyrażać potrzeby i uczucia, a także zrozumieć, jak naprawdę czuje się Twój partner.
Rozwijaj relacje z ludźmi, którzy mają bezpieczne przywiązanie
Bycie w związku z inną osobą, która również ma pozabezpieczny styl przywiązania, może stworzyć niezsynchronizowaną, nierówną, niezbilansowaną, a w najgorszym przypadku przemocową relację. Możecie wspólnie przepracować problemy Waszego związku na terapii. A jeśli jesteś singlem, spróbuj znaleźć partnera z bezpiecznym stylem przywiązania, który pomoże Ci odsunąć się od negatywnych wzorców myślenia i zachowania.
Wspierająca relacja z kimś, kto sprawia, że czujesz się kochany, może odegrać ważną rolę w budowaniu poczucia bezpieczeństwa. Podobnie rozwijanie silnych przyjaźni z tymi osobami może również pomóc w rozpoznaniu i przyjęciu nowych wzorców zachowań.
Rozwiąż wszelkie traumy z dzieciństwa
Jak wspomniano powyżej, doświadczanie traumy w pierwszych latach życia wpływa na proces przywiązania i tworzenia więzi w dorosłości. Trauma może wynikać ze wszystkiego, co wpływa na Twoje poczucie bezpieczeństwa, na przykład z niebezpiecznego lub niestabilnego środowiska domowego, oddzielenia od głównego opiekuna, poważnej choroby, zaniedbania lub znęcania się. Kiedy trauma z dzieciństwa nie zostanie rozwiązana, poczucie niepewności, strachu i bezradności może trwać aż do dorosłości.
Nawet jeśli Twoja trauma wydarzyła się wiele lat temu, są kroki, które możesz podjąć, aby przezwyciężyć ból, odzyskać równowagę emocjonalną i nauczyć się ponownie ufać i budować związki oparte na szacunku, cieple, miłości, bezpieczeństwie i szczerości. W tym przypadku zaleca się skorzystanie z usług specjalisty.
Może zainteresować Cię również: Porozumienie bez przemocy – co musisz o nim wiedzieć?
Autor: Natalia Bieniek
Merz, E-M., & Consedine, N. S. (2012). Ethnic group moderates the association between attachment and wellbeing in older adults. Cultural Diversity & Ethnic MinorityPsychology, 18 (4) 404-415. DOI: 10.1037/a0029595.