Dlaczego dzieci powinny jeść ryby?
Ryby są źródłem:
- drogocennych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych z rodziny omega-3,
- pełnowartościowego i łatwo strawnego białka,
- jodu (występującego w rybach morskich),
- wapnia (występującego w rybach drobnoościstych).
Zgodnie z polskimi, jak i ze światowymi normami, bez względu na grupę wiekową, ryby powinny być spożywane w ilości minimum dwóch porcji tygodniowo, z czego przynajmniej połowę powinny stanowić ryby tłuste, co zapewnia dostarczenie organizmowi odpowiedniej sumy kwasów tłuszczowych omega-3 EPA i DHA, tj. 250–500 mg. Dzieciom, zwłaszcza tym najmłodszym, zaleca się głównie spożycie ryb świeżych, młodych i tłustych. Jedna porcja odpowiada środkowej części dłoni dziecka, rośnie więc ona wraz z wiekiem. Niestety, w naszym kraju spożywanie ryb nie jest zbyt popularne i są one konsumowane w niewystarczającej ilości.
Jakich ryb nie powinny jeść dzieci?
Rekomenduje się ograniczenie spożycia ryb kumulujących największą ilość szkodliwych substancji i metali ciężkich (rtęci, ołowiu, kadmu i arsenu) oraz ryb drapieżnych. Do gatunków ryb przeciwwskazanych w diecie dziecka zaliczamy:
- miecznika,
- makrelę królewską,
- tuńczyka,
- łososia bałtyckiego,
- śledzia bałtyckiego,
- pangę.
Należy zaznaczyć, że dzieci mogą spożywać makrelę atlantycką, łososia norweskiego/hodowlanego i śledzia atlantyckiego.
Dzieci, tak samo jak kobiety w ciąży, nie powinny również sięgać po ryby surowe, których spożywanie wiąże się z ryzykiem zakażenia drobnoustrojami chorobotwórczymi, np. Listeria monocytogenes. Należy również unikać ryb marynowanych i wędzonych zarówno na zimno, jak i na ciepło – ze względu na zawartość szkodliwych związków powstających podczas wędzenia (wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne) i wysokie stężenie soli. Pamiętajmy, że maksymalna dzienna podaż soli dla dzieci jest uzależniona od ich wieku i jest niższa od tej rekomendowanej dla osób dorosłych – < 5 gramów.
Ryby dostępne w sprzedaży nie powinny stanowić zagrożenia dla zdrowia dzieci, gdyż poziom ich zanieczyszczenia jest regulowany przez Rozporządzenia Komisji Europejskiej. Jednak w celu zapewnienia jeszcze większego bezpieczeństwa rekomenduje się unikanie spożywania niektórych gatunków ryb.
Czy dzieci mogą jeść śledzie?
Śledź atlantycki nie jest przeciwwskazany w diecie dzieci, ale powinny unikać spożywania śledzia bałtyckiego z uwagi na skażenie Bałtyku i ograniczone mieszanie się wód z innymi akwenami. Aby poznać gatunek śledzia należy odczytać go z etykiety lub dopytać sprzedawcę o pochodzenie danej ryby. Śledzie można kupić w postaci surowej (solone), konserwowej w sosie pomidorowym oraz marynowane w occie, oleju, śmietanie – wszystkie te rodzaje nie są najlepszą propozycją spożycia dla najmłodszych dzieci poniżej 1 roku życia.
Jeśli starsze dziecko (powyżej 2. roku życia) chce spróbować śledzia – porcja powinna być niewielka, ze względu na wysoką zawartość soli i tłuszczu, a po spożyciu śledzi należy podać odpowiednią ilość wody. Dodatkowo, taką rybę można wymoczyć, aby pozbyć się chociaż części soli. Skład konserw ryb w solankach i zalewach nie jest odpowiedni dla małego dziecka, dlatego też nie zaleca się podawania ich maluchom – do 1. roku życia dziecka maksymalnie ogranicza się produkty zawierające znaczne ilości sodu.
Śledź powinien pochodzić ze sprawdzonego źródła, być dobrej jakości i podany z ciekawymi dodatkami (np. buraki, jabłko, pomidory). Ryby z puszek nie są bezwzględnie przeciwwskazane, ale wartości odżywcze produktów konserwowych mogą być gorsze od ich świeżych odpowiedników. Poddanie ich chociażby wysokiej temperaturze w celu utrwalenia może powodować straty witamin oraz redukcję zawartości kwasów omega-3. Chociaż nie jest to popularny sposób na przyrządzenie śledzia – można go upiec i wtedy jest to najlepszy przepis na rybę dla dziecka.
Śledzie w diecie dziecka – podsumowanie
Aktualnie nie dysponujemy oficjalnymi zaleceniami co do spożycia śledzi przez dzieci. Ważne aby wybierać śledzia atlantyckiego (a nie bałtyckiego), powinien on pochodzić ze sprawdzonego źródła, a przed podaniem dziecku dobrze jest go wymoczyć, aby pozbyć się nadmiaru soli. Śledzie są tłustymi rybami, bogatymi w kwasy omega-3 oraz witaminy rozpuszczalne w tłuszczach. Rodzic sam może zdecydować kiedy po raz pierwszy podać dziecku śledzia i jaka będzie jego forma. Jeśli cała rodzina je śledzie przy wigilijnym stole i starszak wykazuje chęć ich spożycia, nic nie stoi na przeszkodzie aby ich spróbował.
Bibliografia:
Szajewska H., Socha P., Horvath A. i wsp.: Zasady żywienia zdrowych niemowląt PTGHiŻ. Med. Prakt. Pediatr., 2021; 1: 23–44.
Gidding S.S., Dennison B.A., Birch L.L. i wsp.: Dietary recommendations for children and adolescents: a guide for practitioners: consensus statement from the American Heart Association. Circulation, 2005; 112: 2061–2075
Weker, H. i wsp. (2020). Poradnik żywienia dziecka w wieku od 1. do 3. roku życia. Instytut Matki i Dziecka, Zakład Żywienia, Warszawa.