To jest wyrób medyczny.
Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.Ból ucha u dzieci – częsty problem
Większość dzieci przynajmniej raz w życiu będzie miało zapalenie ucha. Zauważono, że szczyt zachorowań przypada na okres pomiędzy 6. a 18. miesiącem życia, zaś spadek częstości zachorowań widoczny jest u dzieci, które ukończyły 7 lat. Nawracające zapalenia ucha obserwuje się przede wszystkim u maluchów do 2. roku życia [1]. Większość procesów zapalnych obejmujących struktury ucha wywołuje silne dolegliwości bólowe.
Czym jest ból ucha? To uczucie wynikające z pobudzenia receptorów bólowych. Receptory te zlokalizowane są zarówno w strukturach ucha zewnętrznego, jak i środkowego, ale nie w uchu wewnętrznym. Stąd, jeśli dziecko skarży się na ból w tej okolicy, można podejrzewać, że powoduje go choroba tocząca się w uchu zewnętrznym lub środkowym. Wówczas mówimy o otalgii pierwotnej.
Warto jednak pamiętać, że ból w tym obszarze powodują również choroby obejmujące inne narządy – taki rodzaj bólu to otalgia wtórna – samoistne nerwobóle, urazy mechaniczne, czopy woskowinowe, a także urazy głowy.
Jak rozpoznać ból ucha u najmłodszych dzieci?
Ból ucha u niemowląt – objawy
Niemowlęta i małe dzieci mogą reagować na dolegliwości bólowe w różny sposób. Przeważnie są widocznie zaniepokojone, rozdrażnione, nadmiernie płaczliwe, przerywają ssanie w trakcie jedzenia, mają zdecydowanie mniejszy apetyt, częściej niż zwykle wybudzają się z płaczem, wymiotują, oddają luźne stolce i gorączkują. Czasami maluchy ciągną się za chore ucho albo zakrywają je rączkami, chociaż to nie jest regułą. W niektórych przypadkach – gdy dojdzie do samoistnej perforacji błony bębenkowej – można zauważyć wyciek ropnej wydzieliny.
Uwaga: nie wszystkie wymienione objawy muszą występować jednocześnie, ale jeśli pojawi się chociaż część z nich, powinno się zgłosić z dzieckiem do lekarza.
Symptomy towarzyszące bólowi ucha u starszych dzieci
Starsze dzieci, które są w stanie określić lokalizację bólu i jego nasilenie, w przypadku stanów zapalnych w obrębie ucha środkowego skarżą się również na szumienie lub piski w uszach oraz osłabienie słuchu.
Można podejrzewać, że doszło do osłabienia słuchu wtedy, gdy dziecko nie reaguje na głosy, prosi o wielokrotne powtarzanie wypowiadanych pytań i zwiększanie głośności telewizora czy radia, a także gdy odgina małżowinę uszną albo nachyla się, żeby lepiej słyszeć.
Przyczyny bólu ucha u dziecka – nie zawsze to infekcja
Ból ucha u dziecka zazwyczaj jest wynikiem toczącej się infekcji – głównie ostrego zapalenia ucha środkowego lub zapalenia przewodu słuchowego zewnętrznego, ale nie zawsze.
Dolegliwości bólowe powodują również:
- urazy mechaniczne i chemiczne,
- oparzenia i odmrożenia,
- zaklinowane ciała obce,
- ukąszenia,
- czopy woskowinowe,
- krwiaki małżowiny usznej,
- urazy ciśnieniowe (inaczej barotraumy; pojawiające się np. w trakcie lotu samolotem),
- urazy akustyczne (powstające w wyniku narażenia na głośne dźwięki),
- urazy głowy.
Upłynnia gęstą i zalegającą wydzielinę. Udrożnia nos i zatoki.
Hipertoniczny spray do nosa z ektoiną.
Spray wspomagający leczenie stanów zapalnych gardła, spowodowanych przez infekcje bakteryjne i wirus...
3% roztwór soli przeznaczony do nebulizacji, w celu poprawienia komfortu oddychania.
Pastylki na gardło z ektoiną przeznaczone do stosowania podczas objawów przeziębienia.
Pastylki do ssania na chrypkę, pieczenie błony śluzowej jamy ustnej.
W okresie przejściowego osłabienia, do regeneracji po infekcjach.
Pierwszy oryginalny syrop z porostu islandzkiego. Skutecznie łagodzi suchy kaszel.
Wtórny ból ucha
Jak wspomniano na początku, ból ucha wywołują także choroby zlokalizowane w innych narządach. Wówczas mówimy o otalgii wtórnej lub inaczej bólu rzutowanym. Dzieci mogą się skarżyć na nieprzyjemne dolegliwości w okolicy uszu wtedy, gdy występują u nich:
- stany zapalne migdałków podniebiennych i gardła,
- ropnie okołomigdałkowe,
- stany zapalne zębów trzonowych i przyzębia (próchnica, zapalenie miazgi zęba, ropnie okołowierzchołkowe, zatrzymany wzrost trzeciego trzonowca),
- choroby stawu skroniowo-żuchwowego (np. zespół Costena),
- stany po wycięciu migdałków (tonsilektomii),
- zmiany zapalne w odcinku szyjnym kręgosłupa (pourazowe albo anomalie),
- urazy okolicy krtani,
- stany zapalne spowodowane refluksem,
- stany zapalne węzłów chłonnych szyi lub ślinianek,
- choroby nosa i zatok przynosowych,
- nowotwory złośliwe (m.in. gardła, krtani, nasady języka czy przełyku).
Otalgia wtórna wynika ze wspólnego unerwienia narządów głowy, szyi i klatki piersiowej oraz ucha. Odpowiadają za to nerwy czuciowe V, VII, IX i X oraz gałęzie splotu szyjnego od C2 do C3.
Jak reagować, gdy dziecko boli ucho?
Jak reagować wtedy, gdy dziecko wyraźnie skarży się na ból ucha albo gdy podejrzewamy, że niemowlę może odczuwać dolegliwości bólowe w obrębie tego narządu? Najlepiej dokładnie obejrzeć ucho – sprawdzić, czy wewnątrz nie znajduje się ciało obce lub czop woskowinowy i czy nie doszło do wycieku wydzieliny. Oprócz tego, warto lekko ucisnąć kość za uchem, skrawek małżowiny usznej i samą małżowinę, żeby ocenić, czy po dotknięciu ból się nasila.
Należy także zmierzyć dziecku temperaturę, skontrolować drożność nosa i – w przypadku starszaków – zapytać o inne dolegliwości.
Jeśli ból nie ustępuje, pojawia się gorączka lub nasilają się objawy ogólne, można podać leki przeciwbólowe zawierające ibuprofen albo paracetamol w dawkach dostosowanych do wieku i wagi dziecka.
Kiedy trzeba się zgłosić do lekarza?
W praktyce trudno samodzielnie ustalić, czy maluch rzeczywiście cierpi z powodu bólu ucha i co go wywołało. Można jedynie podejrzewać, z czego wynikają objawy, ale bez badania otoskopem nie da się wykluczyć lub potwierdzić ich przyczyny. Dlatego zazwyczaj konieczna okazuje się wizyta u specjalisty.
W przypadku najmłodszych dzieci rozdrażnienie, gorączka, katar, problemy z jedzeniem i inne wymienione wcześniej objawy są wskazaniem do pilnej konsultacji lekarskiej. Specjalista będzie w stanie szybko ocenić, jak wygląda błona bębenkowa i czy nie pojawił się wysięk.
U starszych dzieci nie należy zwlekać z wizytą u lekarza zwłaszcza wtedy, gdy dolegliwościom bólowym towarzyszy gorączka i upośledzenie słuchu. Może to wskazywać na ostre zapalenie ucha środkowego, które nieleczone czasami przekształca się w przewlekłą infekcję lub w rzadkich przypadkach powoduje powikłania takie jak m.in. porażenie nerwu twarzowego, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych albo ropień mózgu.
Konsultacji lekarskiej wymaga również obecność ciała obcego w uchu. Jeśli rodzic zorientuje się, że coś utknęło w przewodzie słuchowym, nie powinien próbować usuwać tego samodzielnie ze względu na ryzyko przesunięcia przedmiotu w głąb oraz uszkodzenia struktur ucha.
Leczenie bólu ucha u dziecka
Jak wygląda leczenie bólu ucha u dziecka? To zależy, co wywołało ten objaw. Wtedy, gdy doszło do rozwoju stanu zapalnego w obrębie ucha środkowego, stosuje się metodę czujnej obserwacji. Metoda ta polega na podawaniu leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych przez 24 do 48 godzin. Jeśli po tym czasie nie zauważy się poprawy, zazwyczaj zaleca się antybiotykoterapię.
Wyjątek stanowią dzieci:
- poniżej 6. miesiąca życia,
- z wysoką gorączką i wymiotami,
- mające wyciek z ucha,
- poniżej 2. roku życia z obustronnym zapaleniem uszu,
- zaliczane do grupy podwyższonego ryzyka (m.in. mające nawracające zapalenia ucha, zaburzenia immunologiczne czy wady twarzoczaszki) oraz z ograniczonym dostępem do opieki medycznej.
W powyższych przypadkach antybiotyk wprowadza się od razu po ustaleniu rozpoznania.
Stany zapalne przewodu słuchowego zewnętrznego wywołane przez infekcje bakteryjne i grzybicze łagodzi się przy zastosowaniu kropli do uszu bez recepty zawierających m.in. nanokoloid srebra i nanokoloid miedzi. W przypadku zakażeń bakteryjnych ucha zewnętrznego wykorzystuje się również krople na receptę z cyprofloksacyną i fluocynolonem acetonidu.
To jest wyrób medyczny.
Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.Jak zapobiegać chorobom uszu u dzieci?
Czy można skutecznie zapobiegać chorobom uszu u dzieci? Niestety nie ma jednej skutecznej metody, która uchroni najmłodszych przed zachorowaniem. Warto unikać przeziębień, ponieważ infekcje górnych dróg oddechowych sprzyjają stanom zapalnym uszu, uważać na dym tytoniowy – narażenie na wdychanie dymu zwiększa ryzyko zapalenia ucha środkowego u dzieci, a po kąpieli lub basenie dokładnie osuszać małżowiny uszne – zalegająca w nich woda wpływa na rozwój infekcji.
Ponadto powinno się regularnie usuwać złogi woskowiny usznej przy użyciu przeznaczonych do tego kropli lub sprejów. Tego typu preparaty zapobiegają powstawaniu korków woskowinowych i zmniejszają ryzyko wystąpienia stanów zapalnych w obrębie ucha.
Zalecane jest także karmienie piersią przynajmniej do 6. miesiąca życia, o ile to możliwe. Badania wykazały, że podawanie mleka kobiecego zdecydowanie redukują ryzyko zachorowania na zapalenie ucha środkowego u dzieci.
Podsumowując, ból ucha może, ale nie musi oznaczać infekcji w obrębie tego narządu. Jeśli jednak niemowlę lub małe dziecko jest rozdrażnione, gorączkuje, ma zmniejszony apetyt, wybudza się z płaczem albo wymiotuje, powinno się jak najszybciej skonsultować z lekarzem, aby wykluczyć zapalenie ucha. W przypadku starszych dzieci wskazaniem do wizyty będzie m.in. pogorszenie słuchu, szumy uszne, wysoka gorączka oraz nasilający się ból. Zawsze należy zgłosić się do specjalisty wtedy, gdy zaobserwuje się wyciek ropnej wydzieliny albo przedmiot tkwiący w przewodzie słuchowym.
Żeby złagodzić dolegliwości bólowe można zastosować leki zawierające ibuprofen lub paracetamol w dawkach dostosowanych do wagi i wieku dziecka.
W celu zapobiegania infekcjom w obrębie ucha należy m.in. w miarę możliwości unikać przeziębień, ograniczyć kontakt z dymem tytoniowym, zadbać o osuszanie małżowiny usznej po kąpieli i regularnie usuwać złogi woskowiny.
To jest wyrób medyczny.
Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.Bibliografia
- Hassmann-Poznańska E., Ostre zapalenie ucha środkowego (OMA), „Pol. Przegląd Otolaryngolog”, 2012, 3(1), s. 210–214.
- Hryniewicz W., Albrecht P., Radzikowski A., Rekomendacje postępowania w pozaszpitalnych zakażeniach układu oddechowego, Narodowy Program Ochrony Antybiotyków, 2016, s. 65–71.
- Kuczkowski J., Sierszeń W., Czaczkowski J., Ból ucha – objaw chorób głowy, szyi i klatki piersiowej, „Forum Medycyny Rodzinnej”, 2011, 5(2), s. 164–170.
[1] Hassmann-Poznańska E., Ostre zapalenie ucha środkowego (OMA), „Pol. Przegląd Otolaryngolog”, 2012, 3(1), s. 210.