- Jelita i mózg są połączone nerwem błędnym, hormonami i neuroprzekaźnikami.
- Kortyzol i adrenalina uwalniane w reakcji na stres mogą wpływać negatywnie na pracę układu trawiennego i powodować zaparcia.
- Kortyzol wpływa negatywnie na skład i aktywność mikrobioty jelitowej.
- Przyczyną zaparć może być również blokada emocjonalna. Dzieci mogą unikać wypróżniania z powodu lęku przed bólem, wstydu, braku prywatności lub dyskomfortu psychicznego.
- Ważne jest zapewnienie dziecku bezpieczeństwa emocjonalnego, rozmowa o problemach, a także dbanie o regularne wypróżnianie, zdrową dietę i nawodnienie.
- Warto wspomagać pracę układu trawiennego suplementami na bazie naturalnych składników, takimi jak np. manna z jesionu.
Dwukierunkowa komunikacja jelitowo-mózgowa
Jelita i mózg są ze sobą ściśle powiązane poprzez tzw. oś jelitowo-mózgową. To system komunikacji, w którym m.in. nerw błędny, hormony i neuroprzekaźniki przesyłane między jelitami a mózgiem, wpływają na nasz układ trawienny, samopoczucie oraz reakcje emocjonalne.
Badania dowodzą, że ekspozycja na przewlekły stres może negatywnie wpływać na funkcje przewodu pokarmowego, a nawet zaostrzyć jego zaburzenia (np. IBS – zespół jelita drażliwego).
Ważną rolę w tym wszystkim odgrywają kortyzol oraz adrenalina, czyli hormony uwalniane właśnie w reakcji na stres. W organizmie człowieka spełniają wiele ważnych funkcji, ale niestety mogą też negatywnie wpływać na sposób działania żołądka i jelit. U niektórych dzieci przewlekły stres wywołuje właśnie zaparcia i bóle brzucha.
Kiedy dziecko odczuwa stres, organizm aktywuje reakcję „walcz lub uciekaj”. Wówczas trawienie zwalnia, a nawet zatrzymuje się, aby organizm mógł skierować całą swoją energię wewnętrzną na stawienie czoła zagrożeniu. Bo w końcu motoryka jelit nie jest funkcją kluczową w sytuacji zagrożenia.
Stres a mikrobiota dziecka
Jelita Twojego dziecka są domem dla miliardów bakterii i innych mikroorganizmów. Jest to tak zwana mikrobiota jelitowa, na którą wpływają zarówno czynniki dietetyczne, jak i środowiskowe. Stres jest jednym z tych czynników!
Przewlekłe napięcie psychiczne może zaburzyć równowagę mikrobioty, zmieniając proporcje „dobrych” i „złych” bakterii. W rezultacie dochodzi do zaburzenia pracy układu trawiennego i wówczas mogą pojawić się zaparcia.
Odpowiedzialny jest za to przede wszystkim kortyzol, który wpływa negatywnie na skład i aktywność mikrobioty jelitowej.
Warto wspomnieć, że działa to też w drugą stronę – zaburzenia mikrobioty nasilają stres, stres powoduje problemy jelitowe i dochodzi do błędnego koła.
Problem z kupką?
Twoje dziecko cierpi na zaparcia? Spróbujcie tych ćwiczeń!
Dietetyczka wyjaśnia, jak zmodyfikować dietę dziecka z zaparciami. PORADY i PRZEPISY
Manna z jesionu (Fraxinus ornus) zawiera mannitol, który wspomaga pasaż jelitowy i pomaga przy zapar...
Suszone śliwki można podać dziecku z zaparciami, bo to cenne źródło błonnika. Aby jednak zadziałały...
W aptekach dostępne są różne środki pomocne w leczeniu zaparć u dzieci. Dobierajmy je uwzględniając...
Alergia pokarmowa może powodować biegunki lub zaparcia. Lekarz wyjaśnia, jak rozpoznać, że to jest p...
Psychiczna blokada przed wypróżnianiem
Dzieci, które doświadczają stresu, często odczuwają nie tylko fizyczny dyskomfort, ale także emocjonalną blokadę przed korzystaniem z toalety.
Może to wynikać z:
- obawy przed bólem (gdy dziecko doświadczyło go wcześniej podczas wypróżniania),
- wstydu,
- poczucia braku prywatności lub napięcia w otoczeniu,
- dyskomfortu psychicznego (niektóre dzieci nie są w stanie wypróżnić się w publicznej toalecie, np. w szkole).
W efekcie dziecko wstrzymuje wypróżnianie, co prowadzi do dalszego spowolnienia jelit i powstawania twardego stolca. Takie zachowanie pogłębia zaparcia, a z czasem może prowadzić do nawykowego unikania toalety.
Dlaczego dzieci są bardziej wrażliwe?
Układ nerwowy dzieci wciąż się rozwija, a mechanizmy radzenia sobie ze stresem nie są jeszcze w pełni wykształcone. Dodatkowo dzieci mogą nie potrafić jeszcze rozpoznać i mówić o swoich emocjach, co powoduje, że napięcie psychiczne „przechodzi” w ciało. To sprawia, że zaparcia wywołane stresem są szczególnie częste w okresach zmian i trudnych sytuacji życiowych.
Stres i zaparcia – jak pomóc dziecku?
- Rozmowa i reagowanie na problemy emocjonalne
🫶
Pierwszym krokiem jest zauważenie, że problem zaparć u dziecka może mieć podłoże emocjonalne. Warto regularnie rozmawiać z dzieckiem, zachęcać je do dzielenia się swoimi obawami i trudnościami, a przede wszystkim tworzyć mu do tego bezpieczną przestrzeń. Dziecko nie będzie chciało mówić o swoich problemach, jeśli nie poczuje się bezpiecznie.
Ważne jest także wspólne szukanie rozwiązania problemu. Być może dziecko ma trudności w szkole, stresuje się sprawdzianami, nie radzi sobie z nauką lub ma problemy w relacjach z rówieśnikami. Wszystko to może prowodować duży stres i zaburzać pracę układu trawiennego.
- Zapewnienie bezpieczeństwa i stworzenie bezpiecznej atmosfery
🩵
Dzieci, które czują się bezpiecznie, łatwiej regulują swoje emocje i rzadziej reagują stresem somatycznym. To oznacza nie tylko spokojną atmosferę w domu, ale też unikanie wywierania presji związanej z korzystaniem z toalety. Zamiast wymagać „natychmiastowego” wypróżnienia, warto dać dziecku poczucie, że ma czas i prywatność.
W szkołach czy przedszkolach problemem bywa brak komfortu w łazienkach. Tutaj możliwości rodziców są ograniczone, warto więc wyjaśnić dziecku, że korzystanie z toalety nie jest powodem do wstydu. W razie potrzeby można spotkać się z nauczycielem czy opiekunem w szkole i porozmawiać o problemie, uważając przy tym, aby nie naruszyć godności i prywatności dziecka.
- Regularne korzystanie z toalety
🚽
Nawyki mają ogromne znaczenie. Dobrą praktyką jest zachęcanie dziecka do korzystania z toalety o stałych porach dnia, np. po śniadaniu czy kolacji. Układ pokarmowy działa wtedy w pewnym rytmie, a dziecko uczy się rozpoznawać sygnały płynące z organizmu. Ważne jest, aby w tym procesie nie stosować przymusu, presja jedynie wzmocni stres i pogłębi problem.
- Zdrowa dieta
🫐
Dieta bogata w błonnik (warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe) wspiera perystaltykę i ułatwia formowanie miękkiego stolca. Ważne jest też ograniczenie wysoko przetworzonych przekąsek i słodyczy, które mogą sprzyjać zaparciom. Oprócz tego warto wspomagać się suplementami dla dzieci, zawierającymi naturalne substancje wspomagające prawidłowy pasaż jelitowy, np. mannę z jesionu.
Manna z jesionu zawiera mannitol, który zwiększa objętość wody w jelicie, powodując zmiękczenie mas kałowych. Dzięki temu naturalnie i w zgodzie z fizjologią wspomaga wypróżnianie. Delikatnie, nie wywołując skurczu jelit ani efektu przeczyszczania.
- Nawodnienie
🫗
Odpowiednia ilość płynów to absolutna podstawa. Dzieci często zapominają o piciu wody, zwłaszcza podczas zabawy czy w szkole. Brak płynów sprawia, że stolec staje się twardszy i trudniejszy do wydalenia, co dodatkowo nasila stres związany z korzystaniem z toalety. Dobrym nawykiem jest noszenie butelki z wodą i przypominanie dziecku o regularnym piciu małych porcji w ciągu dnia.
- Aktywność fizyczna
🛴
Regularna aktywność fizyczna nie tylko wspomaga pracę układu trawiennego i pobudza motorykę jelit, ale również redukuje stres i napięcie.
Warto więc zachęcać dziecko do podejmowania ruchu na co dzień, w różnej formie. Może to być bieganie, skakanie, zabawa w berka, jazda na hulajnodze czy skakanie na trampolinie. Ważne, aby dziecko odczuwało przyjemność z aktywności, a nie robiło tego na siłę i nie traktowało jej jako obowiązek.
- Techniki relaksacyjne
🎠
Coraz więcej badań wskazuje, że dzieci mogą korzystać z prostych technik relaksacyjnych, które obniżają poziom stresu i wpływają pozytywnie na układ trawienny.
Mogą to być ćwiczenia oddechowe („balonik w brzuchu” – dziecko wyobraża sobie, że napełnia i opróżnia balon, oddychając głęboko), joga dla dzieci czy krótkie sesje mindfulness dostosowane do wieku. Nawet kilkuminutowe ćwiczenia wykonywane przed snem mogą poprawić jakość odpoczynku i złagodzić objawy związane z zaparciami.
Jeśli zaparcia są przewlekłe lub towarzyszą im silny ból, krew w stolcu czy inne niepokojące objawy, warto zgłosić się do pediatry lub gastroenterologa.
Na zaparcia u dzieci
Wskazany w leczeniu przewlekłych zaparć, kamieni kałowych.
Wskazane do krótkotrwałego leczenia sporadycznych zaparć.
Wspomaga prawidłowy pasaż jelitowy, dzięki zawartości składnika pochodzenia roślinnego – manny z jes...
Wspomaga prawidłowy pasaż jelitowy, dzięki zawartości składnika pochodzenia roślinnego – manny z jes...
Preparat stosowany w zaparciach i trudnościach z wypróżnianiem.
Źródła:
Konturek PC, Brzozowski T, Konturek SJ. Stress and the gut: pathophysiology, clinical consequences, diagnostic approach and treatment options. J Physiol Pharmacol. 2011 Dec;62(6):591-9. PMID: 22314561.
Bhatia V, Tandon RK. Stress and the gastrointestinal tract. J Gastroenterol Hepatol. 2005 Mar;20(3):332-9. doi: 10.1111/j.1440-1746.2004.03508.x. PMID: 15740474.
Reich, M., & Iwańczak, B. (2010). Analiza najczęstszych przyczyn i obja‑wów przewlekłych zaparć u dzieci. Przegl. Gastroenterol, 5, 349-355.
Malczyk, Ż., Jarzumbek, A., Kwiecień, J., & Ziora, K. (2014). praktyczne aspekty leczenia zaparć stolca u dzieci. Pediatria i Medycyna Rodzinna, 10(1), 55-60.