Choroba Hashimoto u kobiet w ciąży
Hormony tarczycy matki są niezbędne do prawidłowego wzrostu i rozwoju dziecka. W pierwszym trymestrze ciąży płód jest całkowicie zależny od hormonów tarczycy pochodzących od matki. Dopiero pod koniec pierwszego trymestru ciąży u płodu wykształca się tarczyca, ale wciąż płód pozostaje częściowo zależny od hormonów matczynych.
U kobiet chorujących na Hashimoto obserwuje się około 2-3 krotnie wyższe ryzyko występowania poronień w porównaniu do kobiet zdrowych. Trudno jest jednak określić przyczyny wzrostu ryzyka poronień w tej grupie kobiet.
Bardzo ważne, aby choroba Hashimoto była odpowiednio leczona również w czasie ciąży. Nieleczone zapalenie tarczycy zwiększa ryzyko wystąpienia powikłań położniczych m.in.: niedokrwistości, nadciśnienia tętniczego, poronienia, porodu przedwczesnego, niskiej masy urodzeniowej dziecka oraz niskiej punktacji w skali Apgar. Prawidłowo leczona choroba Hashimoto L-tyroksyną zmniejsza ryzyko wystąpienia wyżej wymienionych powikłań.
Ryzyko dysfunkcji tarczycy u noworodków, u których matka choruje na Hashimoto jest większe w porównaniu do populacji ogólnej. Hashimoto u kobiety ciężarnej może przyczyniać się do występowania dysfunkcji tarczycy u dziecka. Przy Hashimoto, a także przy chorobie Gravesa-Basedowa występują przeciwciała blokujące receptor TSH (TRAb, thyrotropin receptor blocking antibodies). Są to immunoglobuliny G skierowane przeciwko receptorom tyreotropiny błony komórkowej komórek pęcherzykowych tarczycy. Przeciwciała TRAb pochodzące od matki, przechodzą również przez łożysko i mogą blokować dostęp TSH do odpowiednich receptorów w tarczycy płodu. W pierwszym trymestrze ciąży wpływa to na dysgenezję tarczycy płodu (wady rozwojowe gruczołu tarczowego), a w kolejnych trymestrach z uwagi na niewystarczającą produkcję hormonów tarczycy – prowadzi to do jej pierwotnej niedoczynności. Niedoczynność tarczycy wywołana przez przeciwciała TRAb występuje u 1-2% dzieci z wrodzoną niedoczynnością tarczycy [2].
Przeczytaj także: 6 pytań do położnej – nadczynność tarczycy
Dieta w chorobie Hashimoto w ciąży – podstawowe zasady
Dieta w chorobie Hashimoto w czasie ciąży powinna być zindywidualizowana i pokrywać zapotrzebowanie na witaminy, składniki mineralne oraz na energię zarówno dla matki, jak i dla rozwijającego się płodu. W ciąży zwiększa się zapotrzebowanie na energię w zależności od danego trymestru, dlatego należy uwzględnić te zmiany planując postępowanie dietetyczne. Kluczowe jest, aby dieta była pełnowartościowa, przeciwzapalna, zasobna w które mogą być potencjalnie niedoborowe wśród kobiet chorujących na Hashimoto.
Co to znaczy, że dieta powinna być pełnowartościowa? Organizm człowieka do prawidłowego funkcjonowania potrzebuje kilkudziesięciu składników odżywczych, a pełnowartościowa dieta dostarcza ich wszystkich w adekwatnych do potrzeb organizmu ilościach.
Białko w diecie kobiet chorujących na Hashimoto powinno stanowić 10-15% zapotrzebowania na energię (bez innych chorób współtowarzyszących). Zalecane są mięsa chude: indyk, kurczak, królik, chuda wołowina, nabiał o obniżonej zawartości tłuszczu. Dobrym źródłem białka są także ryby.
Jeśli chodzi o spożycie tłuszczu – rekomenduje się spożycie na poziomie 20-35% energii z diety. Większość powinny stanowić jednak tłuszcze roślinne, a nie te pochodzenia zwierzęcego. Należy wprowadzić na stałe do diety produkty z wysoką zawartością wielonienasyconych kwasów tłuszczowych z rodziny omega-3. Kwasy EPA oraz DHA wzmacniają odporność oraz działają przeciwzapalnie. Stymulują również wątrobę do konwersji T4 do T3. Przyczyniają się obniżenia przeciwciał antyTPO i antyTG. Głównym źródłem kwasów tłuszczowych omega-3 są tłuste ryby morskie takie jak: makrela, łosoś, śledź, a także olej lniany, orzechy włoskie czy nasiona lnu.
Należy unikać spożywania kwasów tłuszczowych nasyconych pochodzenia zwierzęcego (masło, smalec), na korzyść kwasów tłuszczowych nienasyconych pochodzenia roślinnego (oliwa z oliwek, olej rzepakowy). Jeśli spożycie ryb nie jest wystarczające (2 porcje tłustych ryb tygodniowo), warto rozważyć wdrożenie suplementacji kwasami tłuszczowymi omega-3.
Jeśli chodzi o węglowodany – powinny pokrywać ponad połowę zapotrzebowania na energię (nawet do 70%). Zalecane są produkty pełnoziarniste zbożowe: chleb razowy, z ziarnami, grube kasze: gryczana, pęczak, makarony z mąki razowej, ryż dziki, czarny, brązowy, paraboliczny oraz warzywa i owoce świeże, nieprzetworzone.
Jaka dieta będzie najlepsza w chorobie Hashimoto?
Do diet przeciwzapalnych, które bardzo dobrze sprawdzą się przy Hashimoto zalicza się dietę śródziemnomorską, dietę MIND czy dietę DASH. Wszystkie wyżej wymienione rodzaje diet równie dobrze sprawdzą się przy chorobie Hashimoto w czasie ciąży. Należy przede wszystkim pamiętać, iż dieta powinna zostać dobrana indywidualnie do potrzeb chorej pacjentki.
Dieta w chorobie Hashimoto w ciąży – interakcje leku z żywnością i innymi produktami leczniczymi
Bardzo ważna jest odpowiednia „higiena” spożywania leku. Lewotyroksyna powinna być przyjmowana na pusty żołądek, popijana tylko i wyłącznie wodą o niskiej lub umiarkowanej zawartości składników mineralnych takich jak wapń. Należy pamiętać, że nawet niewielkie ilości kawy, herbaty czy mleka będą miały wpływ na nieefektywne wchłanianie lewotyroksyny.
Dodatkowo bardzo ważna jest przerwa trwająca minimum 30 minut, a najlepiej 60 minut pomiędzy przyjęciem leku, a spożyciem pokarmu lub wypiciem innego płynu niż woda. Wchłanianie leku może zaburzać także dieta obfitującą w błonnik pokarmowy.
Lewotyroksyna nie powinna być przyjmowana jednocześnie z solami żelaza, węglanem wapnia oraz lekami zobojętniającymi sok żołądkowy, które w swoim składzie zawierają glin, ponieważ jej wchłanianie może być osłabione.
Dieta w chorobie Hashimoto w ciąży – związki goitrogenne, soja
W przypadku choroby Hashimoto należy również zwrócić uwagę na związki goitrogenne (wolotwórcze) występujące w żywności, a przede wszystkim na izoflawonoidy sojowe oraz tioglikozydy, które występują naturalnie w wielu produktach pochodzenia roślinnego. Substancje te znajdziemy m.in. w kapuście, brukselce, rzepie, brokułach, kalafiorze, prosie, jarmużu, brukwi, rzodkiewce, szpinaku, brzoskwiniach, gruszkach, truskawkach, orzechach arachidowych i słodkich ziemniakach. Nie trzeba wcale z nich całkowicie rezygnować – odpowiednia obróbka termiczna przyczynia się do neutralizacji goitrogenów w około 70%, a więc ich umiarkowane spożycie nie będzie negatywnie wpływało na funkcję tarczycy.
Produkty zawierające soję mogą także zmniejszać wchłanianie lewotyroksyny w jelitach. Dlatego tego typu produktu spożywcze powinny być spożywane po dłuższym odstępie czasowy po przyjęciu leku. np. jeśli przyjmujemy lek rano, produkty te mogą pojawić się w drugiej części dnia. Szczególnie na początku oraz po zakończeniu diety bogatej w produkty sojowe, może okazać się konieczne ponowne dostosowanie dawki leku.
Dieta w chorobie Hashimoto w ciąży – na te składniki należy zwrócić szczególną uwagę
Dieta w chorobie Hashimoto może być niedoborowa w poniższe witaminy i składniki mineralne:
Cynk – odpowiednia ilość cynku umożliwia transformację hormonu T4 (tyroksyny) do aktywnej formy T3 (trójjodotyroniny). Dobrym źródłem cynku są: ostrygi, płatki drożdżowe (nieaktywne), drożdże, wątróbka, sezam, mak, pestki dyni, mięso, sery żółte, kasza gryczana czy ryż.
Selen – jego największa koncentracja występuje w tarczycy. Odgrywa on istotną rolę w tworzeniu i metabolizmie hormonów tarczycy. Chroni komórki tarczycy przed stresem oksydacyjnym. Do dobrych źródeł selenu zalicza się: orzechy brazylijskie, płatki drożdżowe (nieaktywne), tuńczyka, pszenicę, otręby pszenne, makarony, wątróbkę, makrelę a także owoce morza.
Witamina D3 – wpływa na układ odpornościowy i prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Odpowiednia suplementacja i wyrównanie jej niedoborów może wpłynąć na obniżenie stężenia TSH.
Jod – jest konieczny do produkcji hormonów tarczycy, jego niedobór uważany jest za główną przyczynę niedoczynności tarczycy na świecie. Zbyt niski poziom tego pierwiastka powoduje powiększenie rozmiarów tarczycy z wytworzeniem wola. Program jodowania soli kuchennej w Polsce niweluje niedobór jodu w społeczeństwie. Jeśli jednak unikamy soli kuchennej, sięgamy po sól niejodowaną i w swojej diecie unikamy produktów pochodzenia zwierzęcego – możemy cierpieć z powodu niedoboru tego składnika.
Może zainteresować Cię również: 6 pytań do Izabeli Frankowskiej-Olech – kim jest doula…
Silikonowe plastry na bliznę po cesarskim cięciu
Wspomaga prawidłowe widzenie, wzrost i rozwój kości u dzieci.
Opracowany specjalne dla kobiet w ciąży.
Starannie dobrane składniki wspierają prawidłowy rozwój dziecka i dbają o zdrowie mamy
Pomaga przy problemach intymnych w ciąży.
Roztwór doustny do wspomagania leczenia refluksu żołądkowo-przełykowego
Dla zdrowia układu moczowego.
Bibliografia:
1. Hubalewska-Dydejczyk A. i wsp. Thyroid diseases and fertility disorders — Guidelines of the Polish Society of Endocrinology. Endokrynol Pol 2022;73(4):645-679.
2. Zubkiewicz-Kucharska A., Chrzanowska J., Noczyńska A. Zapalenie tarczycy typu Hashimoto u matek a funkcja tarczycy u niemowląt – badania prospektywne; Endokrynologia Pediatryczna 2015.14.3.52.9-14.