Na czym polega konflikt serologiczny?
Konflikt serologiczny występuje, gdy organizm kobiety ciężarnej wytwarza przeciwciała odpornościowe, skierowane przeciwko antygenom krwinek czerwonych płodu. Przeciwciała odpornościowe matki przedostają się do krwioobiegu płodu, powodując tym samym rozpad jego krwinek czerwonych. Efektem tego może być anemia, żółtaczka, uogólniony obrzęk, a nawet ciężka choroba hemolityczna płodu i śmierć.
Do konfliktu serologicznego dochodzi w przypadku, gdy matka dziecka posiada grupę krwi Rh-ujemną, a dziecko dziedziczy po ojcu grupę z Rh-dodatnim. Według statystyk 15% ciężarnych jest Rh–ujemnych, a ok. 60 000 pacjentek rocznie może być zagrożonych wystąpieniem konfliktu serologicznego.
Przeczytaj także: Żelazo w ciąży – znaczenie, normy, objawy niedoboru
Jakie badania obejmuje profilaktyka konfliktu serologicznego?
Podstawowym badaniem w diagnostyce konfliktu serologicznego jest oznaczenie grupy krwi w obrębie głównych grup A, B, AB i 0, jak również w zakresie czynnika Rh u przyszłych rodziców. Najlepszym, zalecanym momentem na jego wykonanie jest I trymestr ciąży.
Jeśli ryzyko konfliktu serologicznego się potwierdzi, wówczas ciężarna ma wykonywane badanie z surowicy krwi na obecność przeciwciał odpornościowych (odczyn Coombsa). Jest on cyklicznie powtarzany w trakcie ciąży.
Przy braku przeciwciał, u kobiet RhD-ujemnych, należy zastosować profilaktykę śródciążową – podanie immunoglobuliny anty-RhD, dzięki czemu ryzyko immunizacji zostanie znacznie zredukowane. W przypadku obecności przeciwciał kobieta powinna zostać objęta szczególną opieką lekarską.
Jakie są skutki konfliktu serologicznego w ciąży?
Taka sytuacja jest niebezpieczna dla płodu i może doprowadzić do niedokrwistości lub niedotlenienia. Ciężarna jest poddawana okresowym badaniom USG, a w razie wystąpienia nieprawidłowości kierowana na dodatkowe badania diagnostyczne, czasami inwazyjne. W tym przypadku szanse na urodzenie zdrowego dziecka ma odpowiednia diagnostyka i leczenie. Zdarza się, że ilość przeciwciał jest tak duża, że ciąża jest wcześniej rozwiązywana, a u dziecka wykonuje się transfuzję krwi.
Warto nadmienić, iż w przypadku kobiety Rh-ujemnej i mężczyzny Rh-dodatniego dziecko najczęściej jest Rh-dodatnie i mamy do czynienia z konfliktem. Jednak według reguły przekazywania cech dziedzicznych dziecko może mieć również grupę krwi Rh-ujemną.
Jakie jest ryzyko wystąpienia konfliktu serologicznego w pierwszej i drugiej ciąży?
Najmniejsze ryzyko wystąpienia konfliktu jest w pierwszej ciąży. Najczęściej nie ma negatywnego wpływu na jej przebieg, a prawdopodobieństwo wytworzenia przeciwciał przez matkę jest znikome. W większości przypadków nie wymaga żadnego leczenia.
Dużo poważniejsze konsekwencje tego zjawiska mogą wystąpić w kolejnej ciąży. W przypadku ponownego kontaktu z krwią Rh-dodatnią reakcja obronna układu odpornościowego matki będzie szybsza i silniejsza. Przeciwciała wyprodukowane przez układ immunologiczny ciężarnej przechodzą przez łożysko – dostają się do krwioobiegu dziecka i doprowadzają do rozpadu jego krwinek czerwonych i rozwoju anemii w organizmie płodu. Dlatego tak ważna jest profilaktyka konfliktu matczyno-płodowego.
Co jeszcze warto wiedzieć o profilaktyce konfliktu serologicznego?
Od 01.01.2018 zaleca się profilaktyczne podanie immunoglobuliny anty-RhD pacjentce RhD-ujemnej w 28-30 tygodniu ciąży (o ile nie wykryto u niej przeciwciał anty-RhD). Redukuje ona ryzyko immunizacji prawie do zera.
Immunoglobulina anty-D jest przeciwciałem skierowanym przeciwko antygenowi Rhesus typu D produkowanym przez układ odpornościowy człowieka. Stosowana w zapobieganiu immunizacji antygenem Rh prowadzącym do wystąpienia konfliktu serologicznego. Stosowana jest od ponad 50 lat w profilaktyce konfliktu serologicznego w zakresie antygenu D z układu Rh.
Na pełną profilaktykę konfliktu serologicznego składa się:
1. Profilaktyka śródciążowa – podanie immunoglobuliny anty-RhD każdej Rh-ujemnej ciężarnej, u której nie wykryto przeciwciał w 28-30 tyg. ciąży w dawce 300 mikrogramów. Immunoglobulina posiada zdolność zapobiegania uczuleniu antygenem z układu Rh do czasu porodu.
2. Profilaktyka poporodowa – podanie immunoglobuliny anty-RhD pacjentce, która urodziła dziecko Rh(+) w ciągu 72 godzin po porodzie w dawce:
– 150 mikrogramów po porodzie fizjologicznym
– 300 mikrogramów po porodzie patologicznym ( cięcie cesarskie, poród mnogi, poród martwego płodu, ręcznym wydobyciem łożyska/zabiegiem Credego)
Co ważne, ciężarne, u których wystąpiły krwawienia, urazy brzucha, a także miały wykonywane inwazyjne zabiegi wewnątrzmaciczne w trakcie ciąży również otrzymują immunoglobulinę anty-D. Podaje się ją także po poronieniu oraz usunięciu ciąży pozamacicznej. Dzięki takiej profilaktyce pacjentka otrzymuje ochronę w przypadku kolejnej ciąży. Świadczenie to jest w całości finansowane z budżetu państwa.
Za sprawą wysoko rozwiniętej profilaktyki śródciążowej oraz okołoporodowej konfliktu serologicznego liczba przypadków wystąpienia choroby hemolitycznej płodu/noworodka znacząco spadła w Polsce jak i na świecie.
Mimo to nadal w wielu krajach dochodzi do zdarzeń uczulenia czynnikiem Rh. Dzieje się to szczególnie przy ciążach powikłanych, zaniechaniu zalecanej profilaktyki lub ciężkich do wykrycia konfliktów nietypowych antygenów. Dlatego tak istotna jest edukacja ciężarnych i wczesna profilaktyka dająca szansę na zdrową ciążę. Zlekceważenie tego działania niesie za sobą duże ryzyko komplikacji zarówno dla matki jak i dziecka.
Może zainteresować Cię również: Prawa kobiety ciężarnej – o co możesz ubiegać się, będąc w ciąży?
Silikonowe plastry na bliznę po cesarskim cięciu
Wspomaga prawidłowe widzenie, wzrost i rozwój kości u dzieci.
Opracowany specjalne dla kobiet w ciąży.
Starannie dobrane składniki wspierają prawidłowy rozwój dziecka i dbają o zdrowie mamy
Pomaga przy problemach intymnych w ciąży.
Roztwór doustny do wspomagania leczenia refluksu żołądkowo-przełykowego
Dla zdrowia układu moczowego.
1. Zalecenia stosowania immunoglobuliny anty-RhD w profilaktyce konfliktu matczyno-płodowego w zakresie antygenu D z układu Rh obowiązujące od dnia 18.12.2015 r. Narodowe Centrum Krwi.
2. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 23 września 20 r. w sprawie standardów postępowania oraz procedur medycznych przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu opieki okołoporodowej sprawowanej nad kobietą w okresie fizjologicznej ciąży, fizjologicznego porodu, połogu oraz opieki nad noworodkiem. Dz U 10. ; 187: 1259.
3.https://journals.viamedica.pl/ginekologia_perinatologia_prakt/article/view/58882