To jest wyrób medyczny.
Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.Tężec – co to za choroba?
Tężec jest chorobą układu nerwowego, niezwykle groźną, o wskaźnikach śmiertelności wahających się od 40% do 78%. Chociaż do zakażenia tężcem dochodzi wskutek zakażenia rany, do zachorowania dochodzi nie z powodu inwazyjnej infekcji, ale silnej neurotoksyny (nazywanej toksyną tężcową lub tetanospazminą) wytwarzanej przez bakterie Clostridium tetani.
Przeczytaj także: Zakażenie rany – jak rozpoznać, jak leczyć, czy jest groźne?
0,9% roztwór soli fizjologicznej o szerokim zastosowaniu. Objawowo łagodzi katar
Suchy spray na rany i blizny.
Silikonowy żel na rany i blizny
Wspomaga gojenie się ran i procesy regeneracji.
Krem na przebarwienia skóry powstałe po operacji.
Toksyna tężcowa wpływa na interakcję między nerwem a mięśniem, wzmacnia sygnał chemiczny, co powoduje napięcie mięśni w ciągłym („tężcowym” lub „tonicznym”) skurczu. Powoduje to mimowolne skurcze mięśni szkieletowych.
Chociaż w Polsce tężec prawie nie występuje, na całym świecie jest nadal powszechny, z ok. 300 000 przypadkami rocznie. Dla porównania, w Polsce notuje się ok. 15-20 przypadków rocznie, a od lat osiemdziesiątych nie zaobserwowano tej choroby u żadnego noworodka.
Tężec – jak można się zarazić?
Zakażenie tężcem jest zwykle spowodowane zaszczepieniem zarodników bakterii w ranie, podczas np.:
- kontaktu z zakażoną ziemią,
- skaleczenia skażonymi ostrymi przedmiotami,
- ugryzienia zwierząt, a rzadko – nawet ukąszenia owadów.
Rany miażdżone i kłute, głębokie, obficie zanieczyszczone ziemią są szczególnie narażone na ryzyko namnażania się bakterii, ponieważ istnieje większe prawdopodobieństwo, że wytworzą niezbędne warunki beztlenowe dla C. tetani. Przy ranach powierzchniowych, powstałych w warunkach domowych to ryzyko jest mniejsze.
Gdy zarodniki bakterii napotkają odpowiednie warunki, wytwarzają tetanospasminę i tetanolizynę. Tetanolizyna powoduje dalsze uszkodzenie tkanek, zmniejszając ich potencjał do regeneracji i sprzyjając dalszemu mnożeniu się bakterii. Tetanospasmina natomiast wiąże się nieodwracalnie z receptorami neuronów ruchowych, blokując sygnały nerwowe do mięśni, powodując porażenie spastyczne z bolesnymi skurczami.
W przypadku zakażenia całego organizmu, co jest bardziej prawdopodobne u dzieci niż u dorosłych, dochodzi do zainfekowania różnych grup mięśni, z charakterystycznym zajęciem mięśni żuchwy i twarzy. Po zarażeniu okres inkubacji tężca waha się od 24 godzin do 54 dni, wynosi średnio 14 dni i różni się w zależności od bliskości zmiany i ośrodkowego układu nerwowego.
Tężec – rodzaje
Tężec może wystąpić pod trzeba postaciami:
- uogólnioną,
- miejscową (np. tężec mózgowy),
- noworodkową.
Choroba najczęściej przybiera postać uogólnioną. W takim przypadku dochodzi do zwiększonego napięcia i skurczu mięśni, prowadzących do:
- trudności w żuciu i mówieniu,
- szczękościsku i tzw. uśmiechu sardonicznego,
- opistotonus, czyli wygięcia pleców do tyłu przy jednoczesnym odchyleniu głowy,
- silnych skurczów różnych grup mięśni tułowia i kończyn wyzwalanych przez bodźce zewnętrzne, jak hałas, światło, dotyk,
- skurczu przepony, zaburzający drożność dróg oddechowych.
Z kolei postać miejscowa tężca powoduje sztywność mięśni w okolicy rany. Jeśli doszło do zajęcia mięśni czaszkowych (tężec mózgowy) dochodzi do osłabienia mięśni twarzy. Najczęściej dzieje się tak na podłożu zapalenia ucha środkowego.
Tężec noworodkowy przybiera ciężką postać uogólnioną, powoduje skurcze mięśni, niezdolność do ssania i napady padaczkowe.
Im młodsze dziecko, tym bardziej zagrażają mu poważne powikłania tężca, ze śmiercią włącznie. Tężec noworodkowy odpowiada za około połowę zgonów w krajach rozwijających się. Zazwyczaj rozwija się w następstwie zakażenia kikuta pępowinowego u niemowląt urodzonych przez matki, które nie były zaszczepione na tę chorobę.
To jest wyrób medyczny.
Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.Tężec u noworodków
U noworodków tężec powstaje w wyniku przedostania się bakterii do organizmu dziecka z powodu nieodpowiednich warunków higienicznych w czasie porodu, np. przecięcia pępowiny niesterylnymi narzędziami. Ryzyko zachorowania na tężec może być również zwiększone, jeśli matka nie była szczepiona.
Typowe objawy tężca u noworodków:
- usta dziecka są sztywne, mocno zaciśnięte, nie można go nakarmić piersią;
- mięśnie twarzy i żuchwy napinają się w 2 do 3 dniu po urodzeniu, przechodząc w epizodyczny lub trwały szczękościsk;
- napady tężcowe występujące z powodu dźwięku, światła lub dotyku;
- mięśnie ciała są sztywne, co powoduje, że dziecka ciągle napina się lub wydaje się wyginać do tyłu.
Jeśli tężec noworodkowy nie zostanie leczony tak szybko, jak to możliwe, może uniemożliwić dziecku oddychanie. Większość śmierci niemowląt z powodu infekcji tężcowej noworodków następuje między 3 a 28 dniem po urodzeniu.
Pierwsze objawy tężca
Najczęściej pierwszymi objawami tężca są niepokój, pogorszenie samopoczucia, bóle głowy, nasilona potliwość, wzmożone napięcie mięśni, a także ból i uczucie drętwienia, mrowienia w okolicy rany.
W dalszej kolejności, gdy choroba przybierze postać uogólnioną, mogą pojawić się następujące dolegliwości:
- zwiększone napięcie mięśni,
- napadowe skurcze mięśni,
- sztywność karku,
- trudności w żuciu i połykaniu,
- sztywność mięśni brzucha,
- szczękościsk.
Gorączka może wystąpić, ale nie jest regułą. Tetanospasmina ma działanie odhamowujące na autonomiczny układ nerwowy, więc zaburzenia tego układu stają się coraz bardziej widoczna wraz ze wzrostem poziomu toksyn w organizmie. Typowe zaburzenia autonomicznego układu nerwowego to pocenie się, wahania ciśnienia krwi czy tachyarytmia.
Tężec – przebieg choroby
Dalsze objawy tężca zależą od postaci, jaką przybierze choroba.
- W łagodnych przypadkach zlokalizowanego tężca osoba chora może uskarżać się jedynie na osłabienie zajętej kończyny, prawdopodobnie z powodu częściowej odporności, jeśli była szczepiona.
- W cięższych przypadkach mogą mieć intensywne, bolesne skurcze grupy mięśni w pobliżu miejsca urazu. Objawy mogą utrzymywać się przez kilka tygodni, ale zwykle ustępuje samoistnie; jednak cięższe przypadki mają tendencję do progresji do uogólnionego tężca.
Ciężkiprzypadek tężca powoduje zgięcie ramion, wyprostowanie nóg, okresy bezdechu wynikające ze skurczu mięśni międzyżebrowych i przepony oraz sztywność ściany brzucha. W późnej fazie choroby następuje zajęcie autonomicznego układu nerwowego, co może skutkować nadciśnieniem i tachykardią na przemian z niedociśnieniem i bradykardią. W ich konsekwencji może wystąpić zatrzymanie akcji serca.
Przy ciężkim przebiegu choroby mogą wystąpić napady tężcowe. Przypominają napady padaczkowe, jednak pacjent nie traci przytomności i zwykle odczuwa silny ból związany z niekontrolowanymi skurczami. Napady często występują w dużych grupach mięśniowych, powodując zgięcie ramion, zaciskanie pięści na klatce piersiowej i wyprost nóg.
Tężec – rozpoznanie
Tężec rozpoznaje się przede wszystkim na podstawie wywiadu i obrazu klinicznego. Występowanie charakterystycznych objawów i brak szczepień przeciwko tężcowi pozwala postawić diagnozę bez potrzeby zlecania dodatkowych badań.
- Szczękościsk i uśmiech sardoniczny oraz niezbyt silne skurcze mięśni świadczą o lekkiej postaci tężca.
- Szczękościsk i uśmiech sardoniczny, dysfagia, sztywność i okresowe skurcze mięśni wskazują na umiarkowaną postać tężca.
- Uogólnione skurcze mięśni, niewydolność oddechowa, częstoskurcz, wahania ciśnienia tętniczego wskazują na ciężką postać tężca.
Chociaż w rozpoznaniu tężca badania bakteriologiczne i serologiczne zwykle nie są przydatne, czasami trzeba rozszerzyć diagnostykę, np. o badania toksykologiczne, pozwalające odróżnić tężca od zatrucia strychniną, która daje bardzo podobne co tężec objawy. W diagnostyce różnicowej tężca bierze się również pod uwagę m.in. zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, tężyczkę, ropień okołomigdałkowy.
Tężec – leczenie
Schemat leczenia tężca jest następujący:
- Rozpoznanie i stabilizacja stanu klinicznego.
- Jak najszybsze podanie immunoglobuliny przeciwtężcowej.
- Antybiotykoterapia – lekiem pierwszego wyboru jest metronidazol. W przypadku uczulenia stosuje się doksycyklinę, antybiotyki makrolidowe (np. erytromycynę) lub klindamycynę. Penicylina może pogarszać rokowania.
- Chirurgiczne oczyszczenie rany z martwych tkanek o opracowanie rany.
- Dalsze postępowanie objawowe (w razie potrzeby np. intubacja i mechaniczna wentylacja).
Tężec – zapobieganie
Zapobieganie tężcowi osiąga się poprzez szczepienie DTP (szczepionką skojarzoną przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi). Dzieciom w wieku 7 lat lub starszym, które nigdy nie były szczepione przeciw tężcowi, błonicy lub krztuścowi, należy podać serię 3-4 szczepień zawierających anatoksynę tężcową i błoniczą.
Tężcowi zapobiega się także poprzez odpowiednie oczyszczenie rany oraz podanie toksoidu tężcowego i TIG, jeśli jest to wskazane. Dzieli, u których lekarz stwierdzi ranę podatną na tężec powinny ponowną dawkę szczepionki DTP, jeśli mają mniej niż 7 lat i jeśli minęło więcej niż 5 lat od ostatniej dawki toksoidu tężcowego. Pacjenci, którzy wcześniej otrzymali mniej niż 3 dawki toksoidu tężcowego oraz pacjenci w wieku 60 lat lub starsi powinni otrzymać TIG.
Ważne jest, aby znać stan szczepień siebie i swoich dzieci, jeśli zgłaszamy się na oddział ratunkowy w celu opatrzenia rany. Szczepienia należy podawać bezwzględnie, jeśli od ostatniej dawki przypominającej szczepionki przeciwtężcowej minęło więcej niż 10 lat.
Szczepienia DTP – profil bezpieczeństwa
Szczepienia DTP (przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi) są skuteczne i bezpieczne.
Skutki uboczne tych szczepionek skojarzonych są rzadkie i zwykle łagodne, ale mogą obejmować:
- zlokalizowany ból, zaczerwienienie i obrzęk w miejscu wstrzyknięcia;
- guzek w miejscu wstrzyknięcia, który może utrzymywać się przez wiele tygodni, aż do samoistnego zaniknięcia;
- niską gorączkę;
- szczepione dzieci mogą być niespokojne, drażliwe, płaczliwe, senne i zmęczone.
Działania niepożądane po szczepieniu są zwykle łagodne i przejściowe (występują w ciągu pierwszego do dwóch dni po szczepieniu). Zazwyczaj nie jest wymagane specjalne leczenie.
Jeśli szczepionki podawane są w trybie nagłym, wiele wstrzyknięć może powodować bolesność, zaczerwienienie, swędzenie lub obrzęk w miejscu szczepienia, trwający od jednego do dwóch dni. W celu złagodzenia dyskomfortu można podać dziecku paracetamol (w dawce dostosowanej do wieku) lub położyć chłodny kompres w miejscu wstrzyknięcia. Lekarze jednak nie zalecają leków przeciwzapalnych, jeśli odczyn poszczepienny jest mało uciążliwy.
Istnieje bardzo małe ryzyko wystąpienia poważnej reakcji alergicznej (anafilaksji) na jakąkolwiek szczepionkę. Dlatego zaleca się pozostanie w klinice lub gabinecie lekarskim przez co najmniej 15 minut po szczepieniu na wypadek, gdyby konieczne było dalsze leczenie.
Może zainteresować Cię również: Kiedy i czym szczepić dziecko?
To jest wyrób medyczny.
Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.World Health Organization. WHO Technical Note: Current recommendations for treatment of tetanus during humanitarian emergencies. January 2010;
Yeh FL, Dong M, Yao J, Tepp WH, Lin G, et al. 2010 SV2 Mediates Entry of Tetanus Neurotoxin into Central Neurons. PLoS Pathog 6(11): e1001207. doi:10.1371/journal.ppat.1001207. PLoS Pathogens [serial online]. 11/10/2010;6(11):e1001207;
Blencowe H, Cousens S, Mullany LC, Lee AC, Kerber K, Wall S, et al. Clean birth and postnatal care practices to reduce neonatal deaths from sepsis and tetanus: a systematic review and Delphi estimation of mortality effect. BMC Public Health. 2011 Apr 13. 11 Suppl 3:S11.
Ahmadsyah I, Salim A. Treatment of tetanus: an open study to compare the efficacy of procaine penicillin and metronidazole. Br Med J (Clin Res Ed). 1985 Sep 7. 291(6496):648-50.