Co to jest obrzęk płodu?
Obrzęk płodu zwykle jest rozpoznawany podczas badania USG, najczęściej około 20-22 tygodnia ciąży. Definiuje się go jako obecność płynu w co najmniej dwóch jamach ciała (osierdziowej, opłucnej lub otrzewnej) oraz obrzęk tkanek miękkich. Płyn w przestrzeniach pozanaczyniowych oznacza, że występują poważne problemy, a obrzęk jest tylko objawem choroby podstawowej.
Jak powstaje obrzęk płodu? Obrzęk ujawnia się, kiedy występują różnice w ciśnieniach zewnątrz- i wewnątrznaczyniowych, przepływ limfy jest utrudniony, serce płodu jest niewydolne lub praca łożyska jest zaburzona. Naczynia włosowate płodu są o wiele bardziej przepuszczalne niż naczynia włosowate dorosłego oraz szybciej reagują na zmianę ciśnienia żylnego, to również predysponuje do występowania obrzęku.
Można wyróżnić wiele czynników, które powodują gromadzenie się płynu w organizmie dziecka, diagnostyka tej przypadłości jest trudna i złożona. Od postawienia właściwej diagnozy i znalezienia przyczyny obrzęku w dużej mierze zależą rokowania dziecka.
A rokowania w przypadku występowania obrzęku płodu są bardzo niepewne. Im wcześniej obrzęk zostanie wykryty, tym mniejsze są szanse dziecka na przeżycie.
Przeczytaj także: Prawa kobiety w ciąży powikłanej
Immunologiczny i nieimmunologiczny obrzęk płodu – co to oznacza?
W latach 70. ubiegłego wieku obrzęk płodu najczęściej był powiązany z konfliktem serologicznym. Od momentu wprowadzenia profilaktyki konfliktu serologicznego, immunologiczny obrzęk płodu stanowi od 10 do 20% wszystkich przypadków obrzęków prenatalnych (wg różnych źródeł).
Co najmniej 80% wszystkich przypadków obrzęku płodu nie jest spowodowane przez układ odpornościowy. Powody wystąpienia nieimmunologicznego obrzęku płodu są związane m.in. z występowaniem:
- nieprawidłowości chromosomalnych (np. zespół Turnera),
- wad serca,
- parvowirusa B19,
- wirusa cytomegalii,
- niewydolności łożyska.
Obrzęk płodu – jakie są rokowania?
Jeśli lekarz zdiagnozuje obrzęk płodu, rokowania zwykle nie są najlepsze. Mówiąc o szansach na przeżycie dla dziecka dotkniętego obrzękiem w życiu płodowym, należy brać pod uwagę wiele czynników.
Każdy przypadek obrzęku u płodu należy rozważać indywidualnie i trzeba pamiętać, że to sytuacja bardzo trudna klinicznie. Rokowania zależą od przyczyny obrzęku, stopnia nasilenia zmian, wieku ciążowego w momencie diagnozy, wdrożonego leczenia, jak również momentu porodu.
Wraz z trwaniem ciąży można oczekiwać, że dziecko urodzi się bardziej dojrzałe. Jednak wczesne pojawienie się obrzęku i płynów w jamach ciała może powodować np. niedorozwój płuc. Ważne jest ścisłe monitorowanie stanu płodu od momentu wstępnej diagnozy oraz zwalczanie przyczyn komplikacji.
Uznaje się, że najwyższe ryzyko śmierci płodu z powodu występowania obrzęku występuje, gdy jest on spowodowany nieprawidłowościami chromosomalnymi lub genetycznymi zaburzeniami metabolicznymi. Bardzo złe rokowania są również wtedy, kiedy obrzęk jest zauważony przed 20. tygodniem ciąży. Śmiertelność okołoporodowa wynosi od 50 do nawet 98% i jest wyższa w przypadku nieimmunologicznego obrzęku płodu, niż immunologicznego.
Ciąża powikłana obrzękiem płodu może zakończyć się poronieniem, porodem przedwczesnym. Może również dojść do zgonu wewnątrzmacicznego czy śmierci w okresie okołoporodowym.
Leczenie obrzęku u płodu
Wdrożenie leczenia u płodu zależy od stanu dziecka. Jeśli płód ma poważne wady, zdiagnozowane ciężkie patologie – odstępuje się od leczenia.
Metody terapeutyczne zależą od choroby podstawowej, która wywołuje obrzęk. Aktualnie medycyna ma wiele możliwości bezpośredniego leczenia płodu w łonie matki. Do zwalczania obrzęku wykorzystuje się kordocentezę, czyli pobranie krwi bezpośrednio ze sznura pępowinowego, transfuzję krwi, odbarczenie przestrzeni, w których znajduje się płyn, ale również amnioredukcję, czyli zmniejszenie ilości płynu owodniowego.
Warto jednak przypomnieć, że jedynie wdrożenie leczenia przyczynowego i próby zwalczania choroby podstawowej dają szansę na przeżycie dziecka.
Obrzęk płodu często występuje z wodobrzuszem i wielowodziem. Statystycznie główną przyczyną powstawania nieimmunologicznego obrzęku płodu są czynniki sercowo-naczyniowe.
W czasie terapii lekarz wykonuje badania USG, aby ocenić, jak szybko obrzęk narasta, oraz ECHO serca i badanie dopplerowskie, oceniające prawidłowość przepływów w naczyniach obwodowych. Koniecznie trzeba zbadać kariotyp płodu, aby wykluczyć lub potwierdzić nieprawidłowości genetyczne.
Czy płód z obrzękiem wewnątrzmacicznym może być zdrowy?
Poród dziecka z obrzękiem wewnątrzmacicznym powinien odbyć się w ośrodku o najwyższym stopniu referencyjności, z oddziałem intensywnej opieki noworodkowej. Zaraz po narodzinach dziecko jest pod opieką wykwalifikowanej kadry medycznej, która podejmuje działania adekwatne do sytuacji. Dzieci z ciąż powikłanych obrzękiem często wymagają resuscytacji, dlatego warto, aby poród był przeprowadzony w pełnej gotowości oddziału.
Nie ma przeprowadzonych badań na temat tego, jaką szansę na zdrowie ma dziecko, które w życiu płodowym zmagało się z obrzękiem ciała. Każdy obrzęk płodu to sytuacja bardzo trudna i wymagająca, jednak wdrożenie leczenia pozwala mieć nadzieję, że dziecko urodzi się w dobrym stanie i poradzi sobie poza łonem mamy. Bardzo wiele zależy od przyczyny występowania obrzęku, jednak w literaturze są opisane przypadki, kiedy obrzęk był niewielki, ustępował samoistnie, a w rezultacie dziecko rozwijało się praktycznie prawidłowo.
Może zainteresować Cię również: Profilaktyka konfliktu serologicznego u kobiet w ciąży
To jest wyrób medyczny.
Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.1. Sobczuk K. i in.: Terapia wewnątrzmaciczna w nieimmunologicznym obrzęku płodu (NIHF) – analiza 38 przypadków. Ginekologia Polska, 2014, 2, 92-100.
2. Engel K. i in.: Obrzęk uogólniony płodu w przebiegu zakażenia Parvowirusem B19, opis przypadku. Ginekologia Polska, 2012, 83, 141-144.
3. Maranto M. i in.: Non-immune hydrops fetalis: two case reports. World Journal of Clinical Cases, 2021, 6(9), 6531-6537.
4. Unal E.T. i in.: Frequency and prognosis of hydrops fetalis: a 10-year single-center experience. The Medical Bulletin of Sisli Etfal Hospital, 2021, 55(3), 366-373.