Płyn owodniowy – jego rola i znaczenia w przebiegu ciąży
Płyn owodniowy ma wiele funkcji, jednak przede wszystkim spełnia rolę ochronną i wspomaga aktywnie rozwój dziecka.
- Wody płodowe amortyzują wszelkie urazy płodu, sprawiają, że pępowina może swobodnie pracować (nie jest uciskana), dostarczając do organizmu dziecka substancje odżywcze, a zabierając zbędne metabolity.
- Dodatkowo płyn owodniowy sprawia, że rozwijają się płuca płodu oraz układ pokarmowy.
- Obecność wód płodowych w drzewie tchawiczo-oskrzelowym powoduje, że pęcherzyki płucne odpowiednio rosną, co jest niezbędne, aby dziecko po urodzeniu mogło zacząć swobodnie oddychać.
- Substancje zawarte w płynie owodniowym wpływają na rozwój komórek szybko się dzielących, czyli np. nabłonka jelit płodu.
- Fakt, że rozwój dziecka odbywa się w wypełnionym płynem worku owodniowym, sprawia, że płód może się swobodnie poruszać. Nie występują przykurcze czy deformacje kończyn.
Płyn owodniowy wciąż jest przedmiotem badań, gdyż nie do końca odkryto, jaka jest jego rola. W składzie płynu wyizolowano substancje o działaniu przeciwbakteryjnym, przeciwwirusowym, przeciwgrzybicznym. To m.in. laktoferyna, lizozym, ale również enzymy oraz elementy układu odpornościowego. To sprawia, że płyn owodniowy stanowi bardzo ważne ogniwo w walce z drobnoustrojami, które mogą zagrażać dziecku. W płynie odkryto również substancje odżywcze, tj. węglowodany, tłuszcze, białka czy elektrolity.
Dowiedz się więcej: Dziecko owinięte pępowiną przy porodzie – czy kolizja pępowinowa jest niebezpieczna?
Silikonowe plastry na bliznę po cesarskim cięciu
Wspomaga prawidłowe widzenie, wzrost i rozwój kości u dzieci.
Opracowany specjalne dla kobiet w ciąży.
Starannie dobrane składniki wspierają prawidłowy rozwój dziecka i dbają o zdrowie mamy
Pomaga przy problemach intymnych w ciąży.
Roztwór doustny do wspomagania leczenia refluksu żołądkowo-przełykowego
Dla zdrowia układu moczowego.
Bezwodzie, małowodzie – co to znaczy?
Zbyt mała ilość wód płodowych to sygnał alarmowy dla lekarza, że występują jakieś powikłania w przebiegu ciąży. Małowodzie, czyli zbyt mało wód w stosunku do poziomu określanego jako prawidłowy, predysponuje do powstawania powikłań ciążowych, ale również komplikacji w rozwoju dziecka. Bezwodzie, czyli sytuacja praktycznego braku wód płodowych to bardzo zły czynnik prognostyczny w przebiegu ciąży. Dlaczego?
Bezwodzie może powstać jako efekt dwóch głównych mechanizmów: wady nerek lub odpłynięcia płynu owodniowego.
Płyn owodniowy na początku ciąży powstaje głównie przez przesączanie osocza z organizmu matki do jamy owodni, a gdy nerki dziecka podejmują pracę i płód uczy się połykać, głównym składnikiem płynu owodniowego jest mocz dziecka.
Za brak płynu owodniowego odpowiada zwykle niewykształcenie się nerek u płodu (agenezja nerek). Agenezja nerek jest wadą letalną, czyli prowadzącą do śmierci dziecka. Dodatkowo brak nerek i brak płynu owodniowego prowadzi do kolejnych poważnych konsekwencji. Nie ma możliwości, aby prawidłowo wykształciły się płuca płodu, z bezwodziem wiąże się także ryzyko deformacji dziecka czy urazów pępowiny.
Odpłynięcie płynu owodniowego w pierwszym trymestrze ciąży i związane z tym bezwodzie, zwykle oznacza zakończenie ciąży. W drugim trymestrze, jeśli nie dochodzi do poronienia lub porodu przedwczesnego, czasem jest możliwość postępowania wyczekującego. Przy dobrym stanie matki i dziecka może dojść do sytuacji, że samoistnie zwiększy się ilość płynu owodniowego, jeśli kobieta będzie stosowała się do zasad reżimu łóżkowego, będzie miała odpowiednie nawodnienie oraz leki, które zabezpieczą przed wystąpieniem akcji skurczowej tak długo, jak to tylko możliwe i bezpieczne.
Jednak są to sytuacje incydentalne, a każde odpłynięcie wód płodowych w drugim trymestrze ciąży to sytuacja bardzo trudna, której zakończenia nie można jednoznacznie określić.
Małowodzie to stan, kiedy płynu owodniowego jest mniej, niż powinno być. Lekarz, który je zdiagnozuje, musi bardzo dokładnie zbadać dziecko, aby znaleźć przyczynę małowodzia.
Małowodzie oznacza, że płyn owodniowy jest produkowany w zbyt małych ilościach, z powodu takich wad u dziecka, jak dysplazje nerek, wielotorbielowatość nerek, niedrożność układu moczowego płodu, ale również może wynikać z niewydolności łożyska czy niewystarczającego nawodnienia matki.
Czy można urodzić zdrowe dziecko przy bezwodziu?
Jeśli w ciąży lekarz stwierdzi bezwodzie, zwykle nie ma możliwości, aby dziecko urodziło się zdrowe. Płyn owodniowy jest jednym z kilku niezbędnych czynników, które warunkują prawidłowy rozwój płodu. Bezwodzie jest zwykle wynikiem wady letalnej płodu. Brak płynu owodniowego to również niedorozwój płuc, deformacje ciała czy ucisk pępowiny.
Jeśli bezwodzie jest stwierdzone w wyniku przedwczesnego pęknięcia pęcherza płodowego i odejścia wód płodowych, sytuacja jest zależna od czasu trwania ciąży, stanu matki i dziecka. Może się okazać, że jest możliwe dotrwanie do takiego momentu rozwoju płodu, że lekarze zdecydują o bezpiecznym rozwiązaniu ciąży, a dziecko będzie miało szanse na przeżycie. Warto jednak pamiętać, że ciąże powikłane przedwczesnym odpłynięciem płynu owodniowego to ciąże bardzo wysokiego ryzyka, szczególnie w drugim trymestrze (w pierwszym trymestrze odpłynięcie wód płodowych oznacza zwykle poronienie). Jeśli sytuacja położnicza na to pozwala, to każdy dzień przedłużający ciążę oznacza wzrost szans dla dziecka. Należy mieć na uwadze, że dziecko urodzone po 22. tygodniu ciąży to skrajny wcześniak, a powikłania zbyt wczesnych narodzin mogą ujawniać się nawet w 34. tygodniu ciąży.
Może zainteresować Cię również: Muzyka dla noworodka
1. Bręborowicz G.: Położnictwo. Fizjologia ciąży, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2012, 55-63.
2. Whittington J., Ghahremani T., Friski A. i in.: „Window to the womb: amniotic fluid and postnatal outcomes”, International Journal of Women’s Health, 2023, 1(15), 117-124.
3. Dubil E., Magann E.: „Amniotic fluid as a vital sign for fetal wellbeing”, Australasian Journal of Ultrasound in Medicine, 2013, 16(2), 62-70.
4. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników dotyczące indukcji porodu. Aktualizacja 2021, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna, 2021, 6(2), 86-99.