To jest wyrób medyczny.
Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.Kontaktowe zapalenie skóry, czyli wyprysk kontaktowy – co to jest?
Kontaktowe zapalenie skóry (KZS) bywa określane, jako wyprysk kontaktowy i oznacza różne zmiany skórne powstałe po kontakcie z czynnikami drażniącymi – alergicznymi i niealergicznymi. Mogą to być zarówno wykwity grudkowe, bąble, nadżerki, jak i zmiany rumieniowe. Kontaktowe zapalenie skóry objawia się też przesuszeniem, pogrubieniem, złuszczaniem i pękaniem naskórka.
Choć przybiera różną postać, zwykle powoduje uporczywy świąd, nieznośny zwłaszcza dla małych dzieci, którym trudno powstrzymać się od drapania swędzącej skóry, a tym samym dodatkowego jej podrażniania. Problem dotyczy zwłaszcza najmłodszych. U wielu z nich dochodzi do pieluszkowego zapalenia skóry. To przykład kontaktowego zapalenia skóry z podrażnienia. Oprócz tego są także inne rodzaje KZS, w tym alergiczne kontaktowe zapalenie skóry, pokrzywka kontaktowa i wyprysk fotoalergiczny.
Przeczytaj także: Co najczęściej uczula dzieci?
Przyczyny kontaktowego zapalenia skóry u dzieci
Kontaktowe zapalenie skóry u dzieci występuje częściej niż można by zakładać. Dotyczy zwłaszcza dzieci do 2-3 roku życia, których skóra nie jest w pełni dojrzała pod względem anatomicznym i funkcjonalnym. Skóra w pierwszych trzech latach życia jest cienka, a poszczególne jej warstwy mniej zwarte niż w późniejszych okresach życia. Ponadto, w porównaniu do skóry dojrzałej, ma wyższy stosunek do masy ciała i bardziej zagęszczone mieszki włosowe. Ma też słabiej wykształcone mechanizmy obronne. To wszystko sprawia, że przez skórę małego dziecka łatwiej odparowuje woda i przenikają różne substancje, narażając ją na przesuszenie i podrażnienie o podłożu alergicznym i niealergicznym.
Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry u dzieci
Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry może pojawić się już w okresie noworodkowym, przeważnie jednak jest rozpoznawane u starszych dzieci. Częściej dotyczy dziewczynek niż chłopców, zwłaszcza tych, które mają z jednej strony atopowe zapalenie skóry, a z drugiej przekłute uszy.
Uwalniany z kolczyków nikiel, obecny w biżuterii i elementach ubrań, jest jednym z najczęstszych alergenów kontaktowych. Oprócz niego trzeba wymienić:
- chrom,
- kobalt,
- neomycynę,
- a także m.in. balsam peruwiański, lanolinę i formaldehyd.
To pod ich wpływem powstaje ostra reakcja alergiczna, a obszar skóry, który miał styczność z uczulającym czynnikiem, pokrywa się rumieniem, obrzękiem i swędzącymi pęcherzykami wypełnionymi płynem surowiczym. Alergia kontaktowa u dzieci najczęściej dotyczy skóry głowy, szyi, rąk i stóp, a także okolic pieluszkowych. Przemija po usunięciu czynnika sprawczego i wdrożeniu odpowiedniej terapii. Jeśli bez tego zmiany skórne stać się przewlekłe i obejmować coraz większe powierzchnie ciała. Wówczas pod wpływem przewlekłego stanu zapalnego i drapania skóry, staje się ona pogrubiona i może się łuszczyć, przebarwiać i pękać.
Kontaktowe zapalenie skóry z podrażnienia
Wyprysk kontaktowy z podrażnienia u dzieci występuje znacznie częściej niż alergiczne kontaktowe zapalenie skóry. Dotyczy w dużej mierze atopików, w tym tych najmłodszych.
Pieluszkowe zapalenie skóry
Najpowszechniejszą postacią kontaktowego zapalenia skóry u niemowląt jest pieluszkowe zapalenie skóry. To jeden z najczęstszych problemów, z jakimi zwracają się młodzi rodzice do pediatrów. Najbardziej narażone na niego są maluchy 7.-12.miesięczne, które zaczynają się samodzielnie przemieszczać. To właśnie pod wpływem ruchu, który sprzyja pocieraniu skóry przez materiał pieluszki czy ubrania, dochodzi do podrażnienia skóry.
Gdy naskórek zostanie uszkodzony, zwiększa się przepuszczalność i przeznaskórkowa utrata wody. Wówczas niekorzystne czynniki środowiskowe występujące pod pieluszką, a więc wilgoć i substancje uwalniające się z moczu i kału, przyczyniają się do powstania zmian zapalnych, a niekiedy i nadkażenia bakteryjnego lub grzybiczego.
Okołoustne zapalenie skóry
Innym przykładem kontaktowego zapalenia skóry z podrażnienia jest okołoustne zapalenie skóry. To problem nieco starszych niż niemowlęta dzieci, które pod wpływem różnych czynników notorycznie oblizują usta. Dotyczy to często przeziębionych przedszkolaków, które przez ciągłe wycieranie nosa chusteczką i oddychanie przez usta mają podrażnioną skórę w okolicy łuku Kupidyna. Chcąc przynieść sobie ulgę, oblizują górną wargę, nasilając tylko podrażnienie.
Kontaktowe zapalenie skóry rąk
W tym przypadku przyczyną KZS jest zbyt częste mycie rąk bądź stosowanie do tego nieodpowiednich kosmetyków, w tym zawierających:
- substancje odkażające, m.in. alkohole,
- kompozycje zapachowe, np. aldehydy, olejki eteryczne,
- inne składniki, jak wazelina.
Kontaktowe zapalenie skóry rąk z podrażnienia mogą wywołać też detergenty zawierające różne substancje zapachowe, barwiące i konserwujące. Pod ich wpływem oprócz pokrzywki czy zmian rumieniowych może pojawić się kaszel, katar, alergiczne zapalenie spojówek.
Jak odróżnić alergiczne kontaktowe zapalenie skóry od reakcji z podrażnienia?
Zasadniczą różnicą pomiędzy wypryskiem alergicznym i z podrażnienia jest mechanizm ich powstawania.
Zmiany alergiczne powstają na skórze w wyniku działania komórek odpornościowych organizmu, które po rozpoznaniu danego czynnika jako patogen, uruchamiają kaskadę procesów zapalnych. Tak w przeciągu 24-72 godzin pojawia się zaczerwienienie, rumień, pęcherze czy bąble, którym przeważnie towarzyszy świąd. Reakcję alergiczną może wywołać nawet śladowa ilość alergenu. Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry często dotyczy dzieci, zwłaszcza tych, które są alergikami i atopowcami.
Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry:
- wynikają z reakcji alergicznej,
- objawy pojawiają się w ciągu 1-2 dni,
- zmiany skórne często wywołują świąd,
- ryzyko niesie nawet śladowa ilość alergenu,
- często dotyczy dzieci, zwłaszcza z alergią i atopią.
Natomiast za zmiany z podrażnienia odpowiada czynnik drażniący, który doprowadził do uszkodzenia naskórka, wywołując przede wszystkim zaczerwienienie, ból i pieczenie. Takie objawy mogą pojawić się bardzo szybko lub po pewnym czasie, w zależności od właściwości danej substancji. Im jej działanie jest bardziej drażniące i im większa jej ilość miała kontakt ze skórą, tym szybsze i większe uszkodzenie. Kontaktowe zapalenie skóry z podrażnienia dotyczy przede wszystkim dorosłych wykonujących określone zawody (np. medyczne, w których często korzysta się z lateksowych rękawic ochronnych). Jeśli chodzi o dzieci, najczęściej KZS przybiera u nich postać pieluszkowego zapalenia skóry i okołoustnego zapalenia skóry. Zapalenie skóry rąk u dzieci występuje rzadko.
Kontaktowe zapalenie skóry z podrażnienia:
- wynika z uszkodzenia naskórka,
- objawy pojawiają się szybko, w zależności od siły drażniącej czynnika sprawczego,
- zmiany skórne powodują ból i pieczenie,
- podrażnienie jest tym większe, im większą skóra miała styczność z substancją drażniącą,
- rzadziej niż wyprysk alergiczny dotyczy dzieci, najczęściej przybiera postać pieluszkowego zapalenia skóry i spierzchniętych ust,
- często dotyczy dzieci z alergią i atopią.
Czy kontaktowe zapalenie skóry jest zaraźliwe?
Skóra z wypryskiem kontaktowym tak alergicznym, jak i niealergicznym, wygląda niepokojąco. Dlatego wielu rodziców zastanawia się czy kontaktowe zapalenie skóry jest zaraźliwe. Odpowiedź brzmi: nie. Zmiany skórne powstałe w wyniku alergii, jak i podrażnienia, nia mają związku z patogenami, które mogłyby przenieść się na inną osobę. Wyjątek stanowi nadkażenie bakteryjne i grzybicze pojawiające się np. przy nieleczonym pieluszkowym zapalenie skóry.
Jak leczyć kontaktowe zapalenie skóry u dzieci?
Najważniejszą rzeczą w leczeniu kontaktowego zapalenia skóry u dzieci jest unikanie czynnika drażniącego. Bez względu na to, czy jest to alergen czy podrażniający skórę kosmetyk, należy go całkowicie wyeliminować. Kolejny krok to terapia uszkodzonej skóry.
Leczenie alergicznego wyprysku kontaktowego u dzieci
W leczeniu alergii kontaktowej przeważnie zaleca się leki glikokortykosteroidowe do aplikacji miejscowej. Dodatkowo należy sięgnąć po odpowiednie emolienty, które nie zawierają substancji potencjalnie alergizujących, głównie lanoliny i substancji zapachowych. Pielęgnacja skóry emolientami pozwala odbudować jej warstwę ochronną i złagodzić dokuczliwe objawy – zaczerwienienie, pieczenie, swędzenie. Jeśli świąd jest bardzo nasilony, mogą okazać się niezbędne leki przeciwhistaminowe.
Leczenie wyprysku kontaktowego z podrażnienia
Przy pieluszkowym zapaleniu skóry kluczowa jest odpowiednia codzienna pielęgnacja. Maluszek przy każdym przewijaniu powinien mieć delikatnie oczyszczaną i osuszaną skórę. Zaleca się też jej wietrzenie kilka razy dziennie. Ważne, aby często zmieniać pieluszki, nawet lekko zawilgocone, aby nie dopuścić do kolejnych podrażnień. Poza tym wskazane są produkty wzmacniające naturalną barierę skóry, np. z tlenkiem cynku. Jeśli doszło do nadkażenia bakteryjnego, niezbędna będzie maść z antybiotykiem (np. mupirocyną), w przypadku nadkażenia grzybiczego sięga się po preparaty miejscowe o działaniu antygrzybicznym (np. z nystatyną). Obie maści są przepisywane przez lekarza, nie można ich dostać bez recepty.
Leczenie okołoustnego zapalenia skóry jest o tyle trudne, że wymaga od dziecka dużej samokontroli. Najważniejsze to zaprzestanie oblizywania spierzchniętych ust, z czym niełatwo zerwać, bo przynosi krótkotrwałą ulgę. Niestety mimo to nasila problem, dlatego należy zaproponować dziecku inny sposób łagodzenia dolegliwości – smarowanie ust pomadką ochronną, np. z ektoiną. Użycie takiego produktu nawilży i natłuści skórę, redukując nieprzyjemne uczucie suchości, pieczenia i wzmacniając delikatną skórę ust.
W przypadku leczenia zapalenia skóry rąk również stosuje się glikokortykosteroidy oraz emolienty. Pomocny może też okazać się krem z ektoiną, który nawilża i pozwala na odbudowanie się uszkodzonej skóry. Oprócz tego należy rozpoznać i wyeliminować czynnik drażniący – zbyt silne mydło, żel antybakteryjny czy inne produkty. Przy opornych na leczenie postaci KZS pomóc może światłoterapia. Naświetlanie promieniami UV działa immunosupresyjnie i zmniejsza stan zapalny.
Jak zapobiegać kontaktowemu zapaleniu skóry u dzieci?
Dzieci, których skóra jest anatomicznie podatna na uszkodzenia, często borykają się z KZD. Zwłaszcza jeśli dodatkowo są obciążone atopowym zapaleniem skóry. Chociaż zapobieganie wypryskom kontaktowym może być trudne, nie jest niemożliwe. Profilaktyka polega na unikaniu czynników potencjalnie uczulających i podrażniających, stosowaniu wyłącznie sprawdzonych produktów o bezpiecznym, krótkim składzie, bez substancji zapachowych, barwiących, konserwujących. Kluczowa jest też właściwa codzienna higiena oraz dieta – dostarczanie odpowiedniej ilości kwasów omega-3 i 6- pozytywnie wpływa na układ odpornościowy całego organizmu, w tym skóry. Dlatego dzieciom podatnym na podrażnienia skóry często zaleca się spożywanie przynajmniej 1 porcji ryb w tygodniu bądź suplementację DHA.
Może zainteresować Cię również: Domowe sposoby na uczulenie skórne, czyli co robić, gdy dziecko ma wysypkę
To jest wyrób medyczny.
Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.P. Szczepanik-Kułak, D. Krasowska, Kontaktowe zapalenie skóry (wyprysk kontaktowy) u dzieci, Forum Pediatrii Praktycznej, X/XI 2022, nr 47
A. D. Perry, J. P. Trafeli, Zapalenie skóry rąk: etiologia, rozpoznanie i leczenie, Dermatologia po dyplomie, T. 1, nr 10, 2010