Stosowany do krótkotrwałego, objawowego leczenia ostrego bólu o nasileniu łagodnym do umiarkowanego, np. ostrego bólu mięśni lub stawów, bolesnego miesiączkowania, bólu zębów.
Zespół bolesnego miesiączkowania – charakterystyka
Bolesne miesiączki to jeden z najczęstszych problemów ginekologicznych kobiet. Szczególnie dotyka dziewczyny w pierwszych miesiącach po menarche, czyli pierwszej miesiączce, lub kobiety w drugiej i trzeciej dekadzie życia. To dolegliwość bardzo lekceważona i stosunkowo rzadko diagnozowana, chociaż z jej powodu cierpi, wg WHO, od 17 do 81% kobiet. Czasem ból i towarzyszące mu objawy, jak np. nudności, sprawiają, że kobieta nie jest w stanie iść do pracy czy szkoły. Mimo to często słyszy „taka twoja uroda”.
Aktualnie istnieją narzędzia, dzięki którym lekarze mogą skutecznie pomagać kobietom z trudną menstruacją. Pacjentki, u których zdiagnozowano zespół bolesnego miesiączkowania, mają oznaczany wysoki poziom prostaglandyn, których produkcja regulowana jest m.in. przez hormony płciowe. Bolesne miesiączki występują głównie w cyklach owulacyjnych.
Główne objawy współtowarzyszące bolesnej menstruacji to:
- obfite krwawienie,
- ból podbrzusza promieniujący do pachwiny, ud czy pleców,
- ból kolkowy,
- wymioty i nudności,
- biegunka,
- osłabienie,
- uczucie rozbicia,
- zaburzenia równowagi,
- niestabilność emocjonalna.
Często zespół bolesnego miesiączkowania poprzedza PMS, czyli zespół napięcia przedmiesiączkowego. Kobiety doświadczają skrajnych stanów emocjonalnych – są nadmiernie pobudzone lub depresyjne. Odczuwają również zmiany w piersiach, które stają się nabrzmiałe, twardsze, tkliwe, czasem bolesne.
Pierwotny zespół bolesnego miesiączkowania
Bolesne miesiączkowanie o pierwotnym charakterze występuje wtedy, kiedy ból w czasie okresu pojawia się bez uchwytnej przyczyny w układzie rozrodczym. Oznacza to, że kobieta jest zdrowa, a mimo to miesiączka boli. Ten typ dolegliwości najczęściej daje o sobie znać do 1-2 lat po pierwszym krwawieniu.
Nie jest do końca poznana przyczyna zespołu pierwotnego bolesnego miesiączkowania, jednak najbardziej prawdopodobna teza mówi o nadmiernej czynności skurczowej macicy tuż przed, i w trakcie krwawienia. Skurcze macicy, wywołane przez prostaglandyny, sprawiają, że przepływ krwi przez naczynia maciczne jest utrudniony, macica jest niedokrwiona i przez to pojawia się ból.
Wtórny zespół bolesnego miesiączkowania – na czym polega?
Wtórny zespół bolesnego miesiączkowania można zdiagnozować, gdy ustali się, dlaczego w czasie miesiączki kobieta odczuwa dolegliwości bólowe. Najczęstszą przyczyną jest endometrioza, ale powodem bolesnej menstruacji mogą być również:
- stany zapalne w miednicy mniejszej o charakterze przewlekłym,
- mięśniaki macicy,
- polipy endometrialne,
- zrosty,
- wrodzone nieprawidłowości w układzie rozrodczym.
Jeśli pacjentka zgłasza się z bardzo bolesną miesiączką, a jest aktywna seksualnie, lekarz powinien wykluczyć poronienie oraz ciążę pozamaciczną, szczególnie jeśli wcześniej miesiączka przebiegała bez podobnych objawów.
Kto jest w grupie ryzyka bolesnego miesiączkowania?
Bardzo wiele kobiet boryka się z problemem bolesnych miesiączek, jednak niektóre z nich są bardziej narażone na występowanie bólu w trakcie okresu. Okazuje się, że do bolesnych miesiączek mogą predysponować czynniki tj.:
- występowanie trudnych menstruacji u kobiet w rodzinie,
- pierwsze krwawienie przed 12. rokiem życia,
- miesiączka trwająca 7 dni i więcej,
- bezdzietność,
- wiek poniżej 20 lat.
Dodatkowo na pojawienie się bólu w czasie okresu wpływa BMI poniżej 20 i powyżej 30 punktów, dieta uboga w kwasy omega, dużo kofeiny, jak również stany lękowe i depresyjne. Jeśli kobieta była w przeszłości ofiara molestowania seksualnego, to także ma wpływ na odczuwanie bólu w czasie krwawienia.
Lekarz, diagnozujący zespół bolesnego miesiączkowania, powinien przeprowadzić szczegółowy wywiad z pacjentką. Okazuje się, że niektóre choroby są w stanie nasilić dolegliwości w czasie okresu, np.:
- zespół jelita drażliwego czy nieswoiste zapalenia jelit,
- przewlekłe zaparcia,
- zapalenie pęcherza moczowego,
- nietolerancja laktozy,
- kamica nerkowa.
W czasie diagnozy należy wykonać podstawowe badania krwi, badanie moczu, cytologię oraz wymaz z pochwy, szczególnie przy podejrzeniu infekcji. Podstawą w diagnostyce jest przezpochwowe badanie USG, a jeśli wyniki są niejednoznaczne – należy wykonać dodatkowo np. rezonans magnetyczny.
Leczenie zespołu bolesnego miesiączkowania
Leczenie pierwotnych bolesnych miesiączek polega głównie na farmakoterapii. Złotym standardem są NLPZ, czyli niesteroidowe leki przeciwzapalne, które wpływają na obniżenie poziomu prostaglandyn w organizmie. Powinno się je zażywać na dwa, trzy dni przed spodziewaną miesiączką i kontynuować przez kolejne trzy dni.
Jeśli to nie pomaga, ginekolodzy mogą przepisać doustne środki antykoncepcyjne, aby zawarte w nich substancje wpłynęły na wydzielanie endogennych hormonów w organizmie kobiety, syntezę prostaglandyn oraz czynność skurczową macicy.
Pomocna może okazać się dieta bogata w kwasy omega, ale również w witaminę E i B1. Niedobory tych witamin objawiają się m.in pojawianiem się skurczów mięśniowych i niską tolerancję na ból. Warto rzucić palenie i ograniczyć alkohol oraz zadbać o aktywność fizyczną.
Niefarmakologicznym sposobem na bolesny okres jest ciepło. Stosowanie np. termoforu wypełnionego ciepłą wodą na podbrzusze może spowodować rozszerzenie naczyń krwionośnych, a w rezultacie zmniejszenie bólu. Warto pamiętać o tym, że może to nasilić krwawienie.
Często okazuje się, że po pierwszym porodzie dolegliwości ustępują lub znacząco się zmniejszają. Dlaczego? W macicy występują krótkie neurony adrenergiczne, które zanikają w czasie ciąży i nie regenerują się po porodzie. Neurony te uczestniczą w pobudzeniu macicy do nadmiernej czynności skurczowej w czasie krwawienia miesięcznego.
Jeśli ginekolog diagnozuje wtórne bolesne miesiączkowanie, najważniejsze jest leczenie choroby podstawowej, która zaburza funkcjonowanie układu rozrodczego kobiety.
1. Mrugacz G. i in.: Etiopatogeneza zespołu bolesnego miesiączkowania. Developmental Period Medicine, 2013, 27(1), 85-89.
2. Mrugacz G. i in.: Wpływ doustnej antykoncepcji na profil hormonalny oraz czynność skurczową macicy u pacjentek z pierwotnym zespołem bolesnego miesiączkowania. Nowa Medycyna, 2013, 4, 147-150.
3. Guimaraes I., Povoa A.M.: Primary dysmenorrhea: assessment and treatment. Revista Brasileira de Ginecologia e Obstetrícia, 2020, 42(8), 501-507.
4. Osayande A., Mehulic S.: Diagnosis and initial management of dysmenorrhea. American Family Physician, 2014, 89(5), 341-346.