Stosowany do krótkotrwałego, objawowego leczenia ostrego bólu o nasileniu łagodnym do umiarkowanego, np. ostrego bólu mięśni lub stawów, bolesnego miesiączkowania, bólu zębów.
Dlaczego jajniki bolą?
Najczęściej ból jajnika u kobiet wiąże się z owulacją i uwolnieniem komórki jajowej z pęcherzyka. Jednak ból jajnika zawsze trzeba rozróżniać ze stanami patologicznymi, tj. skręt jajnika, torbiel na jajniku czy endometrioza. Czasem zdarza się, że kobieta zgłasza ból w okolicy jajnika, a dolegliwości płyną ze strony układu trawiennego.
Za dolegliwości bólowe jajnika odpowiedzialne są infekcje układu rodnego, ale również pozycje seksualne i napięcie odczuwane przed kontaktem seksualnym. Prawidłowa diagnostyka powinna wskazać przyczynę odczuwania bólu jajnika.
Przyczyny bólu jajnika
Podczas diagnozowania bólu jajnika, lekarz musi wziąć pod uwagę wiele możliwych przyczyn.
Ból owulacyjny
W połowie cyklu, kiedy przypada dzień pęknięcia pęcherzyka jajnikowego, kobieta może odczuwać ból po stronie jajnika, w którym zachodzi owulacja. Ból zbiega się w czasie ze szczytem wydzielania hormonu luteinizującego, odpowiedzialnego za pęknięcie pęcherzyka. Nasilenie bólu może być bardzo różne. Część kobiet w ogóle nie czuje bólu owulacyjnego, niektóre za to zmagają się z bardzo wyraźnymi dolegliwościami. Jeśli doznania bólowe związane z uwolnieniem pęcherzyka są bardzo silne, warto zasięgnąć porady ginekologa.
Z bólem owulacyjnym może się zmagać nawet 40% kobiet, odczuwając go w różnym nasileniu. Leczenie polega na przyjmowaniu hormonów. Może się zdarzyć, że ból owulacyjny powoduje dolegliwości ze strony układu pokarmowego i charakteryzuje się dodatkowo obroną mięśniową. Jeśli ból zlokalizowany jest po prawej stronie, koniecznie trzeba go różnicować z zapaleniem wyrostka robaczkowego.
Endometrioza
Endometrioza to choroba o przewlekłym charakterze zapalnym, gdzie komórki endometrium, czyli błony śluzowej macicy, znajdują się poza nią, np. w jamie otrzewnej. Nie ma ustalonej etiologii powstawania endometriozy, ale uważa się, że może powodować ją miesiączka wsteczna, czyli stan, kiedy krew przez jajowód i jajnik trafia do jamy brzusznej.
Komórki endometrium, które znajdą się na jajniku, mogą w okolicach miesiączki powodować silny ból. Dlaczego? Endometrium, które znajduje się poza macicą, w czasie cyklu miesięcznego reaguje identycznie jak błona śluzowa, znajdująca się fizjologicznie w jamie macicy, czyli narasta i złuszcza się. Pojawienie się krwi w miejscach, gdzie ona prawidłowo nie występuje, stwarza stan zapalny.
Leczenie polega na chirurgicznym likwidowaniu ognisk endometriozy, gdyż leczenie farmakologiczne uznaje się na dłuższą metę, za nieskuteczne.
Zapalenie narządów miednicy mniejszej
Ból zlokalizowany w miejscu, gdzie znajduje się jajnik, może być związany ze stanem zapalnym miednicy mniejszej. Jeśli ból jest przewlekły i towarzyszą mu upławy, nieprawidłowe krwawienia oraz tkliwość brzucha, warto zastanowić się nad chorobami wenerycznymi, infekcją bakteryjną lub grzybiczą. Szczególnie jeśli kobieta decydowała się na ryzykowne zachowania seksualne w ostatnim czasie, podróżowała, czy jest po antybiotykoterapii. Zapalenie narządów miednicy mniejszej może obejmować macicę, jajowód i jajnik, stąd ból ma charakter rozlany i nie wskazuje konkretnie w miejscu jajnika, ale dookoła niego.
Zapalenie narządów miednicy mniejszej predysponuje do ciąży pozamacicznej, a nawet niepłodności. Może okazać się również, że w wyniku powstałych na skutek zapalenia zrostów, ból, nawet po wyleczeniu, całkowicie nie przeminie.
Zalecany do leczenia pierwszych objawów dyskomfortu pochwy.
Żel dopochwowy z kwasem hialuronowym wskazany w celu zapobiegania i leczenia suchości pochwy.
Dla zdrowia układu moczowego.
Pomaga przy problemach intymnych w ciąży.
Do stosowania wspomagającego w leczeniu i profilaktyce infekcji pochwy.
Skręt jajnika i torbiele jajnika
Torbiele jajników diagnozowane są stosunkowo często. To łagodne, zwykle wypełnione płynem guzy. Mimo że są to zmiany niezłośliwe, mogą być przyczyną dolegliwości bólowych.
Z torbielami, szczególnie większymi, wiąże się skręt jajnika, czyli całkowita lub prawie całkowita rotacja jajnika. Skręt sprawia, że struktury jajnika są niedokrwione i od szybkiej interwencji zależy, czy można zostaną zachowane funkcje narządu. Leczenie polega na wykonaniu laparoskopii lub laparotomii. Kobieta odczuwa wtedy nagły, silny ból zlokalizowany w miednicy.
Skręt dotyczy najczęściej guzów, których średnica jest większa niż 5 cm. Dodatkowymi objawami mogą być wymioty czy nudności.
Ciąża pozamaciczna
Jeśli zapłodniona komórka jajowa nie zagnieździ się w macicy, tylko w jajowodzie lub jajniku – mamy do czynienia z ciążą ektopową. Tego typu patologia wiąże się zawsze z utratą ciąży oraz zagrożeniem życia i zdrowia kobiety.
W momencie, gdy zarodek zagnieżdża się w jajniku czy jajowodzie, występuje ryzyko, że doprowadzi do pęknięcia struktur układu rozrodczego. Pęknięciu towarzyszy zawsze bardzo mocny ból, zlokalizowany po jednej stronie brzucha. Występuje duże krwawienie do jamy otrzewnej i konieczne jest natychmiastowe wykonanie operacji, gdyż od tego zależy, czy kobieta się wykrwawi oraz czy zostanie zachowany jajowód i jajnik. To sytuacja zagrażająca bezpośrednio życiu kobiety, ponieważ nie ma możliwości prawidłowego rozwoju ciąży poza jamą macicy.
Z czym należy różnicować ból jajnika?
Jajniki to małe narządy zlokalizowane w miednicy mniejszej, symetrycznie po obu stronach. Przez to, że są otoczone przez struktury układu rozrodczego i pokarmowego, lekarz musi dokładnie sprawdzić źródło bólu, które kobieta określa mianem bólu jajnika.
Jeśli ból występuje po prawej stronie podbrzusza, należy go różnicować z zapaleniem wyrostka robaczkowego.
Czasem objawy jelita drażliwego, wrzodziejącego zapalenia jelita grubego czy zaparć oraz innych dolegliwości ze strony układu pokarmowego mogą przypominać ból jajnika, chociaż ostatecznie jajnik wcale nie boli.
Objawy niepokojące, które mogą towarzyszyć bólom okolicy jajnika to upławy, gorączka i stan podgorączkowy, ból po stosunku seksualnym, bardzo obfite i bolesne miesiączki oraz tzw. „ostry brzuch”.
Diagnostyka w przypadku bólu jajnika
Jeśli kobieta zgłasza ból w okolicy jajnika, konieczne jest zebranie dokładnego wywiadu oraz wykonanie podstawowych badań obrazowych i laboratoryjnych. Najważniejsze wydaje się wykonanie USG przez pochwę i USG jamy brzusznej, dzięki którym można zobaczyć, czy występują jakieś stany patologiczne, mogące manifestować się dolegliwościami bólowymi. Prostym do wykonania badaniem, mogącym szybko znaleźć przyczynę bólu jajnika, jest test ciążowy.
Jeśli diagnostyka obrazowa nie wydaje się wystarczająca, lekarz może zlecić badania krwi: morfologię oraz wykładniki stanu zapalnego. Pomocne bywa też badanie moczu. Jeśli problem nie leży po stronie układu rozrodczego, kobieta powinna być konsultowana przez gastrologa lub neurologa, w zależności od stopnia nasilenia objawów i występowaniu objawów towarzyszących.
1. MacLean J., HayashiK.: Progesterone actions and resistance in gynecological disorders. Cells, 2022, 11(4), 647.
2. Brott M., Le J.M.: Mittelschmerz. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK549822/, dostęp z dnia 25.11.2023 r.
3. Huang J., Hong M. i in: A review of ovary torsion. Tzu Chi Medical Journal, 2017, 29(3), 143-147.
4. Jennings L., Krywko D.: Pelvic inflammatory disease. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK499959/, dostęp z dnia 25.11.2023 r.