Co kryje się pod akronimem TORCH? 

TORCH to akronim, czyli zlepek pierwszych liter nazw chorób zakaźnych, które mają istotny wpływ na zdrowie dziecka rozwijającego się w łonie matki. Oznaczają one kolejno:

  • TToxoplasma gondii (pierwotniak wywołujący toksoplazmozę)
  • O – Others (inne patogeny, m.in. kiła, ospa wietrzna, HIV, HCV, HBV, wirus grypy, zarodziec malarii, Parvovirus B19, Chlamydia trachomatis, Listeria monocytogenes)
  • RRubella virus (wirus różyczki)
  • CCytomegalovirus (wirus CMV)
  • HHerpes simplex (wirus opryszczki) 

Toksoplazmoza w ciąży

Toksoplazmoza wywoływana jest przez pierwotniaka Toxoplasma gondii, którego najczęstszym źródłem zakażenia jest skażona woda, niedogotowane mięso, ziemia i odchody kotów zawierające oocysty Toxoplasmy. Najistotniejszą klinicznie dla ciąży drogą zakażenia toksoplazmozą jest przenikanie trofozoitów przez łożysko do płodu, w wyniku czego u dziecka rozwinąć się może toksoplazmoza wrodzona.

Toksoplazmoza wrodzona (jednoczasowo matka może przejść toksoplazmozę w sposób bezobjawowy lub jako infekcję grypopodobną z powiększeniem węzłów chłonnych szyi) niesie ze sobą szereg powikłań, u dziecka manifestuje się ona przede wszystkim jako triada Sabina-Pinkertona, czyli:

  • wodogłowiem i/lub małogłowiem,
  • zapaleniem siatkówki i naczyniówki,
  • zwapnieniami śródczaszkowymi.

Rozwojowi toksoplazmozy, a co za tym idzie konsekwencjom dla płodu, można zapobiec, gdy toksoplazmoza u ciężarnej zostanie zdiagnozowana (i leczona) odpowiednio wcześniej. Bardzo istotne jest oznaczenie poziomu przeciwciał p/Toxoplasmie gondii w dwóch klasach (IgG i IgM) przed planowaną ciążą oraz w każdym trymestrze ciąży.  Ujemny wynik poziomu stężenia przeciwciał p/Toxoplasmie w II trymestrze ciąży nie oznacza, że matka nie choruje na toksoplazmozę, ponieważ nabyte zakażenie mogło nie przełożyć się jeszcze na wzrost poziomu przeciwciał, dlatego należy oznaczać je także w III trymestrze.

Zakażeniu Toxoplasmą można zapobiec poprzez unikanie picia nieprzegotowanej wody, jedzenie tylko dobrze ugotowanego mięsa oraz przestrzeganie zasad higieny podczas pracy ogrodzie oraz w czasie czyszczenia kociej kuwety.

Przeczytaj także: Jod w ciąży – zapotrzebowanie, niedobór, źródła. Co warto wiedzieć o tym mikroelemencie?


łagodzi stany zapalne podrażnionej śluzówki nosa i zatok
zmniejsza obrzęk błony śluzowej nosa, przez co w naturalny sposób udrażnia nos i zatoki
łagodzi podrażnienie śluzówki nosa, kichanie, uczucie świądu oraz ogranicza tworzenie się strupów
bezpieczny dla dzieci, kobiet w ciąży i karmiących piersią

To jest wyrób medyczny.

Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.
NAZWA WYROBU MEDYCZNEGO: Ectorhin. ZASTOSOWANIE: Profilaktyka i wspomaganie leczenia objawów nieżytu nosa i zapalenia zatok. PODMIOT PROWADZĄCY REKLAMĘ: Solinea sp. z o.o. PRODUCENT: bitop AG
reklama

Różyczka w ciąży

Różyczką można się zakazić przez bezpośredni kontakt z wydzielinami z nosa lub gardła osoby będącej nosicielem wirusa, ale także przez wdychanie kropelek, które są rozpylane w powietrzu, gdy zakażona osoba kicha, kaszle lub mówi.

Kobiety w ciąży, które zachorowały na różyczkę, są narażone na poronienie lub urodzenie martwego dziecka. Ponadto u płodu mogą wykształcić wady rozwojowe, niosące konsekwencje na całe życie. Infekcja różyczką podczas embriogenezy (kształtowania się zarodka) prowadzi do klasyki objawów tej choroby tzw. triady Gregga:

  • wady narządu wzroku,
  • wady serca,
  • wady narządu słuchu.

Inne objawy różyczki wrodzonej to także m.in. niska masa urodzeniowa, plamica małopłytkowa, niedokrwistość hemolityczna, hepatosplenomegalia, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, opóźnienie umysłowe lub psychomotoryczne, zaburzenia endokrynologiczne, zaburzenia sercowo-naczyniowe i neurologiczne.

Przeciwko różyczce chroni szczepionka MMR (Measles-Mumps-Rubella, z ang. odra, świnka, różyczka). Głównym sposobem zapobiegania wrodzonemu zakażeniu różyczką jest szczepienie się przeciwko różyczce w czasie dzieciństwa.

Cytomegalia w ciąży

Główną drogą zakażenia wirusem cytomegalii (CMV) są małe dzieci, matki małych dzieci, personel żłobków i przedszkoli, pielęgniarki, Zakażenie CMV następuje przez kontakt błon śluzowych z wydzielinami i wydalinami osoby zakażonej, najczęściej przez ślinę i mocz. Wirus ten jest powszechny. Około jedna czwarta wszystkich niemowląt wydala wirusa CMV.

Pierwotne zakażenie CMV w większości przebiega bezobjawowo (w około 80%). Tylko 20% pacjentek cierpi na grypopodobne lub mononukleozopodobne objawy zakażenia cytomegalią. Według najnowszych zaleceń kobiety w ciąży z objawami grypopodobnymi i/lub wzrostem transaminaz (parametrów wątrobowych) powinny być zbadane w kierunku zakażania CMV.

U dzieci, które można podejrzewać o wewnątrzmaciczne zakażenie CMV obserwuje się typowe objawy ultrasonograficzne infekcji cytomegalowirusem.

Po urodzeniu dziecko z wrodzonym zakażeniem CMV cechuje także uzyskany nieprawidłowy wynik badania przesiewowego słuchu (21% dzieci), zaburzenia neurologiczne oraz zmiany skórne (wybroczyny, wysypka o charakterze blueberry muffins).

W przypadku, gdy potwierdzono pierwotne zakażenie CMV w I trymestrze należy rozważyć podjęcie wczesnego leczenia matki lekami przeciwwirusowymi, co może zapobiec częściowo ryzyku zakażenia dziecka oraz zmniejszyć prawdopodobieństwo wystąpienia ciężkiej wrodzonej infekcji CMV u dziecka.

Głównym sposobem zapobiegania zakażeniu CMV jest przestrzeganie zasad higieny w kontakcie z małymi dziećmi:

  • mycie rąk po zmianie pieluchy,
  • unikanie kontaktu z kałem, moczem i śliną,
  • nie używanie wspólnych sztućców i naczyń w trakcie posiłku,
  • unikanie pocałunków w usta. 

Opryszczka w ciąży

Przeprowadzone badania naukowe wykazują, że opryszczka wargowa/jamy ustnej (wywołana przez wirusa HSV-1) przechorowana w I, II i III trymestrze ciąży nie niesie ze sobą niekorzystnych skutków dla rozwijającego się dziecka. W przeciwieństwie do opryszczki narządów płciowych (wywołanej najczęściej wirusem HSV-2), która może stanowić poważne zagrożenie dla dziecka.

Zakażenie nawrotowe opryszczką genitalną tak samo jak pierwotne, również stanowi zagrożenie dla noworodka, oba typy wirusa w przebiegu nieleczonej opryszczki genitalnej mogą wywołać u płodu/noworodka:

  • zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu,
  • zmiany oczne lub skórne,
  • uogólnione zakażenia,
  • wady wrodzone płodu.

Acyklowir, czyli lek uważany za lek bezpieczny dla płodu, może być stosowany do leczenia zakażeń pierwotnych wirusem opryszczki jak i jej nawrotu (zarówno opryszczki wargowej jak i występującej na narządach płciowych). 

Ospa wietrzna w ciąży

Wirus ospy wietrznej przenosi się od osoby zainfekowanej drogą kropelkową przez spojówki lub błonę śluzową jamy nosowej i ustnej. Zakażenie wirusem ospy w czasie ciąży może wywołać ospę wietrzną u matki, zespół ospy wietrznej płodu i ospę wietrzną noworodka.

Pierwotne zakażenie ospą w I trymestrze nie zwiększa ryzyka poronienia, jednak wirus Varicella zoster, który przedostał się przez łożysko do płodu w pierwszych 20 tygodniach ciąży może powodować płodowy zespół ospy wietrznej (FVS). Ryzyko zachorowania wynosi 0,4% przed 13 tygodniem i wzrasta do 2% między 13 a 20 tygodniem ciąży.

Objawami wrodzonej ospy wietrzne są m.in.:

  • blizny bliznowaciejące na skórze,
  • hipoplazja/redukcja kończyny,
  • wady oczu (małoocze, zapalenie naczyniówki i siatkówki, zaćma),
  • zaburzenia neurologiczne (małogłowie, zanik kory mózgowej, wodogłowie, upośledzenie umysłowe),
  • dysfunkcje zwieraczy jelit i pęcherza moczowego.

Ospa wietrzna u matki występująca w II I III trymestrze niesie ze sobą niższe ryzyko rozwoju wad płodu niż zakażenie na początku ciąży.

W przypadku ekspozycji na wirusa ospy wietrznej u kobiety ciąży, nie posiadającej przeciwciał przeciwko wirusowi ospy wietrznej, zaleca się podanie immunoglobuliny VZ (VZIG) w ciągu 96 godzin od kontaktu z osobą zakażoną.

Profilaktyka pierwotna obejmuje szczepienia przeciwko zakażeniu wirusem ospy i jest częścią standardowego programu szczepień dziecięcych w wielu krajach. W naszym kraju szczepienie przeciwko ospie nie jest szczepieniem obowiązkowym (jest zalecane).

Zaleca się, żeby kobiety planujące ciążę nie mające wiedzy, czy przechorowały już ospę oznaczyły poziom przeciwciał przeciwko Varicella zoster virus i w razie braku odporności zaszczepiły się (z odstępem min. 4 tyg. przed zajściem w ciążę).

Listerioza w ciąży

Listeria monocytogenes jest wewnątrzkomórkową bakterią odpowiedzialną za wywoływanie listeriozy, która jest szczególnie groźna dla kobiet w ciąży, noworodków, osób starszych i osób z obniżoną odpornością.

Wspomniane grupy osób, a szczególnie kobiety w ciąży powinny unikać pokarmów w których może znajdować się Listeria w tym:

  • niepasteryzowanego lub surowego mleka,
  • serów z niepasteryzowanego mleka, surowych ryb (w tym sushi),
  • wędzonych owoców morza,
  • surowych kiełków,
  • niemytych owoców i warzyw.

Kobiety w ciąży lub inne zdrowe osoby dorosłe mogą wykazywać ogólne objawy grypopodobne, w tym gorączkę, biegunkę, ból głowy, dreszcze, nudności, wymioty, bóle mięśni. Niektóre pacjentki mogą być całkowicie bezobjawowe.

Na skutek zakażenia Listerią kobiety w ciąży może dochodzić do obumarcia płodu i poronienia, ale także do rozwinięcia się wrodzonej listeriozy u noworodka, która jest jedną z najczęstszych przyczyn noworodkowego zapalenia opon mózgowych. 

Jak zapobiegać chorobom zakaźnym w ciąży?

Istnieje kilka kluczowych zasad, które mogą pomóc ochronić kobietę spodziewającą się dziecka przed zakażeniem się patogenem powodującym chorobę zakaźną.

  1. Przed planowaną ciąża, ale także w trakcie, należy zadbać o szczepienia ochronne;
  2. Przed ciąża warto zbadać poziom przeciwciał lub zweryfikować, czy kobieta była szczepiona lub przechorowała: różyczkę, ospę wietrzną, wirusowe zapalenie wątroby typu B (WZW B).
  3. W trakcie ciąży warto zaszczepić się sezonową szczepionką przeciwko grypie oraz zgodnie z zaleceniem prowadzącego lekarza ginekologa – przeciwko krztuścowi, tężcowi i błonicy.
  4. Nie należy spożywać nieprzegotowanej wody, niepasteryzowanego lub surowego mleka, serów z niepasteryzowanego mleka, surowych ryb (w tym sushi), wędzonych owoców morza, surowych kiełków, niemytych owoców i warzyw.
  5. Należy dbać o odpowiednią higienę i dezynfekcję rąk.
  6. Nie wolno pracować w ogrodzie/mieć styczności z glebą bez rękawiczek.
  7. Należy przestrzegać zasad higieny podczas mycia kociej kuwety, a najlepiej robić to w rękawiczkach.
  8. Należy unikać źródeł zakażenia – skupisk dzieci, chorych osób itp.

Dlaczego w ciąży warto zaszczepić się przeciwko grypie?

Kobiety w ciąży, w porównaniu z kobietami nie ciężarnymi, są obciążone większym ryzykiem hospitalizacji z powodu grypy, czyli cięższym przebiegiem choroby. Odpowiedzialne za to są zmiany w układzie odpornościowym, sercu i płucach zachodzące u kobiety podczas ciąży. Bardzo istotną informacją jest fakt, że w Polsce obie dostępne czterowalentne szczepionki przeciwko grypie są refundowane dla kobiet w ciąży, warto więc zadbać o ochronę swoją i dziecka szczepiąc się.

Może zainteresować Cię również: Niepokojące objawy we wczesnej ciąży


Bouthry E, Picone O, Hamdi G, Grangeot-Keros L, Ayoubi JM, Vauloup-Fellous C. –  Rubella and pregnancy: diagnosis, management and outcomes. Prenat Diagn. 2014 Dec;34(13):1246-53. doi: 10.1002/pd.4467. Epub 2014 Sep 16. PMID: 25066688.

Ficarra G, Birek C.-  Oral herpes simplex virus infection in pregnancy: what are the concerns? J Can Dent Assoc. 2009 Sep;75(7):523-6. PMID: 19744363.

Kagan KO, Hamprecht K.  – Cytomegalovirus infection in pregnancy. Arch Gynecol Obstet. 2017 Jul;296(1):15-26. doi: 10.1007/s00404-017-4380-2. Epub 2017 May 15. PMID: 28508343.

Lamont RF, Sobel J, Mazaki-Tovi S, Kusanovic JP, Vaisbuch E, Kim SK, Uldbjerg N, Romero R.  – Listeriosis in human pregnancy: a systematic review. J Perinat Med. 2011 May;39(3):227-36. doi: 10.1515/jpm.2011.035. Epub 2011 Apr 25

Meijer WJ, van Noortwijk AG, Bruinse HW, Wensing AM. –  Influenza virus infection in pregnancy: a review. Acta Obstet Gynecol Scand. 2015 Aug;94(8):797-819

Nanthakumar MP, Sood A, Ahmed M, Gupta J. Varicella – Zoster in pregnancy. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. 2021 Mar;258:283-287.

Rogalla D, Bomar PA. Listeria Monocytogenes. 2022 Jul 4. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2022 Jan–. PMID: 30521259.

Straface G, Selmin A, Zanardo V, De Santis M, Ercoli A, Scambia G. -Herpes simplex virus infection in pregnancy. Infect Dis Obstet Gynecol. 2012;2012:385697. doi: 10.1155/2012/385697. Epub 2012 Apr 11.