Z raportu NFZ z 2019 roku wynika, że w Polsce astmę oskrzelową ma ponad 2 miliony osób, a najczęściej dotyczy ona dzieci w wieku 6-10 lat. To choroba, która wiąże się nie tylko z fizycznym dyskomfortem, ale też zmianami w psychicznym i społecznym funkcjonowaniu dziecka. Czy uczeń chory na astmę może ćwiczyć na WF? Co ze sportem wyczynowym poza szkołą?
- Astma oskrzelowa nie jest przeciwwskazaniem do uczestniczenia w lekcjach WF i uprawiania sportu poza szkołą pod warunkiem, że jest leczona i dobrze kontrolowana.
- Rodzic powinien poinformować nauczyciela, że dziecko ma astmę i wyjaśnić, jak reagować w przypadku ataku.
- Regularna aktywność fizyczna jest wskazana u dzieci chorujących na astmę, ponieważ poprawia wydolność fizyczną, wzmacnia mięśnie oddechowe i zwiększa odporność. W perspektywie długoterminowej aktywność fizyczna może zmniejszyć częstotliwość ataków astmy.
- Należy zapewnić dziecku odpowiednią opiekę i warunki do uprawiania sportu. Przed wysiłkiem dziecko może potrzebować leków rozszerzających oskrzela, zgodnie z zaleceniem lekarza.
To jest wyrób medyczny.
Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.Astma a WF – czy dziecko może uczestniczyć w zajęciach?
Stanowisko pulmonologów oraz pediatrów jest jasne – astma oskrzelowa nie jest bezwzględnym przeciwwskazaniem do uprawiania aktywności fizycznej. Nie jest też powodem do całkowitego zwalniania dziecka z zajęć wychowania fizycznego, pod warunkiem że jest właściwie leczona i dobrze kontrolowana.
Co więcej – regularny ruch jest wręcz wskazany. Najnowsze badania naukowe dowodzą, że wysiłek fizyczny pozytywnie wpływa na proces leczenia astmy oskrzelowej, dlatego rodzice i opiekunowie powinni zachęcać dzieci do aktywności i szukać rozwiązań, które pozwolą im pozostawać aktywnymi na co dzień.
Ćwiczenia fizyczne:
- poprawiają wydolność fizyczną,
- wzmacniają mięśnie oddechowe,
- zwiększają tolerancję na wysiłek,
- wzmacniają układ odpornościowy (a przez to zmniejszają częstość występowania infekcji, które mogą wywołać atak astmy),
- łagodzą objawy astmy,
- mogą zmniejszyć częstotliwość ataków.
Astma a WF – czy potrzebne jest zaświadczenie od lekarza?
Rodzice powinni poinformować nauczyciela WF o tym, że dziecko choruje na astmę, jednak nie zawsze zaświadczenie od lekarza jest obowiązkowe. Zakres wymaganych dokumentów często wynika z regulaminu konkretnej placówki. Zaświadczenie będzie jednak konieczne, jeśli dziecko ma być zwolnione z zajęć długoterminowo – takiego zwolnienia nie może wypisać rodzic.
Warto wspomnieć, że na podstawie zaświadczenia od lekarza szkoła i nauczyciel mogą dostosować program zajęć i wymagania edukacyjne do możliwości zdrowotnych ucznia. Takie działanie ma na celu nie tylko zapewnienie bezpieczeństwa dziecku, ale także umożliwienie mu uczestnictwa w zajęciach na miarę jego możliwości.
A jeśli dokument nie jest wymagany w danej chwili, warto przynajmniej poinformować nauczyciela o chorobie i jej ewentualnych konsekwencjach – zwłaszcza jeśli dziecko przyjmuje leki. Dzięki temu nauczyciel będzie mógł szybciej i trafniej reagować w sytuacji nagłego pogorszenia stanu zdrowia ucznia i odpowiednio zaplanować aktywność fizyczną na lekcjach.
Dlaczego warto zachęcać dziecko z astmą do uprawiania sportu?
Dla dziecka chorującego na astmę aktywność fizyczna będzie nie tylko formą terapii, ale też sposobem na poprawę nastroju, budowanie relacji rówieśniczych i poczucia własnej wartości.
Autorzy prac naukowych często utożsamiają chorobę ze stresem, który obniża zdolność do samorealizacji i przystosowania do środowiska. Niektórzy twierdzą wręcz, że astma może być dla dziecka czymś traumatycznym, budzić lęk i pogorszyć relacje z rówieśnikami. Wielu młodych astmatyków zmaga się z poczuciem bycia „gorszym”, „słabszym”, do tego dzieci wstydzą się używać inhalatora przy kolegach i koleżankach, czują się wykluczone.
W takim przypadku zwalnianie dziecka z WF – jeśli nie ma zalecenia od lekarza – może okazać się niezbyt dobrym rozwiązaniem i wręcz nasilić problemy psychiczne i emocjonalne dziecka.
Co możesz zrobić jako rodzic? Przede wszystkim porozmawiać ze swoim dzieckiem i wyjaśnić, że astma to nie powód do wstydu, a stosowanie leków – w tym korzystanie z inhalatora podczas lekcji WF czy treningu – to coś zupełnie normalnego, świadczącego o odpowiedzialności i dbaniu o siebie.
Polecane do inhalacji
Zmniejsza suchy, drażniący kaszel, intensywnie nawilża drogi oddechowe.
3% roztwór soli przeznaczony do nebulizacji, w celu poprawienia komfortu oddychania.
Udrażnia i oczyszcza nos z gęstego kataru, łagodzi objawy przeziębienia przebiegającego z mokrym kas...
Redukuje stany zapalne dróg oddechowych, chroni i nawilża błonę śluzową dróg oddechowych.
Ampułki do inhalacji rozrzedzające zalegającą wydzielinę.
Roztwór do inhalacji szczególnie polecany osobom wrażliwym na wyższe stężenie chlorku sodu.
Astma oskrzelowa a uprawianie sportu. Co można, a czego lepiej unikać?
Astma oskrzelowa nie jest również bezwzględnym przeciwwskazaniem do regularnego uprawiania sportu/trenowania poza zajęciami szkolnymi. Jeśli jest leczona i kontrolowana, dziecko ma spore szanse na bezpieczne uczestnictwo w zajęciach sportowych, a nawet osiąganie dobrych wyników w wybranej dyscyplinie.
Jaki sport dla astmatyka? Wskazane są dyscypliny, w których wysiłek jest często przerywany i możliwe jest regulowanie tempa. Dzieci z astmą często dobrze odnajdują się w:
- gimnastyce,
- tańcu,
- sztukach walki (np. judo, karate – o ile trening jest dopasowany do możliwości dziecka),
- jeździe na rowerze,
- sportach technicznych (tenis, wioślarstwo).
Szczególnie polecaną aktywnością, dobrze tolerowaną przez większość astmatyków, jest pływanie. Podczas pływania dziecko oddycha ciepłym, wilgotnym powietrzem, które nie drażni oskrzeli, a dodatkowo ćwiczenia w wodzie wzmacniają mięśnie oddechowe i poprawiają ogólną wydolność organizmu. Dobrze wybrać basen dla dziecka z niechlorowaną wodą.
Ostrożnie należy podchodzić do sportów wytrzymałościowych z ciągłym, intensywnym wysiłkiem, takich jak np. długodystansowe biegi. Niewskazane są również sporty typowo zimowe, które uprawia się w suchym, zimnym powietrzu, np. łyżwiarstwo, narciarstwo, a także sporty ekstremalne, takie jak nurkowanie czy wspinaczka.
Warto przy tym pamiętać, że wiele zależy od dziecka. Astma to choroba o bardzo indywidualnym przebiegu – to, co u jednego wywołuje duszność, u innego może nie sprawiać problemów. Dlatego nie należy z góry zakładać, że każde dziecko z astmą ma zakaz jazdy na łyżwach czy biegania. Zamiast tego trzeba obserwować reakcje organizmu, skonsultować się z lekarzem i wspólnie dobrać aktywność fizyczną, która będzie bezpieczna i oczywiście przyjemna dla dziecka.
Astma alergiczna i niealergiczna
Rodzaj astmy ma znaczenie. Astmę alergiczną nasilają np. pyłki, kurz, sierść zwierząt czy pleśń – co bywa szczególnie kłopotliwe w salach sportowych bez dobrej wentylacji. Astma niealergiczna natomiast może się zaostrzać przy infekcjach, zimnym powietrzu lub intensywnym wysiłku.
Dlatego tak ważne jest indywidualne podejście do dziecka. Nie ma jednej recepty dla wszystkich astmatyków. Warto obserwować reakcje organizmu i w porozumieniu z lekarzem dobrać najlepszą aktywność i dawkowanie wysiłku.
Astma u dzieci a sport wyczynowy
Astma u sportowców to wcale nie tak rzadkie zjawisko, jak mogłoby się wydawać. Według niektórych szacunków nawet 10% olimpijczyków ma astmę. Znane są przypadki profesjonalistów, którzy mimo przewlekłej astmy osiągali światowe sukcesy – np. biegaczka Paula Radcliffe, która zdobyła tytuł mistrzyni świata w maratonie (Helsinki 2005), wielokrotnie wygrywała prestiżowe biegi uliczne na różnych dystansach, a do 2019 roku była rekordzistką świata w maratonie kobiet z czasem 2:15:25.
Kolejnym przykładem jest David Beckham – legendarny piłkarz, który stał się idolem wielu dzieci grających w piłkę nożną i nie tylko. Beckham choruje na astmę oskrzelową od najmłodszych lat, w przerwach w meczu używał inhalatora. Mimo tego osiągnął spektakularne sukcesy: zdobywał mistrzostwo Anglii z Manchesterem United, wygrywał Ligę Mistrzów UEFA, był wielokrotnym reprezentantem Anglii i kapitanem narodowej drużyny. To pokazuje, że nawet z przewlekłą chorobą można osiągać sukcesy. Warto porozmawiać o tym z dzieckiem, być może znany sportowiec stanie się dla malucha inspiracją i motywacją.
Jak zadbać o bezpieczeństwo i komfort dziecka z astmą?
Bezpieczna i komfortowa aktywność fizyczna dziecka z astmą zaczyna się od dobrze zaplanowanej profilaktyki oraz współpracy między rodzicem, lekarzem i nauczycielem.
Kluczowe jest utrzymanie choroby pod kontrolą, co oznacza stosowanie się do zaleceń lekarskich, regularne przyjmowanie leków (jeśli to konieczne) i monitorowanie objawów. Oto kilka praktycznych sposobów, które warto wdrożyć na co dzień.
Zadbaj o indywidualny plan leczenia
Każde dziecko z astmą powinno mieć indywidualny plan działania, przygotowany przez lekarza prowadzącego. Taki dokument jasno określa, jakie leki dziecko powinno stosować na co dzień, które przyjmować doraźnie, a także co robić w przypadku nasilenia objawów. Plan powinien być znany nie tylko dziecku i rodzicom, ale także nauczycielowi WF.
Stosuj profilaktykę przed wysiłkiem
Lekarze zalecają stosowanie leków rozszerzających oskrzela około 15–20 minut przed intensywnym wysiłkiem fizycznym. Dziecko powinno mieć swój inhalator zawsze przy sobie. Przed aktywnością należy wykonać rozgrzewkę, która stopniowo przygotuje organizm do wysiłku.
Sięgnij po produkty, które wspierają codzienną higienę dróg oddechowych
Niektóre dzieci, zwłaszcza w sezonie grzewczym lub w okresach zwiększonego zanieczyszczenia powietrza, odczuwają większy dyskomfort ze strony układu oddechowego. W takich sytuacjach warto rozważyć stosowanie roztworów soli fizjologicznej do nebulizacji, które wspierają naturalne oczyszczanie dróg oddechowych i pomagają rozrzedzić wydzielinę.
Unikajcie ekspozycji na alergeny, które wywołują objawy astmy
Jeśli dziecko ma uczulenie na pyłki, sierść zwierząt lub pleśń, ograniczaj aktywność na świeżym powietrzu w okresach intensywnego pylenia lub w zamkniętych pomieszczeniach o złej wentylacji. Warto śledzić prognozy pylenia i planować aktywność zgodnie z nimi.
Astma a ruch na świeżym powietrzu zimą
Czy dziecko z astmą może ćwiczyć zimą na dworze? To zależy. Przede wszystkim trzeba pamiętać, że zimne, suche powietrze może prowokować skurcz oskrzeli i nasilać ataki astmy. Dlatego warto:
- przed aktywnością zastosować lek rozszerzający oskrzela (zgodnie z zaleceniem lekarza);
- na czas aktywności osłonić twarz kominiarką, szalikiem czy chustką (w celu ogrzania i nawilżenia powietrza);
- wykonać porządną rozgrzewkę (dłuższą niż zwykle);
- oddychać przez nos (nie zawsze jest to komfortowe i możliwe).
To jest wyrób medyczny.
Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.- Łukasik, R., & Woś, H. (2009). Problemy funkcjonowania dzieci z astmą oskrzelową w środowisku szkolnym. Problemy Pielęgniarstwa, 17(1), 18-25.
- Balińska-Miśkiewicz, W. (2010). Astma oskrzelowa u dzieci–odrębności diagnostycznoterapeutyczne. Farmacja polska, 66(7).
- Trojanowska, A., Bernat, K., & Tymecka, I. (2013). Zadania edukacyjne pielęgniarki wobec dzieci chorych na astmę oskrzelową. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 19(2).