Bankowanie krwi pępowinowej okiem prawniczki (i mamy)

Na czym polega bankowanie krwi pępowinowej i w jakim celu się je wykonuje? 

Bankowanie krwi pępowinowej polega na pobraniu w czasie porodu krwi pępowinowej (tj. krwi, która pozostaje w pępowinie i łożysku po odpępnieniu noworodka) i/lub sznura pępowinowego, celem ich zdeponowania w banku krwi pępowinowej. Krew pępowinową i/lub sznur pępowinowy pobiera się i przechowuje ze względu na znajdujące się w nich komórki macierzyste, które w przyszłości – w razie potrzeby – potencjalnie, mogą zostać wykorzystane w ramach leczenia, w głównej mierze eksperymentalnego, niektórych chorób u dziecka lub innych członków rodziny. 

W teorii – do chorób, w ramach eksperymentalnego leczenia których, mogą zostać wykorzystane komórki macierzyste pozyskane z krwi pępowinowej, zalicza się m.in.: 

• niektóre nowotwory krwi i układu chłonnego, jak białaczkę i chłoniaka, 
• niektóre choroby dziedziczne, 
• niektóre choroby autoimmunologiczne, jak stwardnienie rozsiane czy stwardnienie zanikowe boczne,
• niektóre schorzenia neurologiczne, jak mózgowe porażenie dziecięce i autyzm,
• uszkodzenia chrząstek stawowych. 

Do terapii chorób nowotworowych, takich jak choćby białaczka, wykorzystywane są bowiem przede wszystkim komórki macierzyste pochodzące od innych dawców, a nie własne komórki macierzyste chorego dziecka. Wynika to z tego, że istnieje ryzyko, iż komórki macierzyste chorego dziecka, mogły mieć zmiany tzw. przednowotworowe, już w chwili jego narodzin, tym samym stanowiąc nieprzydatne do jego późniejszego leczenia.

Zgodnie ze stanowiskiem konsultanta krajowego w dziedzinie onkologii i hematologii dziecięcej, prof. dr hab. n. med. Jana Styczyńskiego:

„w odniesieniu do przeszczepienia autologicznego [własnych komórek], w absolutnej większości przypadków nie jest to korzystne rozwiązanie dla dziecka z chorobą nowotworową. Znacznie korzystniejsze pod względem medycznym jest wówczas przeszczepienie komórek allogenicznych [komórek pobranych od innego dawcy], ze względu na duże prawdopodobieństwo wystąpienia ważnej pod względem biologicznym i klinicznym reakcji przeszczep-przeciwko-chorobie, która nie wystąpi nigdy w przypadku przeszczepienia komórek autologicznych [własnych].”¹

Amerykańskie Towarzystwo Transplantacji Krwi i Szpiku oszacowało, że prawdopodobieństwo użycia własnej krwi pępowinowej, w ciągu pierwszych 20 lat życia, oscyluje w granicach 0,04% (1:2500) do 0,0005% (1:200 000).² Jest zatem bardzo niskie.

Podobne stanowisko zajęła Amerykańska Akademia Pediatrii, rekomendując prywatne bankowanie krwi pępowinowej przede wszystkim w przypadkach, w których u któregoś z członków rodziny (a nie u dziecka, od którego pobierany jest materiał), zdiagnozowano lub istnieje ryzyko wystąpienia w przyszłości choroby, w ramach leczenia której można by wykorzystać krew pępowinową.³

Dowiedz się więcej: 6 pytań do położnej – krew pępowinowa

Prywatne czy publiczne bankowanie krwi pępowinowej?

Krew pępowinowa może zostać zdeponowana w prywatnym lub publicznym banku krwi pępowinowej.

Prywatne banki krwi pępowinowej

Prywatny sektor bankowania krwi pępowinowej działa w Polsce prężniej niż ten publiczny. Krew pępowinową, w prywatnym banku może zdeponować każda ciężarna kobieta, która podpisze umowę na usługę kwalifikacji i preparatyki oraz przechowywania materiału biologicznego. Krew pępowinowa zdeponowana w prywatnym banku pozostaje do wyłącznego użytku rodziny dziecka, od którego została pobrana. 

Pobranie i przechowywanie krwi pępowinowej w prywatnym banku, jest oczywiście odpłatne. Kosztorys przedstawia się następująco:

• około 300 zł jednorazowej opłaty z tytułu pobrania materiału (samej krwi pępowinowej),
• 300 zł miesięcznych opłat z tytułu przechowywania materiału w początkowym okresie (zwykle to niepełny rok),
• około 50-100 zł miesięcznie przez pozostały okres przechowywania materiału.

Pakiety obejmujące pobranie i przechowywanie krwi pępowinowej i łożyskowej oraz sznura pępowinowego kosztują odpowiednio więcej. 

Tak jak zostało już wyżej wspomniane, decydując się na bankowanie krwi pępowinowej w prywatnym banku, należy mieć na względzie, że zdeponowane w nim komórki macierzyste, mają szansę zostać wykorzystane przede wszystkim w ramach eksperymentalnych terapii członków rodziny dziecka, od którego materiał został pobrany, a nie jego samego. Nie należy więc traktować tego typu usług, jako swoistej „polisy na życie” dla dziecka, od którego pobierana jest krew pępowinowa.

Publiczne banki krwi pępowinowej

W publicznych bankach krwi pępowinowej można zdeponować krew pępowinową charytatywnie, w celu jej potencjalnego wykorzystania w terapii komórkami macierzystymi ciężko chorych dzieci, niespokrewnionych z dawcą materiału. 

• Pobranie materiału i jego przechowywanie jest nieodpłatne (finansowane przez banki z sektora prywatnego, do niedawna – przy wsparciu państwa), a właścicielem materiału jest publiczny bank krwi pępowinowej. Konieczne jest podpisanie przez rodziców dziecka oświadczenia, że zrzekają się oni prawa do własności pobranej krwi pępowinowej, która nie będzie mogła zostać przez nich wykorzystana w przyszłości do użytku prywatnego.

W związku z zaleceniami zagranicznych towarzystw naukowych, aby zachęcać rodziców do oddawania krwi pępowinowej do banków publicznych³, celem rozwoju tego obszaru transplantologii – duże nadzieje, związane z postępem w tej dziedzinie medycyny, jeszcze do niedawna, pokładane były również w Polsce. W roku 2017 r. – konsultant krajowy w dziedzinie onkologii i hematologii dziecięcej, prof. dr hab. n. med. Jan Styczyński również opowiadał się za promowaniem publicznego bankowania krwi pępowinowej.¹ Obecnie jednak, w związku z tym, że w Polsce od 3 lat nie zastosowano ani jednej jednostki krwi pępowinowej (terapia w postaci przeszczepiania komórek macierzystych z krwi pępowinowej, wypierana jest przez przełomową metodę tzw. przeszczepów haploidalnych)– decyzją Rady Transplantacyjnej, zaprzestano finansowania pobierania krwi pępowinowej dla celów publicznych z Narodowego Programu Rozwoju Medycyny Transplantacyjnej.⁴

Nie oznacza to jednak, że nie warto już oddawać krwi pępowinowej do banków publicznych. Dziedzina ta nadal się rozwija, a publiczne banki krwi pępowinowej funkcjonują przy finansujących ich działalność, jednostkach z sektora prywatnego.

Co w kwestii bankowania krwi pępowinowej stanowi prawo?

W kwestii bankowania krwi pępowinowej – ustawodawca obecnie się nie wypowiada. Do niedawna, w ramach edukacji przedporodowej – szkoły rodzenia miały obowiązek poinformowania przyszłej mamy, o możliwości deponowania tkanek popłodu, w tym krwi pępowinowej i sznura pępowinowego w celu pozyskania komórek macierzystych. Obowiązek ten wynikał bezpośrednio z zapisów Standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej. Jednak, w związku z zakończeniem wspierania przez państwo publicznych banków komórek macierzystych i faktem, iż bankowanie krwi pępowinowej stało się głównie komercyjne – aby podmioty prywatne, nie wykorzystywały zapisów rozporządzenia dla własnych celów reklamowych – przepis ten, został w lipcu br. uchylony.

Na jakie klauzule umowne zwracać uwagę, decydując się na prywatne bankowanie krwi pępowinowej?

Kontrola wzorców umownych stosowanych przez banki krwi pępowinowej, przeprowadzona przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, wykazała, że wszyscy skontrolowani przedsiębiorcy, stosowali postanowienia, które mogą naruszać interesy konsumentów. W związku z powyższym, przed podpisaniem umowy z prywatnym bankiem krwi pępowinowej – warto dokładnie zapoznać się z jej treścią, w szczególności zwracając uwagę, czy nie znajdują się w niej następujące zapisy.

• Zapis, zgodnie z którym bank nie ponosi odpowiedzialności za utratę lub uszkodzenie przechowywanych komórek macierzystych, jeżeli nastąpiła ona wskutek okoliczności od niego niezależnych. Takie postanowienie umowne jest niedozwolone, ponieważ wyłącza lub istotnie ogranicza odpowiedzialność banku, względem konsumenta, za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania. To na banku ciąży odpowiedzialność za dochowanie należytej staranności w zakresie prawidłowego przechowywania materiału i zapewnienie warunków, w których nie ulegnie on uszkodzeniu (m.in. utrzymania stałej temperatury na poziomie ok. -190 stopni C).
• Zapis, zgodnie z którym wniesione opłaty za przechowywanie komórek macierzystych nie podlegają zwrotowi. Konsument powinien mieć możliwość rezygnacji z zawarcia lub wykonania umowy i w takiej sytuacji powinien otrzymać zwrot wpłaconych środków, pomniejszonych wyłącznie o realne koszty poniesione przez bank.
• Zapis, zgodnie z którym wypowiedzenie umowy może zostać złożone, przez konsumenta, nie wcześniej niż po upływie jakiegoś z góry określonego czasu. Konsument powinien mieć prawo do odstąpienia od umowy w dowolnym momencie oraz otrzymania wpłaconych pieniędzy, pomniejszonych wyłącznie o rzeczywiste wydatki poniesione przez bank.
• Zapis, zgodnie z którym pobrane komórki macierzyste przechodzą na własność banku w przypadku niedostarczenia do banku podpisanej umowy lub nieuiszczenia wymaganych opłat. Bank nie powinien mieć prawa do przeniesienia na siebie własności komórek macierzystych bez wyraźnej zgody konsumenta.

W przypadku napotkania, w zaproponowanej przez bank umowie, którejś z powyższych klauzul –  warto skontaktować się w tej sprawie z miejskim lub powiatowym rzecznikiem konsumentów lub z Federacją Konsumentów, na których pomoc z pewnością będzie można liczyć.

Co jeszcze warto wiedzieć, przed podjęciem decyzji o bankowaniu krwi pępowinowej?

Są jeszcze dwa istotne aspekty, o których warto wspomnieć.

• Na tyle na ile jest to możliwe, warto dopilnować, aby procedura pobrania krwi pępowinowej nie przyspieszyła tzw. odpępnienia dziecka. Skrócenie czasu zaciśnięcia pępowiny może negatywnie wpłynąć na zdrowie malucha, zwiększając u niego ryzyko przyszłej anemii, z powodu dostarczenia do jego organizmu mniejszej ilości krwi pępowinowej.
• Należy też liczyć się z faktem, że ilość krwi pępowinowej możliwej do pobrania, jest mocno ograniczona i zapewnia wykonanie przeszczepu u pacjenta ważącego do ok. 30-40 kg, co odpowiada wiekowi ok. 12 lat.¹ Wykorzystanie krwi pępowinowej do wykonania przeszczepu u osoby dorosłej, może więc okazać się niemożliwe.

Najważniejsze: rzetelna informacja przekazana rodzicom przed podjęciem przez nich decyzji co do bankowania krwi pępowinowej

Biorąc pod uwagę wszystkie powyższe okoliczności, trudno jednoznacznie przesądzić, czy warto na własny koszt bankować krew pępowinową. W dużej mierze jest to zależne od indywidualnej sytuacji zdrowotnej danej rodziny.

Decyzja w kwestii skorzystania przez daną rodzinę z usług banku krwi pępowinowej, zawsze powinna zostać podjęta po zasięgnięciu rzetelnych informacji w zakresie korzyści i ograniczeń bankowania oraz możliwości późniejszego wykorzystania zdeponowanego materiału. Warto zadbać o to, aby przy jej podejmowaniu, nie kierować się lękiem o przyszłe zdrowie dziecka, niestety niejednokrotnie podsycanym w reklamach komercyjnych banków, którym –  najzwyczajniej w świecie – zależy po prostu na sprzedaży swoich produktów.

Może zainteresować Cię również: Odżywianie kobiet w ciąży. O czym pamiętać, tworząc jadłospis?

Polecane przez rodziców do stosowania w terapii inhalacyjnej u dzieci:

od pierwszych dni życia

bezpieczny dla kobiet w ciąży i niemowląt

łagodzi objawy przeziębienia przebiegającego z mokrym kaszlem

udrażnia i oczyszcza nos z gęstego kataru utrudniającego oddychanie

SZUKAJ ONLINE

SZUKAJ STACJONARNIE

¹ prof. dr hab. n. med. Jan Styczyński, “Przeszczepianie krwi pępowinowej”, Forum Pediatrii Praktycznej, luty 2017 r. 

² American Society for Blood and Marrow Transplantation, Collection and Preservation of Cord Blood for Personal Use, March 2008

³ American Academy of Pediatrics, Cord Blood Banking for Potential Future Transplantation, January 2007

⁴ Piotr Wróbel, Krew pępowinowa już nie tak bezcenna? „Od 3 lat nie zastosowano w Polsce ani jednej jednostki”, Rynek Zdrowia, maj 2022

Podstawa prawna:

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16.08.2018 r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej (Dz.U. z 2018 r., poz. 1756)