Lek bez recepty LEVOSOL zawiera substancję czynną – lewodropropizynę o działaniu przeciwkaszlowym i znoszącym skurcz oskrzeli. Wskazany jest w objawowym leczeniu nieproduktywnego (suchego) kaszlu.
Krztusiec zbierał swoje największe żniwo w latach 50-tych i 60-tych XX wieku. Wówczas ilość zachorowań stale rosła. Według danych zebranych w biuletynach rocznych “Choroby zakaźne i zatrucia w Polsce” oraz “Szczepienia ochronne w Polsce” przed wprowadzeniem masowych szczepień w kraju ilość zachorowań na koklusz przedstawiała się następująco:
- 22 006 zachorowań w roku 1950,
- 67 547 zachorowań w roku 1953,
- 67 547 zachorowań w roku 1956,
- 70 195 zachorowań w roku 1959,
- 95 968 zachorowań w roku 1960.
Rok 1960 był najgorszym rokiem pod kątem zakażeń pałeczką krztuśca, był także rokiem wprowadzenia masowych szczepień przeciwko tej chorobie. Mobilizacja społeczeństwa okazała się skuteczna, bo w kolejnym, 1961 roku ilość zachorowań w Polsce spadła do 53 026 przypadków zakażenia pałeczką krztuśca. Był to znaczny spadek, a w kolejnych latach ilość zakażeń nadal spadała: w 1963 roku były to 44 772 zakażenia, w roku 1966 już 31 114, a w 1969 roku 8 950 zakażeń. W ciągu lat 70-tych XX wieku ilość zachorowań na krztusiec w Polsce malała jeszcze bardziej – na początku lat 70-tych wahała się w okolicach 10 000 zachorowań, by pod koniec dziesięciolecia zanotować tylko niewiele ponad 500 przypadków zakażenia.
Powyższe dane skutecznie obrazują celowość i skuteczność stosowania masowych szczepień. W przeciągu 10 lat od pojawienia się najwyższej dotąd ilości zachorowań udało się skutecznie zmniejszyć zachorowalność na krztusiec dzięki wykształceniu zbiorowej, populacyjnej odporności na tę chorobę. W ciągu lat 80-tych i 90-tych XX wieku utrzymywała się marginalna zachorowalność na pałeczkę krztuśca, np. w roku 1996 zanotowano jedynie 329 przypadków tej choroby. Jednocześnie udowodniony został pewien paradoks, bowiem coraz mniejsza ilość zachorowań na krztusiec sprawiła, że lekarze rzadziej stykali się z jego objawami klinicznymi, co doprowadziło do słabszego rozpoznawania symptomów tej choroby przez specjalistów w kolejnych latach.
Krztusiec – charakterystyka choroby
Bakteria krztuśca jest odpowiedzialna za produkcję toksyny krztuścowej, która doprowadza do martwicy zainfekowanego nabłonka dróg oddechowych. Te zmiany znacząco wpływają na produkcję śluzu w drogach oddechowych, co wyzwala silny odruch kaszlowy. Powstały w wyniku infekcji śluz staje się lepki i gęsty.
Najczęstszym sposobem zakażenia kokluszem jest przeniesienie bakterii drogą kropelkową lub przez bezpośrednią styczność z osobą zakażoną. Najsilniej zarażają chorzy w pierwszych tygodniach od zakażenia, wówczas potencjał zakaźności oscyluje wokół 80%. Niestety, objawy krztuśca u dorosłych często bywają mylone z innymi, lżejszymi infekcjami dróg oddechowych, a w konsekwencji są bagatelizowane. W ten sposób – poprzez osoby nieświadome, że zarażają – bakteria bardzo łatwo przenosi się wśród ludzi.
Krztusiec od momentu zakażenia rozwija się w ludzkim organizmie od 5 do 21 dni. Chorzy mogą zarażać od kilku dni przed pojawieniem się symptomów choroby, do trzech tygodni po pojawieniu się kaszlu. Wraz z upływem czasu zakaźność stopniowo zmniejsza się. Zastosowanie antybiotyku jest w stanie zahamować zakaźność po kilku dniach od przyjęcia jego pierwszej dawki.
Krztusiec – objawy, przebieg choroby
Objawy zakażenia pałeczką krztuśca nie będą jednakowe u każdego pacjenta. Bardzo wiele zależy bowiem od wieku osoby zakażonej, jej kondycji fizycznej i stopnia jej wyszczepienia.
W przebiegu zakażenia pałeczką krztuśca wyróżnia się trzy fazy:
- faza nieżytowa – trwa zwykle przez pierwsze 1-2 tygodnie od zakażenia.
- faza kaszlu napadowego – następuje po fazie nieżytowej i trwa od 4 do 8 tygodni.
- faza zdrowienia – następuje po fazie kaszlu napadowego i trwa 2-8 tygodni.
W fazie nieżytowej krztusiec często jest mylony z innymi infekcjami podobnymi do przeziębienia. Dominuje gorączka, katar, może wystąpić zapalenie gardła, zaczyna pojawiać się również suchy kaszel, który męczy głównie w nocy. Nieproduktywny kaszel z czasem przechodzi w produktywny.
Krztusiec u dorosłych niekiedy trudno zdiagnozować, ponieważ zdarza się tak, że jedynym objawem, jaki obserwuje u siebie osoba zakażona jest kaszel.
Podobne trudności występują podczas prób zdiagnozowania kokluszu u bardzo małych dzieci. Jedynymi symptomami w tym przypadku mogą być uogólnione drgawki oraz bezdechy.
W fazie kaszlu napadowego krztusiec przybiera formę intensywnych ataków, przebiegających z charakterystycznym świstem, a także możliwością wystąpienia duszności. Ataki mogą być tak silne, że mogą powodować sinienie twarzy lub jej zaczerwienienie. Kaszel w przebiegu krztuśca może doprowadzać do mimowolnego oddawania stolca, moczu lub może prowokować wymioty. Mogą się również pojawić wylewy dospojówkowe. Atak kaszlu kończy się zazwyczaj wyksztuszeniem gęstej flegmy. Ta faza napadowa trwa od 1 do 6 tygodni. Kaszel może prowokować wydawanie piskliwych, szczekliwych dźwięków, może występować sinica, a nawet utrata świadomości. Najostrzejsza forma kaszlu w tej fazie to tzw. pianie, które może spowodować krwawienie z nosa.
Faza zdrowienia jest bardzo długa i może trwać nawet trzy lub cztery miesiące. W tym okresie nadal mogą występować epizody kaszlowe, które z czasem będą słabnąć, aż do ostatecznego wygaszenia. Zdarza się jednak tak, że w międzyczasie organizm atakuje inna infekcja, która wzmaga napady kaszlu w jeszcze niedoleczonym krztuścu.
Lek bez recepty LEVOSOL zawiera substancję czynną – lewodropropizynę o działaniu przeciwkaszlowym i znoszącym skurcz oskrzeli. Wskazany jest w objawowym leczeniu nieproduktywnego (suchego) kaszlu.
Krztusiec – powikłania
Krztusiec jest najbardziej niebezpieczny dla niemowląt, ryzyko wystąpienia powikłań wynikających z zakażenia pałeczką krztuśca jest największe do 6. miesiąca życia a dzieci, które zachorują do 3. miesiąca życia są wysoce narażone na hospitalizację i ryzyko zgonu z powodu krztuśca.
Powikłania w obrębie układu oddechowego:
- zapalenie płuc,
- niedodma,
- odma opłucnowa.
Powikłania w obrębie układu nerwowego:
- napady drgawek,
- encefalopatia niedotlenieniowo-niedokrwienna,
- krwawienia do ośrodkowego układu nerwowego.
Powikłania związane bezpośrednio z intensywnym wysiłkiem wynikającym z kaszlu:
- urazy szkieletowo-mięśniowe,
- przepukliny brzuszne,
- przepukliny pachwinowe,
- wylewy spojówkowe.
Niestety, krztusiec może przebiegać niezwykle ciężko u niektórych osób o słabej odporności. Oprócz dzieci poniżej 6. miesiąca życia, wśród osób zagrożonych powikłaniami są osoby starsze i osoby nieszczepione. Powikłania mogą wystąpić również ze względu na to, że rozpoznanie i leczenie choroby zostało rozpoczęte zbyt późno. Na krztusiec można zachorować wielokrotnie, tak więc jednorazowe przechorowanie tej choroby nie gwarantuje wykształcenia odporności na pałeczkę krztuśca. Warunkiem zapewnienia sobie bezpieczeństwa jest zaszczepienie się, a także stosowanie dawek przypominających szczepionki w późniejszym okresie.
Jakie są rodzaje szczepionek na krztusiec?
Istnieją dwa rodzaje szczepionek przeciwko krztuścowi (DTP). Pierwszy typ to szczepionka DTaP, która zawiera bezkomórkowy składnik krztuśca. Drugim rodzajem szczepionki jest szczepionka DTwP, która zawiera pełnokomórkowy składnik krztuśca. Wszystkie szczepionki DTP chronią również przeciwko błonicy i tężcowi, jest to tzw. szczepionka skojarzona.
Bezkomórkowe szczepionki (acelularne)
Są to szczepionki, które w swoim składzie zawierają wyodrębnione antygeny, które zostały wyizolowane i oczyszczone z bakterii krztuśca. Wywołują one ochronną odpowiedź układu odpornościowego. Określane są jako szczepionki DTaP, mają bezkomórkowy składnik krztuścowy (aP). Ten rodzaj szczepionek występuje najczęściej w formie 5 w 1 lub 6 w 1 i chroni odpowiednio przed pięcioma lub sześcioma chorobami, z krztuścem włącznie. Antygenami w tym rodzaju szczepionek są toksyna krztuścowa, fimbrie, hemaglutynina włókienkowa i pertaktyna. Odporność po pełnym szczepieniu tym rodzajem szczepionki utrzymuje się do 5 lat.
Pełnokomórkowe szczepionki
Są to szczepionki, które zawierają w swoim składzie całe komórki pałeczek krztuśca ze ściśle zdefiniowanego szczepu: Bordetella pertussis. Komórki nie są żywe – zabija się je poprzez działanie wysokiej temperatury i środków chemicznych. Te szczepionki zawierają nawet 3000 antygenów, a więc dużo więcej, niż szczepionki acelularne. Szczepionki pełnokomórkowe (DTwP) zawierają toksoid błoniczy, toksoid tężcowy, a także całokomórkowy składnik krztuścowy (wP). Szczepionki DtwP z całokomórkowym składnikiem krztuśca podaje się dzieciom w ramach Obowiązkowego Programu Szczepień, są one bezpłatne. Odporność po pełnym szczepieniu utrzymuje się od 10 do 12 lat.
Szczepionki bezkomórkowe a pełnokomórkowe – omówienie
Wprowadzenie szczepionek bezkomórkowych wynikało z obaw, jakie zaczęły pojawiać się w latach 70 i 80 XX wieku. Ludzie zaczęli bać się powikłań mogących wynikać ze stosowania szczepionki pełnokomórkowej, jednak żadne z ciężkich powikłań nie zostały nigdy powiązane ze stosowaniem tego rodzaju szczepionki. Sama szczepionka jest w dzisiejszych czasach uznawana za bezpieczną. Ponadto w krajach, w których jest ona w dalszym ciągu stosowana w ramach programów krajowych, WHO (World Health Organization) rekomenduje kontynuację korzystania ze szczepionek pełnokomórkowych (wP) w seriach podstawowych szczepień. Dane sugerują, że stosowanie szczepionek acelularnych (aP) może prowadzić do nawrotów krztuśca po upływie kilku lat od zastosowania szczepionki.
Dodatkowo wykazano, że szczepionki pełnokomórkowe (wP) są w stanie znacznie zredukować ryzyko rozprzestrzeniania się bakterii krztuśca wśród populacji poprzez ochronę dolnych i górnych dróg oddechowych.
W wyniku spadku zaufania do szczepionek pełnokomórkowych, a także dyskusyjnej ochrony zapewnianej poprzez szczepienia szczepionką acelularną podjęto decyzję o rozpoczęciu badań nad nowymi szczepionkami, określanymi jako szczepionki nowej generacji, które będą w stanie wygenerować pożądaną odpowiedź immunologiczną.
Szczepionki bezkomórkowe (aP) oczywiście również chronią przed objawami zakażenia, jednak nie są one w stanie zabezpieczyć górnych dróg oddechowych przed kolonizacją przez bakterie krztuśca. W konsekwencji może to doprowadzić do wzrostu zachorowań na krztusiec w kolejnych latach, ponieważ bakterie będą transmitowane przez osoby zaszczepione i przechodzące lekkie zakażenie w sposób bezobjawowy.
Szczepienia wykonane szczepionką pełnokomórkową (wP) generują pożądany typ odpowiedzi odpornościowej nawet wówczas, gdy jako dawka przypominająca podana zostanie wiele lat później szczepionka bezkomórkowa (acelularna aP).
Minister Zdrowia wprowadza bezpłatne szczepienie przeciw krztuścowi dla kobiet w ciąży od 15. października 2024 r.
Od 15. października 2024 roku w Polsce rozpoczęto realizację programu bezpłatnych szczepień przeciw krztuścowi wśród kobiet ciężarnych. Do tego celu zabezpieczono szczepionki bezkomórkowe (DTaP) przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi. Mają one obniżoną zawartość antygenów. W obecnej sytuacji, w której z miesiąca na miesiąc rośnie liczba zachorowań na krztusiec, poszerzenie dostępu do szczepień dla kobiet ciężarnych wydaje się więcej niż rozsądne. Ministerstwo Zdrowia ma nadzieję, że te działania pozwolą zachęcić kobiety w ciąży do darmowych szczepień, co w przyszłości zmniejszy ryzyko zachorowania dzieci na krztusiec noworodkowy, a także na ich hospitalizację i zgony.
Kobieta ciężarna może bezpłatnie zaszczepić się szczepionką DTaP przeciwko błonicy, krztuścowi i tężcowi w placówce Podstawowej Opieki Zdrowotnej (POZ) po wcześniejszej kwalifikacji przez lekarza POZ lub lekarza prowadzącego ciążę.
Grupą docelową, kwalifikującą się do szczepienia są:
- Kobiety ciężarne, które ukończyły 27. tydzień ciąży, do 36. tygodnia ciąży. W tym okresie ciąży podanie szczepionki nie wymaga dodatkowych zaświadczeń ani skierowań.
- Kobiety w zagrożonej ciąży z możliwością przedwczesnego porodu – po ukończeniu 20. tygodnia ciąży również kwalifikują się do podania dawki szczepionki.
Opisany powyżej program szczepień kobiet ciężarnych został wprowadzony w odpowiedzi na coraz poważniejszą sytuację epidemiologiczną, związaną ze stale rosnącym wzrostem zakażeń pałeczką krztuśca, obserwowanym w Polsce i Europie w 2024 roku.
To jest wyrób medyczny.
Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.Zachorowania na krztusiec w liczbach – od lat 90-tych do dziś
Pierwsze wzrosty po uprzednim skutecznym wygaszeniu zachorowalności na krztusiec w latach 50-tych XX w. zaczęto notować w połowie lat 90-tych XX w. Zlecono szereg badań w celu ustalenia przyczyn takiego stanu rzeczy. Krztusiec zaczął stopniowo powracać i choć przyrost nie skoczył nagle znacząco – z roku na rok był stale notowany. I tak w roku 1999 na koklusz zachorowało 876 osób, w roku 2000 było to już 2269 osób zakażonych. Od początku lat dwutysięcznych do roku 2011 z roku na rok utrzymywała się średnia ilość zakażeń, oscylująca pomiędzy 1000-3000. Kolejny skok nastąpił rok później – w 2012 roku zachorowało 4684 osób.
Lata 2013-2014 można określić mianem lat międzypandemicznych. W 2016 roku liczba zakażeń pałeczką krztuśca podskoczyła do 6828 przypadków zachorowań, co było najwyższą liczbą od 40 lat. W kolejnych latach liczba zakażeń zmniejszyła się, w 2017 roku wykryto 3067 przypadków, w 2018 roku 1548 przypadków, a w 2019 roku 1629 zakażeń.
Po wybuchu pandemii koronawirusa i wynikającej z tego izolacji wszystkie standardowo notowane choroby zakaźne zanotowały spadki wykrywalności. Zmniejszenie kontaktu społecznego, zamknięcie szkół, praca z domu – to wszystko spowodowało, że także krztusiec uległ wyciszeniu. W 2020 roku wykryto 785 przypadków, w 2021 roku tylko 182, a w roku 2022 były to 372 zachorowania.
Od 1. stycznia 2024 roku do 31. marca 2024 roku odnotowano w Polsce 665 zachorowań na krztusiec i jest to liczba dwukrotnie wyższa, niż w analogicznym okresie w roku ubiegłym.
Od 1. stycznia do 30. września 2024 roku zarejestrowano w Polsce 16 828 przypadków zachorowań na krztusiec. Jest to ponad 28-krotny wzrost w stosunku do tego samego okresu w poprzednim roku, w którym odnotowano 593 przypadki zakażenia pałeczką krztuśca w analogicznym okresie.
Najwięcej zachorowań odnotowano w grupie dzieci w wieku 10-14 lat: 4093 przypadki, a także wśród młodszych dzieci: w przedziale 0-4 lat odnotowano 2374 przypadki, w przedziale 5-9 lat 2405 przypadków. Z powodu krztuśca w omawianym okresie hospitalizowano 2180 osób. Niestety, w czerwcu 2024 roku odnotowano zgon noworodka z powodu krztuśca.
Najnowsze dane z okresu od 1. stycznia do 31. października 2024 roku pokazują, że przez dziesięć miesięcy 2024 roku odnotowano w Polsce łącznie 23 783 przypadków zachorowania na krztusiec.
W Europie sytuacja przedstawia się bardzo podobnie. European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC) przedstawiło raport na temat sytuacji epidemiologicznej dotyczącej krztuśca w krajach UE/EOG, w którym widać bardzo podobną tendencję do tej notowanej w Polsce. Przed pandemią COVID-19 ilość zachorowań na krztusiec w Europie wzrastała, osiągając rokrocznie około 38 000 zakażeń. Po pandemii COVID-19, w 2023 roku odnotowano w Europie 23 000 zakażeń krztuścem, a pierwszy kwartał 2024 roku pokazuje, że w tym roku suma zachorowań będzie z pewnością wielokrotnie wyższa, ponieważ tylko w okresie od stycznia do marca 2024 roku odnotowano 32 000 zakażeń. Podsumowanie roczne na pewno ukaże ogromne wzrosty w stosunku do poprzedniego roku.
Przyczyny wzrostu zachorowań na krztusiec na przełomie lat
Potencjalnych powodów, dla których zachorowalność na krztusiec ponownie zaczyna osiągać tendencję zwyżkową jest kilka:
- Dominacja szczepionek acelularnych (aP), w których znajdują się szczepy bakterii Bordetella pertussis, które pozbawione są niektórych głównych antygenów. Badacze oceniają, że na osłabienie odpowiedzi odpornościowej mają wpływ zmiany szczepionki pełnokomórkowej (wP) na bezkomórkową (aP) dokonane przez niektóre kraje na przełomie lat.
- Oporność bakterii krztuśca. Bakterie Bordetella pertussis są w stanie ewoluować i uodparniać się na antybiotyki, co może ułatwić rozprzestrzenianie infekcji, a utrudnić kontrolę nad nimi.
- Migracje międzynarodowe – dzięki nim zakażenia kokluszem mogą szerzyć się także w ten sposób. Podróże osób bezobjawowo zakażonych mogą powodować infekowanie nowych społeczności.
- Niedoszacowanie epidemiologiczne, wynikające z niewłaściwego diagnozowania i błędnych rozpoznań lekarskich – niektóre przypadki krztuśca mogą pozostawać niewykryte. Niski poziom edukacji na temat ważności szczepień przeciwko krztuścowi, a także na temat właściwego rozpoznawania symptomów choroby.
- Spadek odporności populacyjnej – część ludzi może mieć osłabioną odporność na infekcje, a taki stan rzeczy może wynikać z naturalnych spadków odporności lub takich, które mogą mieć powiązanie z wiekiem. Najbardziej narażone na ciężkie przechorowanie krztuśca są bowiem noworodki, niemowlęta i osoby w podeszłym wieku, a więc te, których odporność nie jest jeszcze w pełni rozwinięta lub jest już mocno osłabiona.
Podsumowanie
Z badań wynika, że najbardziej prawdopodobną przyczyną wzrostu zachorowań na krztusiec w Polsce i Europie, który ma miejsce od lat 90-tych XX wieku jest nieefektywna indukcja odpowiedzi odpornościowej przez szczepionki acelularne (bezkomórkowe), które zaczęły być stosowane właśnie w latach 80/90-tych XX wieku.[1] Pałeczka krztuśca ewoluowała, a dodatkowo z czasem okazało się, że szczepionki bezkomórkowe, które zaczęły być stosowane na szeroką skalę, nie są tak skuteczne, jak stosowane wcześniej szczepionki pełnokomórkowe. Rosnąca niechęć do szczepień i coraz niższy procent wyszczepialności społeczeństw również wpłynął negatywnie na stan zbiorowej odporności.
Upłynnia gęstą i zalegającą wydzielinę. Udrożnia nos i zatoki.
Hipertoniczny spray do nosa z ektoiną.
Spray wspomagający leczenie stanów zapalnych gardła, spowodowanych przez infekcje bakteryjne i wirus...
3% roztwór soli przeznaczony do nebulizacji, w celu poprawienia komfortu oddychania.
Pastylki na gardło z ektoiną przeznaczone do stosowania podczas objawów przeziębienia.
Pastylki do ssania na chrypkę, pieczenie błony śluzowej jamy ustnej.
W okresie przejściowego osłabienia, do regeneracji po infekcjach.
Pierwszy oryginalny syrop z porostu islandzkiego. Skutecznie łagodzi suchy kaszel.
Bibliografia:
[1] Warfel JM, Zimmerman LI, Merkel TJ, Acellular pertussis vaccines protect against disease but fail to prevent infection and transmission in a nonhuman primate model. Proceedings of the National Academy of Sciences,2014;111(2):787-92
2. K. Mazurkiewicz-Melewska, K. Cywińska, A. Mania, P. Kemnitz, W. Służewski, M. Figlerowicz, Krztusiec – od historii do współczesności, Lekarz POZ, 6/2018, str. 469-476.
3. K. Rosłonkiewicz-Wiechowska, Krztusiec – stara choroba i nowe metody zapobiegania, Forum Medycyny Rodzinnej 2017, tom 11, nr 3. str. 107-113
4. Medycyna Praktyczna, [dostęp 15.11.2024] https://www.mp.pl/szczepienia/aktualnosci/348646,ecdc-ponownie-ostrzega-przed-krztuscem
5. I. Paradowska-Stankiewicz, Ł. Durajski, M. Wilk, Perspektywy dla szczepionki przeciwko pałeczce krztuśca, wyzwania medyczne i epidemiologiczne. Medycyna po Dyplomie, vol. 33, nr 3, str. 36-45.
6. Zakład Epidemiologii Chorób Zakaźnych i Nadzoru NIZP PZH – PIB, Departament Przeciwepidemiczny i Ochrony Sanitarnej Granic GIS: Zachorowania na wybrane choroby zakaźne w Polsce od 1 stycznia do 30 kwietnia 2024 r. oraz w porównywalnym okresie 2023 7. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego: https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/krztusiec/ [dostęp 28.05.2024]
8. Informacja Ministra Zdrowia dot. realizacji bezpłatnego szczepienia przeciw krztuścowi dla kobiet w ciąży w ramach podstawowej opieki zdrowotnej od dnia 15.10.2024. [dostęp 15.11.2024]
9. European Centre for Disease Prevention and Control. Increase of pertussis cases in the EU/EEA, 8 May 2024. Stockholm: ECDC; 2024. [dostęp 15.11.2024]