Grzyby jako tradycyjny element kuchni polskiej
W Środkowej i Wschodniej Europie jedną z jesiennych tradycji są grzybobrania, czyli rodzinne wyprawy do lasu w celu zbierania grzybów. Grzyby stanowiły, i wciąż stanowią, istotny składnik diety, a dzięki zawartym składnikom odżywczym, kiedyś uznawano je za substytut mięsa. Dotyczyło to głównie ludności wiejskiej.
Grzyby można przyrządzać na wiele sposobów, jednak najważniejsze jest, aby szybko poddać je obróbce, gdyż zaczynają się psuć zaraz po zerwaniu.
W Polsce dopuszczone do obrotu są 44 gatunki grzybów. Najbardziej znane z nich to borowiki szlachetne, czyli prawdziwki, podgrzybek brunatny czy kurka.
Przeczytaj także: Zatrucie grzybami u dzieci – objawy i pierwsza pomoc
Czy grzyby mają wartości odżywcze?
Grzyby, mimo że znane od wieków, dopiero przez ostatnie dwudziestolecie stały się przedmiotem badań naukowych. Kiedyś były uznawane za smaczne, ale zupełnie bezwartościowe, dzisiaj grzyby noszą miano żywności funkcjonalnej – pokarmu, którego spożywanie jest korzystne dla organizmu.
Dlaczego grzyby są uznawane za żywność funkcjonalną? Co zawierają?
- Mało kalorii – 100 g grzybów zawiera około 50 – 70 kcal.
- Pokaźną zawartość wody.
- Białko – słabiej przyswajalne niż roślinne, jednak w wysuszonym grzybie jest go stosunkowo bardzo dużo.
- Błonnik pokarmowy – niestrawny, ale regulujący pracę jelit,
- Aminokwasy, kwasy nukleinowe, aminy, mocznik.
- Mykoproteiny – istotny element profilaktyki chorób cywilizacyjnych, powstających przez dużą zawartość tłuszczów zwierzęcych w diecie.
- Nienasycone kwasy tłuszczowe.
- Węglowodany.
- Składniki mineralne – chrom, cynk, jod, potas, fosfor, fluor, żelazo i wapń.
- Witaminy – B, B1, B2, B6 oraz C, E, H, PP, A, D.
Jak wykorzystywane są grzyby w medycynie?
Z grzybów tworzone są ekstrakty. Pozyskuje się z nich również substancje, wykorzystywane do leczenia chorób cywilizacyjnych lub nowotworowych. Zbadano, że niektóre grzyby lub substancje w nich zawarte wykazują właściwości:
- przeciwnowotworowe,
- immunostymulujące,
- przeciwcukrzycowe,
- przeciwbakteryjne.
Dodatkowo stwierdzono, że spożywanie wybranych gatunków grzybów może mieć pozytywny wpływ na leczenie chorób sercowo-naczyniowych.
Czy można spożywać grzyby będąc w ciąży i karmiąc piersią?
Nie istnieją żadne rekomendacje, w których jasno i wyraźnie jest napisane, że ciąża i karmienie piersią wykluczają grzyby z diety.
Można spożywać grzyby, zarówno będąc w ciąży, jak i po porodzie, warto jednak pamiętać, że grzyby mają swoje wady. Jakie?
Grzyby należą do produktów ciężkostrawnych, długo zalegają w przewodzie pokarmowym i predysponują do powstawania zaparć, np. przez zawartość chityny. Ciąża to stan, kiedy progesteron, główny ciążowy hormon, zwalnia pracę jelit, co również może powodować zaparcia. Spożywanie grzybów w większej ilości może dodatkowo wpłynąć negatywnie na pracę układu pokarmowego i powodować duży dyskomfort.
Nawet rosnące na naturalnych stanowiskach grzyby, kumulują w sobie metale ciężkie. Przeprowadzono badania, które wykazały obecność kadmu i rtęci w grzybach rosnących z dala od dróg czy zakładów przemysłowych. Stąd wniosek, że duże spożycie grzybów może pogorszyć stan zdrowia. Jednorazowa porcja nie powinna przekraczać 250 g, dopuszczalne spożycie 1-2 razy w tygodniu.
U części osób po spożyciu grzybów może wystąpić ból brzucha, biegunka, a także wysypka. Są to objawy nietolerancji i alergii, pod warunkiem że grzyby były z pewnego źródła i nie zawierały okazów niejadalnych i trujących.
Do mleka kobiecego nie przenikają substancje bezpośrednio ze spożytych pokarmów, ale jeśli do krwi matki przedostały się alergeny, a dziecko wykazuje nietolerancję na grzyby – maluch również może manifestować problemy z brzuszkiem lub wysypkę.
Nie oznacza to, że nie wolno jeść grzybów w czasie karmienia. Grzyby są słabym alergenem, jednak spożywając je po raz pierwszy po porodzie, warto zachować umiar, aby sprawdzić, jak dziecko reaguje. Jeśli z malcem jest wszystko w porządku – mama może jeść praktycznie każdą potrawę z grzybów, właściwie bez ograniczeń.
Złotą zasadą jest zbieranie tylko tych grzybów, do których mamy 100% pewność, że są jadalne.
Dowiedz się więcej: Nowa patomoda – jedzenie muchomorów. Eksperci komentują: Brak słów!
Siwulski M., Sobieralski K., Sas-Golak I.: „Wartość odżywcza i prozdrowotna grzybów”, ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość., 2014, 1(92), 16-28.
Siwulski M., Sobieralski K., Sas-Golak I.: „Skład, wartość odżywcza oraz właściwości zdrowotne grzybów pozyskiwanych ze stanowiska naturalnych”, KOSMOS. Problemy Nauk Biologicznych, 2011, 60(3-4), 483-490.
Golianek A., Mazurkiewicz-Zapałowicz K.: „Grzyby w diecie człowieka – wartość odżywcza i prozdrowotna”, KOSMOS. Problemy Nauk Biologicznych, 2016, 65(4), 513-522.