Jak zbudowana jest pępowina?
Pępowina to elastyczny sznur, o średniej długości 60 cm, w którym znajdują się trzy naczynia krwionośne. Łączy łożysko z płodem, zapewniając mu wszystkie składniki odżywcze, a zabierając zbędne produkty przemiany materii. Dzięki obecności pępowiny dziecko może się rozwijać.
Prawidłowa pępowina jest jednym z warunków urodzenia zdrowego noworodka.
Trzy naczynia krwionośne to jedna żyła pępowinowa i dwie tętnice. Żyła prowadzi do płodu krew bogatą w tlen, a dwie tętnice odprowadzają krew, w której tlenu jest niewiele. Wewnątrz pępowiny, oprócz żyły i tętnic, znajduje się galareta Whartona – tkanka łączna, która ochrania naczynia krwionośne i sprawia, że trudno je zacisnąć nawet wtedy, kiedy płód się w nią zapętli.
👉Dowiedz się więcej: Pępowina dwunaczyniowa a zdrowie dziecka
Galareta Whartona
Galareta Whartona ma postać dosyć twardej galaretki i działa zupełnie tak samo, jak otulina wokół przewodu w kablu elektrycznym – zabezpiecza naczynia krwionośne, jednocześnie pozwalając na swobodne ich wyginanie, bez obawy o zaburzenia przepływu krwi. To naturalna ochrona płodu przed powikłaniami.
Czy długość pępowiny ma znaczenie?
Prawidłowa długość pępowiny to ważny czynnik, wpływający na zrównoważony rozwój płodu. Zarówno zbyt krótka, jak i zbyt długa pępowina wiąże się ze zwiększeniem powikłań okołoporodowych. W literaturze naukowej nie ma jednak precyzyjnie określonej długości pępowiny, jaką można uznać za patologiczną i potencjalnie negatywnie wpływającą na dobrostan dziecka w łonie mamy.
O krótkiej pępowinie mowa, gdy ma 30 cm lub mniej, o długiej, gdy mierzy powyżej 80 cm.
Krótka pępowina
Jakie niebezpieczeństwa niesie ze sobą zbyt krótka pępowina? Do najważniejszych zalicza się:
- wady rozwojowe płodu,
- położenie inne niż główkowe w czasie porodu,
- powikłania łożyskowe – np. przedwczesne odklejenie się łożyska w czasie porodu,
- niską punktację w skali Apgar zaraz po porodzie,
- małą masę urodzeniową.
Ogólnie rzecz ujmując, zbyt krótka pępowina stanowi czynnik ryzyka zgonu okołoporodowego płodu i noworodka. A co, jeśli pępowina jest zbyt długa?
Długa pępowina
Bardzo długa pępowina wiąże się dla dziecka m.in. z:
- ryzykiem wielokrotnego zapętlenia płodu,
- pojawieniem węzła prawdziwego, czyli supła z pępowiny,
- powikłaniami neurologicznymi u noworodka.
Warto wiedzieć, że wyodrębniono przyczyny, które mogą wpływać na występowanie zbyt długiej pępowiny, jak:
- liczba ciąż,
- płeć męska płodu,
- wysokie BMI kobiety ciężarnej,
- przewlekłe nadciśnienie tętnicze,
- cukrzyca, zwłaszcza przedciążowa.
📌Przeczytaj także: 6 pytań do położnej – krew pępowinowa
Dlaczego dziecko owija się pępowiną?
Odpowiedź na to pytanie wydaje się banalna – dlatego, że dziecko w macicy się porusza.
Zwłaszcza pierwszy i drugi trymestr to czas wysokiej aktywności maluszka, gdyż ma jeszcze dużo miejsca. Trzeci trymestr wygląda nieco inaczej, dziecko szybko rośnie, szczególnie zwiększa masę swojego ciała i rozciąga macicę, przez co nie ma już miejsca na fikołki w brzuchu mamy kilka razy dziennie, jak dotychczas.
- Pępowina o prawidłowej długości i ta, o której można powiedzieć, że jest zbyt długa, często owija się wokół ciała dziecka w macicy, co jest naturalne i zwyczajne w zdrowej ciąży.
- Krótka pępowina nie pozwala na taką swobodę ruchów dziecka, jak długa, ale maluch również może być nią owinięty.
Czy owinięcie dziecka pępowiną widać na USG?
Tak, często dzięki badaniu ultrasonograficznemu lekarz jest w stanie rozpoznać owinięcie pępowiną jeszcze na etapie ciąży. Jednak warto pamiętać, że nie ma żadnego postępowania dodatkowego w momencie ujawnienia pętli pępowinowej na ciele dziecka. Uznaje się to za sytuację naturalną, a poza tym może się zdarzyć, że maluch, dzięki zwyczajnej aktywności, samodzielnie odwinie się z pępowiny i na kolejnym badaniu po pętli nie będzie ani śladu.
Jak często rodzi się dziecko owinięte pępowiną?
Jak często zdarza się owinięcie dziecka pępowiną w czasie ciąży? Okazuje się, że bardzo często.
Bazując na różnych badaniach:
- w II trymestrze ciąży, pomiędzy 24-26 tygodniem, około 12% płodów ma widoczną w USG pętlę pępowinową,
- w III trymestrze ciąży, w terminie porodu, co najmniej jedną pętlę diagnozuje się u nawet 37% płodów!
Czy to oznacza, że te prawie 40% ciąż kończy się urodzeniem chorego dziecka czy pilnym cesarskim cięciem? Nie, bo owinięcie pępowiną to coś zupełnie naturalnego w życiu wewnątrzmacicznym. To też stan, który należy odróżnić od kolizji pępowinowej, ale do tego wrócimy za chwilę.
Już w 1957 roku badacze z Hongkongu odkryli brak zależności pomiędzy zgonem wewnątrzmacicznym a owinięciem pępowiny wokół szyi płodu.
W większości przypadków owinięcie dziecka pępowiną najczęściej wokół szyi nie powoduje żadnych defektów ani negatywnych skutków po porodzie.
Kolizja pępowinowa – co to jest?
Kolizja pępowinowa to powikłanie występujące w ciążach bliźniaczych jednoowodniowych i jednokosmówkowych. Oznacza to, że dzieci znajdują się w macicy w jednym worku owodniowym i mają jedno wspólne łożysko.
Kolizja występuje wtedy, gdy pępowiny obu płodów zaplączą się ze sobą tak, że utrudniają transport krwi z łożyska do dziecka i z powrotem. Kolizja pępowinowa to groźne powikłanie ciąży bliźniaczej, mogące doprowadzić nawet do śmierci płodów.
Warto wiedzieć, że kolizja pępowinowa występuje stosunkowo często w ciążach bliźniaczych jednoowodniowych i jednokosmówkowych, które są uważane za ciąże ekstremalnie wysokiego ryzyka. Wymagają wzmożonego nadzoru medycznego, a powikłania pępowinowe można zobaczyć w trakcie wykonywania badania USG już na wczesnym etapie ciąży.
Zdiagnozowanie kolizji pępowinowej ma bardzo duży wpływ na rokowania i czas rozwiązania ciąży. Samo występowanie zapętlenia nie jest wskazaniem do wcześniejszego rozwiązania ciąży czy podjęcia działań przez lekarzy, ale odkrycie wiążących się z tym powikłaniem zaburzeń w przepływie krwi już tak.
Kolizja pępowinowa a pętla karkowa
Czy kolizja pępowinowa i pętla karkowa to to samo powikłanie? Nie. W literaturze medycznej pojęcie kolizji pępowinowej odnosi się jedynie do ciąż bliźniaczych jednoowodniowych. Pętla karkowa, czyli owinięcie pępowiną wokół szyi, może natomiast występować i w ciąży bliźniaczej, i w ciąży pojedynczej.
Kolizja pępowinowa a konflikt pępowinowy
Oprócz kolizji pępowinowej można jeszcze spotkać pojęcie konfliktu pępowinowego. Odnosi się do sytuacji owinięcia płodu w ciąży pojedynczej lub mnogiej własną pępowiną. Najczęściej owinięta jest szyja. W tej sytuacji mogą, ale nie muszą, wystąpić zaburzenia w przepływie krwi.
W części literatury konflikt pępowinowy i pętla pępowinowa wokół dziecka jest stosowane zamiennie, jednak można też znaleźć wyjaśnienie konfliktu jako sytuacji zbyt ciasnego owinięcia dziecka pępowiną, co powoduje zaburzenie w przepływie krwi. Jest to wtedy sytuacja zagrażająca dziecku.
Czy owinięcie pępowiną jest niebezpieczne?
Trudno jednoznacznie określić, czy zapętlenie pępowiną zawsze stanowi istotny czynnik ryzyka. Jeśli lekarz zobaczy pętlę na USG, nie ma żadnych określonych procedur czy zaleceń, jak ma działać.
Czytając jednak badania kliniczne, przeprowadzane na kilkunastu tysiącach pacjentek można wysnuć wniosek, że pojedyncza pętla na szyi dziecka w zdecydowanej większości przypadków nie prowadzi do istotnego pogorszenia jego stanu. Dzieci z pętlą pępowinową zwykle rodzą się zupełnie zdrowe.
W 2005 roku podczas badania USG u ciężarnej wykryto 9 pętli pępowinowych u dziecka. Podczas cesarskiego cięcia, potwierdzono, że dziecko faktycznie było owinięte pępowiną aż 9-krotnie, co jest rekordem na skalę światową. Dziecko urodziło się zdrowe.
Uznaje się, że dopiero 4-krotne zapętlenie stanowi podstawę do działania przez lekarza, gdyż wtedy zwiększa się ryzyko wystąpienia poważnych zaburzeń tętna płodu, konieczności przeprowadzenia porodu zabiegowego i cesarskiego cięcia. Jednak nie ma rekomendacji czy procedury, która regulowałaby, jakie należy podjąć działania, gdy lekarz wykryje zapętlenie u dziecka.
Jeśli na pępowinie występuje węzeł prawdziwy, wyglądający jak zaciśnięty supeł, wtedy występuje faktyczne zagrożenie życia dziecka. Jednak w literaturze medycznej można znaleźć przypadki, kiedy dzieci z węzłem prawdziwym rodziły się w świetnym stanie, co nie zmienia faktu, że należy brać pod uwagę występujące ryzyko.
Czy owinięcie pępowiną wokół szyi jest jak duszenie?
Dziecko, dzięki pępowinie dostaje od swojej mamy wszystko, czego potrzebuje do rozwoju, m.in. składniki odżywcze, witaminy, ale również tlen.
Płód w łonie matki nie oddycha, gdyż płuca są wypełnione płynem owodniowym, stąd nawet owinięcie pępowiny wokół szyi nie spowoduje uduszenia. Mimo pętli pępowinowej na szyi maluszka, krew bogata w tlen cały czas jest dostarczana do jego ciała.
Pętla pępowiny nie powoduje również zaciśnięcia się naczyń krwionośnych, gdyż galareta Whartona skutecznie przeciwdziała zaburzeniom przepływu krwi pomiędzy matką, a dzieckiem.
Czynniki ryzyka owinięcia pępowiną
Nieprawidłowości pępowinowe stanowią istotny czynnik ryzyka zgonu wewnątrzmacicznego, jednak zapętlenie pępowiny i obecność węzła prawdziwego nie jest podstawą do uznania tego powikłania za powód śmierci płodu. Można to rozważyć, gdy trudno znaleźć inne przyczyny zgonu.
Jeśli występuje małowodzie, jest większa szansa na pętlę pępowinową wokół dziecka (chociaż powszechnie się uważa, że taka sytuacja występuje przy wielowodziu), może dojść również do uciśnięcia pępowiny, a w konsekwencji do pogorszenia przepływów.
Dzieci, u których występuje kolizja pępowinowa lub pętla z pępowiny na szyi, mogą mieć zaburzenia akcji serca, wykrywane podczas badania KTG w czasie porodu oraz obniżenie punktacji Apgar.
Jak personel medyczny dba o bezpieczeństwo? Rola KTG
KTG, czyli kardiotokografia to zapis pracy serca płodu oraz czynności skurczowej macicy jednocześnie. Jest to bezpieczne i nieinwazyjne badanie – położna jedną pelotą kardiotokografu szuka czynności serca maluszka, a drugą umieszcza na górze brzucha, by sprzęt mógł rejestrować skurcze macicy.
Zapis w formie papierowej (wizualnie podobny do zapisu z EKG) lub elektronicznej powinna interpretować osoba z wykształceniem medycznym, czyli położna lub lekarz, gdyż zapis KTG pozwala rozpoznać sytuacje, zagrażające życiu i zdrowiu dziecka.
Na zapisie KTG widać dwie linie: górna to zapis pracy serca dziecka, a dolna – skurcze macicy. Prawidłowa amplituda, czyli zakres tętna maluszka to 110-160 uderzeń na minutę. Jednak zdarzają się chwilowe zwyżki tętna, czyli akceleracje, oraz spadki, czyli deceleracje, względem podstawowej linii na zapisie KTG. Takie zawahania mogą zdarzyć się w prawidłowym zapisie, ale czasem świadczą o zaburzeniach tętna, stąd jedynie przeszkolony personel medyczny może brać odpowiedzialność za odczyt zapisu KTG.
Dzięki zapisom KTG lekarz może podjąć natychmiastową decyzję o wykonaniu cięcia cesarskiego, jeśli uważa, że zapis jest nieprawidłowy i świadczy o tym, że występuje realne zagrożenie dla zdrowia i życia dziecka.
KTG, wykonywane głównie w trzecim trymestrze, jest jednym z podstawowych badań wykonywanych, m.in. w czasie akcji porodowej, pozwalających ocenić stan dziecka w czasie rzeczywistym, bez żadnych opóźnień.
👉Może zainteresować Cię również: Przenośny aparat KTG – czy, kiedy i jak z niego korzystać?
Emulsja do kąpieli z ektoiną do stosowania już od 1. dnia życia. Dla skóry wrażliwej, suchej i atopo...
Balsam z ektoiną do stosowania już od 1. dnia życia. Dla skóry wrażliwej, suchej i atopowej. Posiada...
Nawilża śluzówkę nosową.
Wspomaga prawidłowe widzenie, wzrost i rozwój kości u dzieci.
Udrażnia i oczyszcza nos z gęstego kataru, łagodzi objawy przeziębienia przebiegającego z mokrym kas...
Krople enzymatyczne z laktazą kwaśną i neutralną.
Krem z ektoiną do stosowania już od 1. miesiąca życia.
Pietrzak Z., Baum M. i in.: „Wpływ okręcenia płodu pępowina na sposób porodu oraz stan noworodka”, Ginekologia Polska, 2008, 79(1), 54-57.
Kaczyński J.: „Opętlenie płodu pępowiną w ciąży pojedynczej – przegląd aktualnej literatury”, Postępy Nauk Medycznych, 2016, 29(7), 505-507.
Hammad I., Blue N.: „Umbilical cord abnormalities and stillbirth”, Obstetrics and Gynecology, 2020, 135(3), 644-652.
Biesiada L. i in.: „Wpływ małowodzia na przebieg porodu drogami natury”, Ginekologia i Położnictwo – medical project, 2010, 2(16), 45-53.