Zaparcia to jedna z najczęstszych dolegliwości trawiennych u dzieci. Zazwyczaj odpowiadają za nie zaburzenia czynnościowe jelit, które mogą wynikać z różnych przyczyn, m.in. psychogennych, społecznych czy żywieniowych. Coraz więcej mówi się o roli witamin w regulacji pracy przewodu pokarmowego, zwłaszcza witamin B i D. Czy ich niedobór lub nadmiar może zaburzać rytm wypróżnień u dzieci?
- Niedobór witamin z grupy B może zaburzać metabolizm energetyczny, a przez to osłabiać motorykę jelit oraz negatywnie wpływać na mikroflorę zamieszkującą przewód pokarmowy.
- Niedobór witaminy D również przyczynia się do spowolnienia ruchów perystaltycznych jelit. Ponadto może nasilać zaparcia wywołane problemami natury psychicznej, np. zaburzeniami lękowymi czy przewlekłym stresem.
- W łagodzeniu zaparć u dzieci pomocne będą delikatne środki przeczyszczające o działaniu osmotycznym, np. manna z jesionu. Tego typu preparaty nie drażnią przewodu pokarmowego, są więc bezpieczne nawet dla niemowląt.
- Kluczowym aspektem leczenia zaparć u dzieci są zmiany w trybie życia, które obejmują dietę, aktywność fizyczną oraz dobrostan psychiczny.
Jak witaminy z grupy B wpływają na pracę jelit?
Witaminy z grupy B to związki rozpuszczalne w wodzie, które są niezbędne m.in. do prawidłowej pracy układu nerwowego, przewodzenia impulsów nerwowych, zachodzenia wielu procesów energetycznych czy przemian aminokwasów i węglowodanów. Zaliczamy do nich m.in.:
- tiaminę (B1),
- ryboflawinę (B2),
- niacynę (B3),
- pirydoksynę (B6),
- kwas foliowy,
- kobalaminę (B12).
Związki te uczestniczą w wielu procesach fizjologicznych na poziomie komórkowym. Ich niedobór może zaburzać metabolizm podstawowych składników energetycznych, co wpływa na pracę różnych układów w organizmie, w tym nerwowego i trawiennego.
Badania wykazują zależność pomiędzy niskim poziomem witamin z grupy B a osłabieniem motoryki przewodu pokarmowego. Może to wynikać z ich udziału w przewodnictwie nerwowym i kurczliwości mięśni (w tym mięśni gładkich jelit). Ponadto omawiane związki wywierają istotny wpływ na skład i przeżywalność mikroflory jelitowej, która bierze aktywny udział w trawieniu pokarmów.
Zbyt niska podaż witamin z grupy B wiąże się więc ze spowolnieniem transportu treści pokarmowej w układzie trawiennym. Ponadto ich niedobór może osłabiać bakterie zamieszkujące jelita – zaburzenia ich funkcjonowania mogą wywołać zarówno biegunki, jak i zaparcia.
Witamina D a przewód pokarmowy
Witamina D (cholekalcyferol) to związek rozpuszczalny w tłuszczach, którego głównym źródłem jest światło słoneczne – pod jego wpływem dochodzi do syntezy witaminy D w skórze. Niestety przyczynia się to do częstych niedoborów tego związku, ponieważ nasza ekspozycja na słońce jest zbyt mała, by w pełni pokryć zapotrzebowanie organizmu. Tymczasem cholekalcyferol odgrywa istotną rolę w funkcjonowaniu całego ciała, w tym także układu pokarmowego.
Niski poziom witaminy D powoduje spowolnienie ruchów perystaltycznych jelit, co może prowadzić do przewlekłych zaparć.
Przypuszcza się, że mechanizm ten wynika z obecności receptorów specyficznych dla cholekalcyferolu (tzw. receptorów VDR) na powierzchni komórek nabłonka przewodu pokarmowego. Uczestniczą one w regulacji gospodarki wapniowej, a także wspierają funkcjonowanie bariery jelitowej. Zaburzenia ich pracy, które mogą wynikać m.in. z niedoboru witaminy D, przyczyniają się do rozchwiania równowagi w składzie mikroflory jelitowej oraz uszkodzeń i stanów zapalnych w przewodzie pokarmowym.
Co ciekawe, badania wykazały współwystępowanie przewlekłych zaparć u dzieci z niedoborem witaminy D. W tym obszarze wciąż potrzebne są dalsze badania, jednak jej suplementacja może być pomocna w łagodzeniu tej dolegliwości.
Ponadto zaburzenia pracy układu trawiennego często towarzyszą problemom emocjonalnym i psychicznym, np. depresji czy lękom, przy których pojawia się zwykle obniżony poziom witaminy D. Dlatego oba te problemy mogą wspólnie przyczyniać się do wystąpienia lub nasilenia zaparć.
Naturalne sposoby na zaparcia u dzieci
W łagodzeniu zaparć u dzieci wykorzystuje się delikatne środki przeczyszczające, np. na bazie manny z jesionu. Jej głównym składnikiem jest mannitol – substancja o właściwościach osmotycznych, która wiąże duże ilości wody i zatrzymuje ją w jelitach. W ten sposób powoduje zmiękczenie mas kałowych, co może przyspieszyć i ułatwić wypróżnienie. Zmniejsza też dyskomfort i ból towarzyszące zaparciom, dzięki czemu przyczynia się do redukcji stresu, jaki może odczuwać dziecko w związku z tym problemem.
Łagodne właściwości manny z jesionu i brak efektu drażniącego jelita sprawiają, że może być ona stosowana u maluchów w każdym wieku, już od 1. dnia życia. Dla najmłodszych pacjentów przeznaczony jest proszek, który możemy dodać np. do kaszki, mleka czy musu owocowego. W przypadku starszych pociech manna z jesionu występuje w postaci niewielkich kostek, które również rozpuszczamy w preferowanym przez dziecko płynie. Ponieważ mannitol jest naturalnie słodki, preparaty z tym składnikiem mają przyjemny smak, co ułatwia ich podawanie maluchom.
Na występowanie zaparć duży wpływ ma również tryb życia dziecka. Na co warto zwrócić uwagę, by złagodzić nasilenie tego problemu?
- Odpowiednia podaż błonnika – jego źródłem są np. warzywa, owoce czy produkty pełnoziarniste. Błonnik wspomaga prawidłową pracę jelit i ułatwia wypróżnianie.
- Picie dużej ilości płynów – nawodnienie organizmu jest niezbędne do utrzymania prawidłowej konsystencji stolca, co przeciwdziała zaparciom.
- Regularna aktywność fizyczna – codzienny ruch stymuluje perystaltykę jelit, co przyczynia się do bardziej regularnych wypróżnień.
- Redukcja stresu – zaparcia mogą wynikać ze stresu i innych problemów emocjonalnych, więc warto poszukać ich ewentualnej przyczyny w tym obszarze.
- Stałe godziny posiłków – pomagają wyregulować rytm trawienia i sprzyjają wykształceniu nawyku codziennego wypróżniania.
Witaminy z grupy B oraz witamina D odgrywają istotną rolę w regulacji pracy układu pokarmowego, a ich niedobory mogą przyczyniać się do występowania zaparć u dzieci. W przypadku podejrzenia niedoboru warto jednak pamiętać, że decyzja o suplementacji powinna być poprzedzona wykonaniem odpowiednich badań i skonsultowana z lekarzem.
Kluczowe znaczenie w profilaktyce i łagodzeniu zaparć mają przede wszystkim zdrowe nawyki — dieta bogata w błonnik, właściwe nawodnienie, regularna aktywność fizyczna oraz troska o dobre samopoczucie dziecka. W razie potrzeby, aby bezpiecznie zmniejszyć dolegliwości, można wspierać się delikatnymi preparatami o działaniu osmotycznym, dopasowanymi do wieku malucha. Kompleksowe podejście zwiększa szansę na skuteczne uporanie się z problemem.
Wspomaga prawidłowy pasaż jelitowy, dzięki zawartości składnika pochodzenia roślinnego – manny z jes...
Wspomaga prawidłowy pasaż jelitowy, dzięki zawartości składnika pochodzenia roślinnego – manny z jes...
Wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego.
Na wzmocnienie odporności. Uzupełnia codzienną dietę w starannie dobrane, naturalne składniki, takie...
Wspiera pamięć i koncentrację, usprawnia procesy uczenia się.
Naturalne składniki wspomagające pracę układu odpornościowego.
Naturalne składniki wspomagające pracę układu odpornościowego.
Pierwszy preparat z fukoidanem, który wspomaga pracę zatok.
Spray usuwający złogi woskowiny usznej.
W okresie przejściowego osłabienia, do regeneracji po infekcjach.
Woda morska z ektoiną. Ochrona przed wnikaniem wirusów.
- Liu, X., Liu, Y., Shu, Y., Tao, H., Sheng, Z., Peng, Y., … & Lan, W. (2024). Association between dietary vitamin B6 intake and constipation: a population-based study. Frontiers in Nutrition, 11: 1483515.
- Mărginean, C. O., Meliț, L. E., Borka Balas, R., Văsieșiu, A. M., & Fleșeriu, T. (2022). The crosstalk between vitamin D and pediatric digestive disorders. Diagnostics, 12(10): 2328.
- Spadaro, V., & Raimondo, F. M. (2022). The “manna” extracted from the ash trees still cultivated in Sicily from mythical food to pharmaceutical and nutraceutical resource. Archive of Food and Nutritional Science, 6: 38-48.
- Jończyk-Potoczna, K., & Krawczyński, M. (2001). Zaparcia u dzieci w codziennej praktyce lekarza podstawowej opieki medycznej. Przewodnik Lekarza, 4(12): 25-30.