Rodzic samotnie wychowujący dziecko w świetle kodeksu pracy
Kodeks pracy nie definiuje rodzica samotnie wychowującego dziecko i nie przewiduje dla niego szczególnych uprawnień, które stawiałyby go w pozycji bardziej uprzywilejowanej w stosunku do innych pracowników-rodziców.
Jedynym wyjątkiem od powyższej zasady są tzw. zwolnienia grupowe, w ramach których samotne wychowywanie dziecka może stanowić przesłankę ochrony pracownika przed zwolnieniem lub przywrócenia go do pracy, jeżeli do takowego zwolnienia już by doszło – ochrona ta nie wynika jednak wprost z przepisów prawa, a z orzecznictwa sądowego.
Pracownikom samotnie wychowującym dziecko – co do zasady – przysługują więc takie same uprawnienia związane z rodzicielstwem, jak wszystkim innym rodzicom. Biorąc pod uwagę, że łączenie życia zawodowego z wychowaniem dziecka, zwłaszcza jeżeli robi się to w „pojedynkę”, stanowi nie lada wyzwanie – niektóre z nich mogą jednak okazać się dla nich szczególnie przydatne i ułatwiające łączenie życia zawodowego z życiem prywatnym. A zatem – które uprawnienia pracownicze rodzice samotnie wychowujący dzieci powinni znać?
Uprawnienia związane z czasem pracy
Pracownika wychowującego dziecko do 8. roku życia nie wolno, bez jego zgody, zatrudniać:
- w godzinach nadliczbowych,
- w porze nocnej,
- w systemie przerywanego czasu pracy
- oraz delegować poza stałe miejsce pracy.
Ponadto, w przypadku stosowania wobec pracownika systemu czasu pracy dopuszczającego dobowe przedłużenie wymiaru czasu pracy (np. systemu skróconego tygodnia pracy, który umożliwia pracę przez mniej niż 5 dni w ciągu tygodnia, ale po więcej godzin dziennie albo systemu pracy weekendowej, w ramach którego praca świadczona wyłącznie w piątki, soboty i niedziele, może odbywać się w wymiarze 12 godzin na dobę) – w przypadku pracowników wychowujących dziecko do ukończenia przez nie 4. roku życia, bez ich zgody – dobowy czas pracy nie może przekraczać 8 godzin.
Co więcej – jeżeli pracownikowi, który wykonywał pracę w takim systemie, z powodu wychowywania dziecka, skrócono dobowy wymiar pracy do 8 godzin – za nieprzepracowany, z tego powodu czas (powyżej wspomnianych 8 godzin), przysługuje 100% wynagrodzenia.
To lek bez recepty wskazany w odzwyczajaniu się od palenia tytoniu i zmniejszeniu głodu nikotynowego u osób, które chcą przestać palić. Celem stosowania leku DENICIT jest trwałe zaprzestanie używania produktów zawierających nikotynę. Zawiera cytyzynę, która zwiększa ok. 3-krotnie szansę na rzucenie palenia¹.
¹Hajek P et al.: Efficay of cytisine in helping smokers quit;systematic review and meta-analysis. Thorax, 2013
Praca w weekendy
Sam fakt samotnego wychowywania dziecka, niestety nie stanowi wystarczającej podstawy do tego, by jej odmówić. Jeżeli jednak jest to praca w tzw. systemie pracy weekendowej, czyli wyłącznie w piątki, soboty i niedziele, a dziecko nie ukończyło jeszcze 4. roku życia – jak wyżej – dobowy czas pracy rodzica, nie może przekraczać 8 godzin. Ponadto – jeżeli dotychczas (przed przyjściem dziecka na świat) – rodzic pracował np. po 12 godzin dziennie – zachowa on prawo do pełnego wynagrodzenia za „nieprzepracowane” godziny, przekraczające dopuszczalne maksymalne 8 godzin pracy na dobę.
W pozostałych przypadkach (jeżeli nie jest to system pracy weekendowej) – jedyną podstawą do odmowy przez pracownika-rodzica samotnie wychowującego dziecko pracy w weekendy jest zakaz zatrudniania w godzinach nadliczbowych, pracownika wychowującego dziecko w wieku do lat 8. Jeżeli więc np. pracodawca kazałby pracownikowi przyjść do pracy w sobotę czy niedzielę – będzie on mógł mu, bez negatywnych konsekwencji, odmówić, jeżeli miałyby to być dla niego godziny pracy, które nie wynikają z przyjętego grafiku, tj. godziny nadliczbowe (o ile oczywiście, jego dziecko nie ukończyło jeszcze 8 roku życia).
Jeżeli natomiast sobota czy niedziela – są normalnymi dniami pracy na zajmowanym stanowisku – niestety, nie ma podstaw do odmowy świadczenia pracy w te dni tylko z tego powodu, że jest się rodzicem samotnie wychowującym dziecko.
Elastyczna organizacja pracy
Pracownik wychowujący dziecko do ukończenia przez nie 8. roku życia – w celu dostosowania organizacji pracy do swoich indywidualnych potrzeb – może zawnioskować do pracodawcy o zastosowanie do niego tzw. elastycznej organizacji pracy, przez którą rozumie się:
- pracę zdalną,
- elastyczne rozkłady czasu pracy (system przerywanego czas pracy, system skróconego tygodnia pracy, weekendowy system czasu pracy, ruchomy czas pracy i indywidualny rozkład czasu pracy),
- pracę w niepełnym wymiarze godzin.
Wniosek, należy złożyć do pracodawcy w terminie nie krótszym niż 21 dni przed planowanym rozpoczęciem korzystania z elastycznej organizacji pracy. Pracodawca rozpatruje wniosek, uwzględniając potrzeby pracownika, w tym termin oraz przyczynę konieczności korzystania z elastycznej organizacji pracy, a także swoje potrzeby i możliwości, w tym konieczność zapewnienia normalnego toku pracy, organizację pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika. Informację o uwzględnieniu wniosku pracownika lub o przyczynie odmowy jego uwzględnienia – pracodawca zobowiązany jest przekazać pracownikowi w terminie 7 dni od dnia otrzymania wniosku.
Ochrona przed rozwiązaniem stosunku pracy
Samotne wychowywanie dziecka w świetle przepisów kodeksu pracy – samo z siebie – nie chroni przed rozwiązaniem umowy o pracę. Zgodnie z ogólnymi zasadami, pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy bez wypowiedzenia z pracownikiem w okresie ciąży, urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu ojcowskiego, urlopu rodzicielskiego oraz urlopu wychowawczego. Wyjątkiem od powyższej zasady są:
- przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy pracownika (tzw. zwolnienie dyscyplinarne) oraz
- ogłoszenie upadłości lub likwidacji pracodawcy.
Ochrona podczas zwolnień grupowych dla samotnej matki
Samotne wychowywanie dziecka, w świetle orzecznictwa sądów, stawia natomiast rodziców-pracowników w korzystniejszej sytuacji od innych pracowników, w przypadku tzw. zwolnień grupowych. Ze zwolnieniem grupowym, mamy do czynienia, gdy pracodawca, zatrudniający co najmniej 20 pracowników, w okresie nieprzekraczającym 30 dni, z przyczyn niedotyczących pracowników, rozwiązuje stosunki pracy z co najmniej:
- 10 pracownikami – jeżeli zatrudnia mniej niż 100 pracowników,
- 10% pracowników – jeżeli zatrudnia co najmniej 100, jednakże mniej niż 300 pracowników
- 30 pracownikami – jeżeli zatrudnia co najmniej 300 lub więcej pracowników.
Ochrona samodzielnych rodziców przed zwolnieniem grupowym nie wynika co prawda wprost z przepisów ustawy o zwolnieniach grupowych (tj. ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników), ale w niektórych sytuacjach można ją wywieść z orzecznictwa Sądu Najwyższego.
Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 19.12.1996 r., sygn. akt I PKN 46/96 bowiem – „W razie zmniejszenia zatrudnienia, wybór zwalnianego pracownika może być sprzeczny z zasadami współżycia społecznego wtedy, gdy jego sytuacja osobista jest znacznie gorsza niż pozostałych pracowników (art. 8 w związku z art. 45 KP).”
Oznacza to, że pracownik samotnie wychowujący dziecko i jednocześnie np. będący jego jedynym „żywicielem” – może zakwestionować zasadność zwolnienia i domagać się przed sądem przywrócenia do pracy, jeżeli uważa, że jego zwolnienie było sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, ponieważ jego sytuacja osobista, jest znacznie gorsza od sytuacji pozostałych pracowników.
Zwolnienia od pracy w celu sprawowania opieki nad dzieckiem
Rodzicom i opiekunom prawnym dzieci, przysługuje kilka rodzajów zwolnień od pracy, w celu sprawowania opieki nad dzieckiem:
1) zwolnienie od pracy na dziecko w wieku do lat 14, w wymiarze 16 godzin albo 2 dni w roku kalendarzowym, za które pracownik zachowuje prawo do pełnego wynagrodzenia – potocznie zwane „2 dniami opieki na dziecko”,
2) zwolnienie od pracy w celu osobistego sprawowania opieki nad zdrowym dzieckiem w wieku do lat 8, w wymiarze maksymalnie 60 dni w roku kalendarzowym, za które pracownikowi przysługuje zasiłek opiekuńczy w wysokości 80% wynagrodzenia – do wykorzystania w wyjątkowych przypadkach (np. nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły),
3) zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej, udzielane w pilnych sprawach rodzinnych, spowodowanych chorobą lub wypadkiem, w wymiarze 2 dni lub 16 godzin w roku, za które pracownik zachowuje prawo do 50% wynagrodzenia,
4) bezpłatny urlop opiekuńczy w wymiarze 5 dni w roku, w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej członkiem rodziny lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga opieki lub wsparcia, z poważnych względów medycznych oraz
5) zwolnienie od pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad chorym dzieckiem, za czas którego pracownikowi przysługuje zasiłek opiekuńczy w wysokości 80% wynagrodzenia, w wymiarze maksymalnie 60 dni w roku kalendarzowym (w przypadku dzieci do lat 14) lub 14 dni w roku kalendarzowym (w przypadku dzieci powyżej 14 roku życia).
Naturalne składniki wspomagające pracę układu odpornościowego.
Naturalne składniki wspomagające pracę układu odpornościowego.
Wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego.
Wspomaga naturalną odporność.
W okresie przejściowego osłabienia, do regeneracji po infekcjach.
Na wzmocnienie odporności. Uzupełnia codzienną dietę w starannie dobrane, naturalne składniki, takie...
Wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego
Przerwa od pracy na karmienie piersią
Kobiety karmiące piersią mają prawo do dwóch półgodzinnych przerw w pracy w celu karmienia dziecka piersią. W przypadku karmienia więcej niż jednego dziecka – przysługuje prawo do dwóch przerw od pracy, po 45 minut każda. Przerwy te, wliczane są do czasu pracy i na wniosek pracownicy (który pracodawca zobowiązany jest uwzględnić) – mogą być udzielane łącznie. W praktyce oznacza to tyle, że mama może np. przyjść do pracy godzinę później lub wyjść godzinę wcześniej.
Są jednak pewne wyjątki od powyższych zasad:
- pracownicy zatrudnionej przez czas krótszy niż 4 godziny dziennie – przerwa na karmienie w ogóle nie przysługuje,
- pracownicy, której czas pracy nie przekracza 6 godzin dziennie – przysługuje jedna przerwa na karmienie.
Świadczenia z urzędu pracy
Osoby samotnie wychowujące dzieci mogą ponadto liczyć na wsparcie z urzędu pracy.
W tym przypadku – tj. dla celów ustalenia prawa do określonych świadczeń – „osoba samotnie wychowująca dziecko” została zdefiniowana przez ustawodawcę. I tak, jest nią samotnie wychowująca dziecko:
- panna,
- kawaler,
- wdowa,
- wdowiec,
- rozwódka,
- rozwodnik,
- osoba, w stosunku do której orzeczono separację,
- osoba pozostająca w związku małżeńskim, jeżeli jej małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności.
Istotne jest przy tym, że owo „samotne” wychowywanie – oznacza wychowywanie dziecka „samodzielnie”, tj. bez udziału innej (innych) osób. Zgodnie z orzecznictwem sądów administracyjnych – nie każda osoba mająca dzieci i znajdująca się w stanie wolnym – będzie więc mogła być uznana za osobę „samotnie wychowującą dziecko”.1
Osobie spełniającej powyższe przesłanki do uznania ją za osobę samotnie wychowującą dziecko przysługuje prawo do:
1) Wydłużonego okresu pobierania zasiłku dla bezrobotnych – tj. przez okres 365 dni, jeżeli wychowuje dziecko w wieku do lat 15.
2) Tzw. refundacji kosztów opieki nad dzieckiem w wieku do lat 7, która przysługuje w sytuacji podjęcia przez osobę bezrobotną zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, stażu, przygotowania zawodowego lub szkolenia, pod warunkiem osiągania z tego tytułu miesięcznie przychodów nieprzekraczających minimalnego wynagrodzenia za pracę. Refundacja przysługuje w kwocie odpowiadającej wysokości faktycznie poniesionych kosztów, nie wyższej jednak niż połowa zasiłku dla bezrobotnych (tj. 600 zł miesięcznie) i maksymalnie na okres 6 miesięcy. W celu uzyskania refundacji, należy wystąpić z wnioskiem o jej przyznanie do właściwego miejscowo urzędu pracy.
3) Podjęcia pracy zdalnej w ramach tzw. grantu na telepracę (który na utworzenie stanowiska pracy otrzymuje pracodawca), jeżeli po okresie bezrobocia podejmie zatrudnienie, uprzednio – tj. w okresie ostatnich 3 przed rejestracją w urzędzie pracy, rezygnując z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej z uwagi na konieczność wychowywania dziecka oraz pod warunkiem, że dziecko nie ukończyło jeszcze 6 roku życia. Podjęcie pracy w ramach grantu na telepracę, gwarantuje pracownikowi zatrudnienie przez okres 12 miesięcy w pełnym wymiarze czasu pracy lub przez okres 18 miesięcy w połowie wymiaru czasu pracy.
4) Podjęcia pracy w ramach tzw. świadczenia aktywizacyjnego, które przysługuje pracodawcy, pracownikowi daje natomiast gwarancję zatrudnienia przez okres 18 lub odpowiednio – 27 miesięcy (w zależności od tego, w jakiej wysokości, pracodawca pobierać będzie świadczenie). Do pracy na powyższych zasadach, może zostać skierowany rodzic powracający po przerwie na rynek pracy, który w okresie 3 lat przed rejestracją w urzędzie pracy jako bezrobotny, zrezygnował z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej z uwagi na konieczność wychowywania dziecka.
Rodzice samotnie wychowujący dzieci, którzy decydują się na aktywizację zawodową i posłanie dziecka do żłobka lub przedszkola – mogą również liczyć na pierwszeństwo w przyjęciu ich dziecka do powyższych placówek. Fakt samotnego wychowywania dziecka należy zgłosić we wniosku, składanym podczas rekrutacji. Należy jednak mieć świadomość, że nie to jedyne kryterium decydujące o przyjęciu dziecka, jeżeli liczba kandydatów do placówki jest większa niż liczba dostępnych miejsc – pod uwagę brane są również m.in. takie okoliczności jak wielodzietność rodziny czy niepełnosprawność dziecka.
prosto z natury
Balsam z ektoiną do stosowania już od 1. dnia życia. Dla skóry wrażliwej, suchej i atopowej.
Krem z ektoiną do stosowania już od 1. miesiąca życia.
Idealny sposób na pielęgnacje ust poza domem.
O działaniu nawilżającym i ochronnym
1 zob. wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 7.08.2013 r., sygn. akt I SA/Wr 191/13, wyrok NSA z dnia 24.11.2006 r., sygn. akt II FSK 1474/05
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 26.06.1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2023, poz. 1465)
Ustawa z dnia 13.03.2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (t.j. Dz.U. z 2018, poz. 1969)
Ustawa z dnia 20.04.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz.U. z 2023, poz. 735)