Co to jest toksoplazmoza?
Toksoplazmoza jest chorobą pasożytniczą, jedną z najbardziej rozpowszechnionych wśród ludzi. Wywołują ją pierwotniaki Toxoplasma gondii.
Szacuje się, że 25–75% światowej populacji zarażonych jest Toxoplasmą. Najniższy odsetek zakażeń występuje w krajach północnej Europy oraz w Azji południowo-wschodniej.
Do zakażenia dochodzi w wyniku spożycia zanieczyszczonej wody lub niewłaściwie umytych owoców lub warzyw zawierający oocysty Toxoplasmy (wydalane są one przez kota, który jest żywicielem ostatecznym pasożyta). Cysty tkankowe Toxoplasmy mogą również znajdować się w niedogotowanym mięsie wieprzowym, drobiowym i baranim.
Dowiedz się więcej: Odżywianie kobiety w ciąży. O czym pamiętać, tworząc jadłospis?
Według statystyk, w Polsce częstość zakażenia Toxoplasmą u ciężarnych wynosi od 0,2 do 2 przypadków na 1000 porodów, natomiast ryzyko zarażenia noworodka przez chorą kobietę wynosi od ok. 6% w I trymestrze ciąży, po ok. 72% w 36 tygodniu ciąży. To oznacza, że ryzyko transmisji w późniejszym okresie ciąży jest dość duże, natomiast do zarażenia płodu dochodzi niemal wyłącznie podczas pierwotnego zarażenia ciężarnej i poprzez transmisję pasożyta do płodu przez łożysko.
Toksoplazmoza w ciąży – dlaczego może być groźna?
Sama choroba dla ciężarnej nie przebiega w sposób ciężki. Toksoplazmoza w ciąży jest natomiast groźna z powodu ryzyka transmisji pierwotniaka przez łożysko do dziecka.
Największe zagrożenie toksoplazmozą w ciąży niesie dla płodów poniżej 20 tygodnia życia w łonie matki (aż 25% zakażeń w tym okresie przebiega w sposób ciężki), natomiast powyżej 20 tygodnia ciąży 90% zakażeń przebiega w sposób subkliniczny, czyli niemalże bezobjawowy.
Jakie są objawy toksoplazmozy w ciąży?
Toksoplazmoza w przypadku zakażenia pierwotnego (w tym przypadku u kobiety ciężarnej) zwykle przebiega bezobjawowo i nie powoduje powikłań, może także wywoływać objawy grypopodobne z powiększeniem węzłów chłonnych i gorączką. Do ciężkich powikłań toksoplazmozy może dojść u osób z obniżoną odpornością.
Tak jak wspomniałam, większe zagrożenie wiąże się z chorobą dziecka niż z objawami toksoplazmozy u matki. W wyniku zarażenia dziecka w łonie matki może dojść do wewnątrzmacicznego zgonu płodu (lub poronienia), mogą także wystąpić ciężkie powikłania po porodzie. Toksoplazmoza na początku ciąży, choć występująca rzadko, może skutkować najcięższymi powikłaniami (tzw. triada Sabina-Pinkertona):
- zapaleniem siatkówki i naczyniówki oka,
- zwapnieniami śródmózgowymi,
- małogłowiem lub wodogłowiem.
Wymienionym objawom toksoplazmozy mogą towarzyszyć drgawki, niedosłuch, zaburzenia widzenia.
Zarażenie płodu przez łożysko w kolejnych trymestrach (spotykane najczęściej) może objawiać się powiększeniem wątroby i śledziony, żółtaczką, zapaleniem płuc i mózgu. U większości zarażonych wewnątrzmacicznie dzieci nie obserwuje się po urodzeniu jawnych objawów klinicznych. Pewne objawy mogą rozwinąć się później, dlatego zaleca się monitorowanie rozwoju dziecka nawet kilka lat po urodzeniu.
Na czym polega leczenie toksoplazmozy w ciąży?
Tylko systematyczne serologiczne badania przesiewowe (wykrywanie swoistych przeciwciał klasy IgG i IgM we krwi) wszystkich kobiet w ciąży podczas wizyt prenatalnych lub wszystkich noworodków po urodzeniu mogą zapobiec lub wykryć wyższy odsetek wrodzonych infekcji.
Polskie Towarzystwo Ginekologii i Położnictwa wymienia wykonanie badania w kierunku toksoplazmozy jako zalecane, nie jest jednak ono obligatoryjne.
Warto wiedzieć, że nie każda obecność przeciwciał wiąże się z trwającym zakażeniem (dodatnie miana IgG o niskiej wartości i brak IgM świadczą o nabytej odporności).
Zapobieganie wrodzonym infekcjom po wykryciu zakażenia u matki polega na jej leczeniu najszybciej jak to możliwe, po uzyskaniu wiarygodnego wyniku badań.
Po wykryciu toksoplazmozy w ciąży, stosuje się antybiotyk spiramycynę (nie przechodzi ona łatwo przez łożysko, więc nie jest uważana za lek, który zwalcza także zakażenie u płodu, nie powoduje ona także wad wrodzonych). Leczenie wspomnianym antybiotykiem kontynuuje się aż do porodu (nawet w przypadku uzyskania ujemnego testu PCR z płynu owodniowego świadczącego o braku zakażenia płodu). W przypadku, gdy potwierdzone jest zarażenie płodu (dodatni wynik testu PCR z płynu owodniowego lub zmiany wykryte w USG) spiramycynę zastępuje pirymetaminą z sulfadiazyną i kwasem folinowym (po 18 tygodniu ciąży).
Po porodzie u dziecka matki leczonej na toksoplazmozę w ciąży wykonuje się badanie serologiczne wykluczające lub potwierdzające zakażenie. U około 80% dzieci, a więc u większości, po porodzie nie występują objawy kliniczne.
U 30% dzieci zarażonych Toxplasmą w ciąży do dwunastego roku życia może rozwinąć się upośledzenie wzroku, dlatego zalecany okres obserwacji wynosi nawet 10 lat.
Toksoplazmoza a ciąża – jak zapobiegać zakażeniu T. gondii?
Zapobieganie zakażaniu Toxoplasmą polega na przestrzeganiu zarówno podstawowych zasad higieny, jak i tych związanych z pracą w ogrodzie i przygotowywaniu posiłków:
- gotowanie mięsa wystarczająco długo i przy osiągnięciu odpowiedniej temperatury (tj. wystarczającej do pozbycia się cyst Toxoplasmy),
- obieranie lub dokładne mycie owoców i warzyw przed jedzeniem,
- czyszczenie powierzchni do gotowania i przyborów kuchennych po zetknięciu się z surowym mięsem, drobiem, owocami morza lub niemytymi owocami lub warzywami,
- kobiety w ciąży powinny unikać zmiany żwirku dla kota lub, jeśli nikt inny nie jest w stanie ich zastąpić, powinny używać rękawiczek, a następnie dokładne mycie ręce,
- nie należy karmić kotów surowym lub niedogotowanym mięsem,
- zaleca się trzymanie kotów w pomieszczeniach, aby zapobiec nabyciu Toxoplasmy poprzez zjedzenie zakażonej ofiary,
- w czasie kontaktu z glebą np. podczas pracy w ogrodzie, na polu – zaleca się używanie rękawic gumowych, a następnie dokładne umycie rąk,
- piaskownice dla dzieci należy zabezpieczać przed kotami.
Może zainteresować Cię także: Częste infekcje intymne w ciąży – czy to powód do zmartwień?
1. Boyer KM. – Toxoplasmosis Study Group. Risk factors for Toxoplasma gondii infection in mothers of infants with congenital toxoplasmosis: Implications for prenatal management and screening. Am J Obstet Gynecol. 2005 Feb;192(2):564-71.
2. Lopez A – Preventing congenital toxoplasmosis. MMWR Recomm Rep. 2000 Mar 31;49(RR-2):59-68.
3. Niemiec K.T. – The prevalence of Toxoplasma gondii infection among 2016 pregnant women and their children in the Institute of Mother and Child in Warsaw. Wiad Parazytol., 2002;48:293-299
4. Stray-Pedersen B. – Toxoplasmosis in pregnancy. Baillieres Clin Obstet Gynaecol. 1993 Mar;7(1):107-37
5. https://www.mp.pl/pacjent/ciaza/przebiegciazy/63126,toksoplazmoza-w-ciazy (dostęp: 10.06.2022)
6. https://www.cdc.gov/parasites/toxoplasmosis/gen_info/pregnant.html (dostęp: 10.06.2022)