Czym jest pokrzywka?
Pokrzywka, jak nazwa wskazuje, przypomina bąble po poparzeniu pokrzywą. To wystające ponad powierzchnię skóry pęcherze otoczone pierścieniem zapalnym, które bardzo swędzą, ale znikają w przeciągu 24 godzin.
Pokrzywka w większości przypadków wynika z zaburzenia mastocytów – komórek tucznych obecnych w skórze i błonach śluzowych, które pełnią funkcje obronne. Eliminują patogeny z pomocą różnych substancji, zwanych mediatorami zapalnymi, do których zalicza się m.in. histamina. Jeśli pod wpływem różnych czynników alergicznych i niealergicznych, mastocyty reagują w sposób nieprawidłowy i uruchamiają kaskadę procesów autoimmunologicznych. Degranulują się, uwalniając histaminę, która odpowiada za dokuczliwe objawy pokrzywki – świąd, zaczerwienienie, obrzęk.
W przypadku dzieci, pojawienie się pokrzywki to najczęściej jednorazowy incydent, związany z infekcją, alergią lub przyjmowaniem określonych leków. Zdarza się jednak, że stanowi przewlekły problem, którego przyczyna jest trudna do uchwycenia, a leczenie skomplikowane.
Przeczytaj także: Kontaktowe zapalenie skóry u dzieci
Naturalna pomoc w alergicznym zapaleniu spojówek.
Łagodzi objawy skórne alergii
Redukuje stany zapalne dróg oddechowych, chroni i nawilża błonę śluzową dróg oddechowych.
Intensywne nawilżenie suchych i podrażnionych oczu.
Lekko hipertoniczny spray do nosa z ektoiną na alergię
Krem z ektoiną do stosowania już od 1. miesiąca życia.
Jakie są rodzaje pokrzywek?
Pokrzywkę można podzielić w zależności od czasu trwania. Zgodnie z tym kryterium wymienia się:
- pokrzywkę ostrą, która utrzymuje się do 6 tygodni (częściej u dzieci),
- pokrzywkę przewlekłą, która utrzymuje się ponad 6 tygodni (częściej u dorosłych).
Rodzaje pokrzywek dzieli się też na podstawie przyczyn ich powstawania. W tym zakresie rozróżnia się:
- pokrzywkę samoistną, w tym ostrą i przewlekłą,
- pokrzywkę indukowaną wywołaną przez czynniki fizyczne, np. zimno, ciepło, ucisk, wibracje, słońce, wzmożony dermografizm (nadmierna reakcja skóry na bodźce mechaniczne, np. drapanie),
- pokrzywkę indukowaną wywołaną przez inne czynniki, w tym cholinergiczne (związane ze wzrostem temperatury ciała), kontaktowe (lateks, pokarmy), wodna.
Wyróżnia się także inne rodzaje pokrzywek. To pokrzywki pojawiające się w przebiegu chorób genetycznych, nowotworowych, autoimmunologicznych, a także będące skutkiem użądlenia przez owady błonkoskrzydłe. Oprócz tego są także pokrzywki pokarmowe, polekowe i związane z alergenami wziewnymi. Chociaż dotyczą przede wszystkim osób dorosłych, swój początek mogą mieć w dzieciństwie.
Pokrzywka pokarmowa
Pokrzywkę pokarmową mogą wywoływać alergeny obecne w pożywieniu, najczęściej w orzeszkach ziemnych, rybach, jajach, mleku. Truskawki, które często obwiniamy o alergię, powodują pokrzywkę, uwaga (!) niealergiczną. Podobnie, jak szpinak, bakłażany i pomidory, truskawki zawierają duże ilości histaminy, która przyczynia się do powstania charakterystycznych zmian skórnych. Pokrzywka pokarmowa może mieć też związek z dodatkami do żywności takimi jak benzoesany, siarczany czy glutaminian sodu.
Pokrzywka polekowa
Pokrzywka polekowa również może mieć podłoże alergiczne i niealergiczne. W pierwszym przypadku wywołuje ją np. penicylina, antybiotyki beta-laktamowe i leki znieczulające miejscowo. W drugim, czynnikiem sprawczym są niesteroidowe leki przeciwzapalne, głównie ibuprofen i aspiryna, które odpowiadają za nawet 40% przypadków przewlekłej pokrzywki samoistnej.
Pokrzywka wywołana przez alergeny wziewne
Zdarza się to bardzo rzadko. Najczęściej u osób z zespołem alergii jamy ustnej, które choć są uczulone głównie na alergeny wziewne, źle reagują również na niektóre alergeny pokarmowe. Dzieje się tak w wyniku reakcji krzyżowej, zachodzących pomiędzy alergenami o podobnej budowie (brzoza-jabłko, bylica-seler, ambrozja-banan).
Pokrzywka o podłożu autoimmunologicznym
Pokrzywka wynikająca z reakcji autoimmunologicznych występuje bardzo często. W wielu przypadkach wiąże się z chorobą Hashimoto, toczniem rumieniowatym układowym czy mieszaną chorobą tkanki łącznej.
Pokrzywka idiopatyczna
Reakcję alergiczną może wywołać tak wiele różnych czynników, że nie zawsze udaje się rozpoznać, co wywołało pokrzywkę. W takich sytuacjach mówi się o pokrzywce idiopatycznej – o nieznanej przyczynie. Takie przypadki nie należą do rzadkości.
Jak wygląda pokrzywka u dziecka?
Pokrzywka u dziecka wygląda tak samo jak u dorosłego. To zmiana obrzękowo-rumieniowa (jedna lub wiele zlewających się), czyli wyczuwalny na skórze, swędzący lub piekący bąbel otoczony czerwonym pierścieniem zapalnym. Charakterystyczne jest to, że zanika w ciągu doby. Chociaż nie zostawia żadnych śladów, na drugi dzień może wystąpić w innym miejscu, utrzymać się przez kilka godzin i zniknąć. Zmiany pokrzywkowe są bardzo dynamiczne, przez co też łatwiej je rozpoznać.
Jeśli wysypka u dziecka, która wygląda jak pokrzywka, nie powoduje świądu i/lub utrzymuje się przez ponad dobę, wówczas świadczy o innym schorzeniu. Swędzące pęcherzyki, symetrycznie rozmieszczone na kolanach, łokciach, ramionach, pośladkach i owłosionej skórze głowy to objaw zapalenia opryszczkowatego skóry. Świąd i bąble u dziecka pojawiają się też w przebiegu ospy wietrznej. Natomiast nie swędzące bąble mogą być skutkiem oparzenia skóry.
Co ważne, pokrzywka wiąże się z obrzękiem naczynioruchowym – każde z nich może występować razem lub osobno. Czym jest obrzęk naczynioruchowy? To obrzęk najczęściej okolicy twarzy, kończyn i stawów, który powstaje w wyniku nagromadzenia się płynu w tkankach podskórnych. Niesie ryzyko wstrząsu anafilaktycznego i obrzęku krtani, dlatego może wymagać pilnej interwencji medycznej.
Jakie są objawy pokrzywki u dzieci?
Pokrzywkę rozpoznaje się na podstawie charakterystycznych cech zmian skórnych:
- (bąbel) obrzęk o zmiennej wielkości, zwykle z rumieniem,
- wywołujący silny świąd, czasem też pieczenie,
- znika w przeciągu 24 godzin, nie pozostawiając żadnych śladów.
Ponadto, w zależności od przyczyny, pokrzywce mogą towarzyszyć inne objawy. Zdarza się, że pojawia się obrzęk głębszych warstw skóry, który choć niewielki, uciska nerwy i powoduje ból. Bąble pokrzywkowe czasem też występują z dolegliwościami ogólnoustrojowymi – gorączką, zawrotami głowy, złym samopoczuciem, bólami stawów, chrypką, problemami żołądkowymi.
To jest wyrób medyczny.
Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.Pokrzywka u dziecka – od czego mogą się robić bąble pokrzywkowe?
Pokrzywka u dzieci bardzo często jest objawem ostrej infekcji wirusowej. Zdarza się też, że świadczy o zakażeniu pasożytniczym. U niektórych dzieci pokrzywka wynika z alergii pokarmowej, rzadziej z wziewnej. Najczęściej dzieci uczulają:
- jajka kurze,
- mleko krowie,
- orzechy,
- pszenica,
- soja,
- pyłki brzozy,
- pyłki ambrozji,
- alergeny z sierści zwierząt,
- roztocza kurzu domowego.
Potencjalnych przyczyn pokrzywki u dzieci jest znacznie więcej. Można je rozpoznać na podstawie czasu wystąpienia, wyglądu i lokalizacji zmian skórnych. Poniżej kilka przykładów.
Pokrzywka cholinergiczna
Pokrzywka cholinergiczna wynika z nadwrażliwości organizmu na acetylocholinę – neuroprzekaźnika, który wpływa na pracę mięśni i mózgu. Drobne okrągłe grudki o średnicy 2-4 mm z szeroką czerwoną obwódką pojawiają się bardzo szybko, w przeciągu 20 minut, po wysiłku fizycznym lub gorącej kąpieli, powodujących wzrost temperatury ciała.
Pokrzywka z zimna
To jedna z najczęściej występujących pokrzywek. Może być dziedziczna. Bąble pojawiają się na skórze w miejscu jej kontaktu z niską temperaturą powietrza, wody albo też zimnych pokarmów. Reakcja jest bardzo szybko, ale też dość szybko zanika. Podobnie, jak inne pokrzywki fizykalne, zmiany utrzymują się do dwóch godzin.
Pokrzywka dermograficzna
Pojawia się natychmiast lub kilka minut po mechanicznym podrażnieniu skóry. Pokrzywka dermograficzna wygląda jak zadrapanie lub czerwone linie. Wywołuje świąd tak uporczywy, że trudno powstrzymać się od drapania. To powoduje powstanie kolejnych bąbli, a więc błędne koło przyczyn i objawów pokrzywki.
Pokrzywka alergiczna
Wbrew pozorom występuje rzadko. Pojawia się w miejscu kontaktu z alergenem po kilku minutach lub godzinach i utrzymuje od 1 do 4 godzin.
Pokrzywka uciskowa
Pokrzywka uciskowa może być bardzo dokuczliwa. Pojawia się w miejscu ucisku skóry, często z opóźnieniem i utrzymuje 6-12 godzin.
Pokrzywka u dziecka – jak długo trwa?
Pokrzywka ostra występuje u dzieci znacznie częściej niż u dorosłych. Zmiany pojawiają się tu nagle, wywołują silny świąd i dość szybko znikają w przeciągu kilku minut lub godzin. W wielu przypadkach stanowią jednorazowy incydent, który może być zapowiedzią pokrzywki przewlekłej.
Bywa też tak, że bąble pojawiają się kilka razy w tygodniu. Jeśli jednak problem zanika przed upływem 6 tygodni, wciąż mówimy o pokrzywce ostrej. Jeśli natomiast zmiany powracają dłużej, podejrzewa się pokrzywkę przewlekłą. Średni czas jej trwania wynosi 5 lat. Potem choroba utrzymuje się w fazie remisji, ale pod wpływem różnych bodźców, np. stresu, może się znów uaktywnić.
Czy pokrzywka jest zaraźliwa?
Pokrzywki nie wywołują czynniki zakaźne, jak wirusy, bakterie czy grzyby, dlatego nie można się nią zarazić.
Pokrzywka jest reakcją organizmu (alergiczną lub niealergiczną) objawiającą się w typowy sposób. Może powstać w konsekwencji długotrwałego opalania, ujawniając uczulenie na słońce albo pojawić się w sezonie pylenia na dowód alergii wziewnej. Bąblami pokrzywkowymi nie da się zarazić, bo nie ma nośnika zakaźnego, który by to umożliwiał, tak jak np. wirus ospy wietrznej czy bakterie paciorkowca.
Pokrzywka u dziecka – kiedy do lekarza?
Bez względu na nasilenie objawów zawsze warto powiedzieć lekarzowi o pokrzywce u dziecka. Nawet, jeśli bąble były niewielkie i szybko zniknęły. Dotyczy to zwłaszcza maluchów, dla których pokrzywka może okazać się bardzo groźna, jak i alergików i atopowców, u których istnieje wzmożone ryzyko wystąpienia pokrzywki przewlekłej.
Jeśli zauważymy bąble u dziecka, od razu je sfotografujmy. Do czasu wizyty u lekarza na skórze może nie być żadnego śladu po pokrzywce, więc takie zdjęcie będzie bardzo pomocne. Postarajmy się też przeanalizować, co mogło wywołać swędzące guzki – nowe pokarmy wprowadzane do diety, zmienione kosmetyki do kąpieli, płyn do prania. Zwróćmy też uwagę na ogólne samopoczucie dziecka. Jeśli jest osłabione, ma podniesioną temperaturę ciała i inne objawy infekcji, lepiej szybko udać się do przychodni.
Czy pokrzywka jest groźna?
Pokrzywka bywa groźna, choć najczęściej przemija w ciągu doby, nie pozostawiając po sobie żadnego śladu.
Trzeba jednak wiedzieć, że wysyp bąbli pokrzywkowych może współwystępować z obrzękiem naczynioruchowym, co niesie pewnego rodzaju ryzyko. Dzieje się tak zwłaszcza w wyniku reakcji alergicznych. Obrzęk naczynioruchowy to obrzęk tkanki podskórnej lub podśluzówkowej, lokalizujący się najczęściej w obrębie twarzy, kończyn i narządów płciowych. Jeśli obejmie język, gardło i krtań, będzie utrudniać oddychanie, prowadząc do ostrej niewydolności oddechowej.
Pokrzywka z obrzękiem naczynioruchowym (lub bez niego) może też wiązać się z groźnym wstrząsem anafilaktycznym. To nadmierna reakcja organizmu na dany czynnik, powodująca spadek ciśnienia tętniczego i zagrażająca życiu.
Pokrzywka u dziecka – kiedy do szpitala?
Im młodsze dziecko, tym większe ryzyko powikłań. Dlatego niemowlęta z pokrzywką często są hospitalizowane. Ryzyko wystąpienia obrzęku naczynioruchowego, zwężenia dróg oddechowych i wstrząsu anafilaktycznego jest u nich wysokie, a w takich sytuacjach trzeba działać błyskawicznie. Jakie objawy powinny wzmożyć rodzicielską czujność?
Jeśli dziecko ma pokrzywkę, dużo zmian na skórze, a do tego
- obrzęk czerwieni wargowej i oczodołów,
- uczucie przeszkody w gardle,
- ciężki oddech,
- chrypkę,
- kołatanie serca,
- biegunkę, wymioty,
- zawroty głowy,
- osłabienie,
to znak, żeby szybko jechać na SOR lub wezwać karetkę. Już jeden z wyżej wymienionych objawów może zapowiadać wstrząs anafilaktyczny i okazać się niebezpieczny. W takiej sytuacji dziecko powinno trafić do szpitala i otrzymać zastrzyk z adrenaliną.
Jak lekarz rozpoznaje pokrzywkę u dziecka?
W diagnostyce pokrzywki najważniejsze miejsce stanowi wywiad, który pozwoli ustalić m.in.:
- kiedy i w jakich okolicznościach pojawiły się bąble pokrzywkowe,
- jak często się pojawiały i utrzymywały na skórze,
- czy mają związek z podróżami, wakacjami, wyjazdami weekendowymi,
- jaki mają kształt, wielkość, wygląd, lokalizację,
- czy pojawił się obrzęk naczynioruchowy,
- czy dziecko przyjmowało jakiekolwiek leki lub inne substancje,
- czy istnieje związek między pokrzywką a kontaktem z pokarmami (jedzeniem, dotykaniem),
- czy pokrzywka mogła powstać pod wpływem bodźców fizycznych (zimno, ciepło, woda itd.),
- czy dziecko było niedawno ugryzione przez owady i miało kontakt ze zwierzętami,
- czy występuje zakażenie wirusowe dróg oddechowych,
- czy ktoś w rodzinie miał pokrzywkę, atopię,
- czy pokrzywka ma związek ze stresem, cyklem miesiączkowym, stosowaniem używek.
Jeśli pediatra podejrzewa jakiś rodzaj pokrzywki u dziecka, może wykonać próbę prowokacyjną i np. przyłożyć do skóry kostkę lodu. Prowokację wykonuje się też, aby rozpoznać pokrzywkę alergiczną pokarmową. W tym celu młodsze dziecko kieruje się do szpitala. Starszym zaleca się najpierw eliminację podejrzanych pokarmów z diety na 7-14 dni i odstawienie leków mogących wpływać na wynik próby, a następnie spożycie niewielkiej ilości danego pożywienia. Należy to robić pod okiem lekarza, zawsze zgodnie z jego instrukcjami.
Niekiedy w diagnostyce pokrzywki stosuje się badania pomocniczne – morfologię krwi z rozmazem oraz testy skórne punktowe lub płatkowe.
Ostra pokrzywka zwykle jest łatwiejsza do rozpoznania niż przewlekła. Gdy bąble pokrzywkowe nawracają bez wyraźnego czynnika sprawczego, próba ich identyfikacji staje się bardziej skomplikowana. Wówczas trzeba rozszerzyć diagnostykę o badania w kierunku chorób autoimmunologicznych, ale też innych jak cukrzyca, bielactwo, zapalenie stawów. W wielu przypadkach pokrzywka ma nieznaną przyczynę
Jak leczyć pokrzywkę u dziecka?
Najważniejszym sposobem leczenia pokrzywki jest eliminowanie jej przyczyn, a więc np. alergenów, zimna, oraz czynników sprzyjających – silnych, emocji, stresu, nadmiernego wysiłku.
W leczeniu farmakologicznym stosuje się doustne leki przeciwhistaminowe, które zwykle przynoszą oczekiwaną poprawę. W niektórych przypadkach, gdy podstawowe metody nie przynoszą poprawy, wdraża się glikokortykosteroidy, leki immunosupresyjne lub inne.
Do leków na pokrzywkę zalicza się
- leki przeciwhistaminowe o udokumentowanej skuteczności w leczeniu pokrzywki: bliastyna, desloratadyna, feksofenadyna, lewocetyrtzyna, loratadyna, rupatadyna,
- glikokortykosteroidy: prednizon,
- leki przeciwastmatyczne: montelukast,
- leki immunosupresyjne: cyklosporyna.
Co podać dziecku na pokrzywkę?
Najlepiej leki przeciwhistaminowe. Część z nich jest dostępna bez recepty. Działają skutecznie i bezpiecznie. Są znacznie lepszym rozwiązaniem na pokrzywkę u dziecka niż wapno. Tabletki musujące z węglanem wapna choć popularne, niekoniecznie są pomocne. Nie działają przeciwalergicznie ani przeciwświądowo, za to mogą wchodzić w reakcje z innymi lekami, w tym przeciwhistaminowymi, osłabiając ich wchłanianie.
Zatem na pokrzywkę dla dziecka polecane są zwłaszcza leki przeciwhistaminowe – dla maluszków w postaci syropu lub płynu, dla starszaków w postaci płynu lub tabletek.
Czym smarować pokrzywkę u dziecka?
Czym smarować pokrzywkę u dziecka? Maścią o właściwościach przeciwświądowych i/lub przeciwzapalnych. Można też użyć płynnego pudru z mentolem lub anestezyną. Trzeba przy tym zadbać o odpowiednią higienę skóry i unikanie kosmetyków, które mogłyby ją dodatkowo podrażnić. Z domowych sposobów na pokrzywkę można zastosować kąpiel w krochmalu, zimne kompresy, okłady z rumianku lub aloesu.
Czy da się zapobiec pokrzywce u dzieci?
Pokrzywce przewlekłej nie da się całkowicie zapobiec, choć można wydłużyć okres jej remisji. W tym celu należy prowadzić zdrowy tryb życia i prawidłowo się odżywiać. Warto pamiętać o suplementacji witaminy D, której niedobór powiązuje się z wystąpieniem chorób z autoagresji. Należy też dbać o komfort psychiczny – stres, zdenerwowanie, rozdrażnienie sprzyjają powstawaniu zmian pokrzywkowych, które mogą pojawić się w najmniej oczekiwanym momencie.
Może zainteresować Cię również: Uczulenie na nikiel u dzieci – objawy, leczenie, zapobieganie
0,9% roztwór soli fizjologicznej o szerokim zastosowaniu. Objawowo łagodzi katar
Suchy spray na rany i blizny.
Silikonowy żel na rany i blizny
Wspomaga gojenie się ran i procesy regeneracji.
Krem na przebarwienia skóry powstałe po operacji.
Pokrzywka [w:] Interna Szczeklika. Mały podręcznik 2019/2020, Kraków 2019
A. Krauze, Pokrzywki u dzieci, Forum Pediatrii Praktycznej, V 2021
C. Grattan, tłum. M. Sochacka, Pokrzywka: patofizjologia i leczenie, Medycyna po Dyplomie, IX 2012