To jest wyrób medyczny.
Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.Co to jest krztusiec u dzieci?
Krztusiec, nazywany dawniej kokluszem, jest przewlekłą chorobą zakaźną układu oddechowego, a konkretniej ostrym zapaleniem tchawicy i oskrzeli. Wywołują ją gram-ujemne pałeczki krztuśca – Bordetella pertussis – wytwarzające toksynę krztuścową oraz inne substancje, które:
- zaburzają pracę komórek nabłonka układu oddechowego, co prowadzi do wydzielania obfitej, gęstej i lepkiej wydzieliny,
- oddziałują na ośrodkowy układ nerwowy, pobudzając odruch kaszlowy.
To właśnie długotrwały napadowy mokry kaszel jest dominującym objawem krztuśca. U dzieci może on przybierać ciężką postać z wymiotami, dusznościami, bezdechem. Dotyczy to zwłaszcza niemowląt i dzieci niezaszczepionych (bądź nie w pełni zaszczepionych).
Jak dzieci zarażają się pałeczkami krztuśca?
Jedynym rezerwuarem bakterii krztuśca jest człowiek, który nawet mimo, że się zaszczepił, może przechodzić tę chorobę kilkukrotnie. Szczepienia na krztusiec zapewniają tylko czasową ochronę. Jeśli po 10 latach nie przyjmie się dawki przypominającej, pojawia się ryzyko kolejnego zachorowania i szerzenia zakażenia. To tym bardziej prawdopodobne, że w ostatnich latach zauważa się cykliczne wzrosty liczby przypadków krztuśca w Polsce i na świecie.
Naturalne składniki wspomagające pracę układu odpornościowego.
Naturalne składniki wspomagające pracę układu odpornościowego.
Wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego.
Wspomaga naturalną odporność.
W okresie przejściowego osłabienia, do regeneracji po infekcjach.
Na wzmocnienie odporności. Uzupełnia codzienną dietę w starannie dobrane, naturalne składniki, takie...
Wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego
Jak bardzo zakaźny jest krztusiec?
Zakaźność krztuśca porównuje się do zakaźności odry (tzw. wiatrówki) i covidu-19. Jeden chory może zainfekować nawet kilkanaście osób, a dzieje się tak najczęściej na początku infekcji, gdy objawy są podobne do niegroźnego przeziębienia.
Zakaźność krztuśca jest najwyższa w ciągu pierwszych trzech tygodni po zakażeniu, ale może trwać nawet ponad miesiąc. Antybiotykoterapia skraca okres zakaźności krztuśca do 5 dni.
Pałeczki Bordetella pertussis przenoszą się drogą kropelkową. Unoszą się na cząsteczkach śliny i wydzieliny oskrzelowej, więc wystarczy oddychać tym samym powietrzem, co chory, aby się zarazić. Ponadto istnieje możliwość zakażenia poprzez bezpośredni kontakt.
Wysoka zakaźność Bordetella pertussis sprzyja powstawaniu ognisk epidemicznych krztuśca w żłobkach, przedszkolach i szkołach. Warto zaznaczyć, że wysoki odsetek przypadków krztuśca u niemowląt wynika z zakażenia przez najbliższych: rodziców, dziadków, opiekunów. Krztusiec najbardziej zagraża niemowlętom, które zarażają się od… dorosłych.
Krztusiec – okres wylęgania choroby
Wrotami zakażenia dla pałeczek krztuśca są górne drogi oddechowe. Bakterie po wniknięciu do organizmu atakują nabłonek oddechowy krtani, tchawicy i oskrzeli, wywołując martwicę. Od momentu zakażenia do wystąpienia pierwszych objawów krztuśca mija zwykle 7-14 dni (ogólnie 5-12).
Jakie są objawy krztuśca u dzieci?
Przebieg krztuśca u małych dzieci i osób nieszczepionych jest dość charakterystyczny. Składa się z trzech występujące po sobie faz.
- Faza nieżytowa trwa 1-2 tygodnie.
- Faza napadowego kaszlu trwa 4-6 tygodni.
- Faza zdrowienia trwa 3-4 miesiące.
Pierwsze objawy krztuśca u dzieci przypominają przeziębienie lub grypę. W fazie nieżytowej występuje katar, suchy, nocny kaszel, nieznaczny wzrost temperatury ciała, rzadziej gorączka. Po około dwóch tygodniach suchy kaszel zmienia się w mokry i zaczyna pojawiać się w ciągu całej doby. Jest napadowy i stopniowo się nasila.
Pierwsze objawy krztuśca u dzieci:
- nieżyt nosa,
- zapalenie spojówek,
- suchy nocny kaszel,
- wzrost temperatury ciała, zwykle nieznaczny.
Kaszel krztuścowy jest duszący. Połączony ze świstem krtaniowym, przypomina „pianie koguta”. Występuje seriami, które są bardzo wyczerpujące. Podczas napadu kaszlu dziecko może mieć czerwoną lub siną i obrzękniętą twarz, a na skórze i spojówkach wybroczyny. Każda salwa kaszlu kończy się odkrztuszaniem dużej ilości wydzieliny, prowokującej wymioty.
Co ważne, krztusiec u niemowląt może objawiać się nie kaszlem, lecz bezdechem i uogólnionymi drgawkami. Natomiast nastolatki raczej nie mają charakterystycznego, piejącego kaszlu – ten objaw krztuśca występuje głównie u kilkuletnich dzieci.
Choroba zaczyna przemijać po około 3-4 tygodniach. Z czasem napady kaszlu łagodnieją i występują coraz rzadziej – pojawiają się zwłaszcza po wysiłku fizycznym, w silnych emocjach lub podczas przeziębienia.
Jak przebiega krztusiec u dzieci zaszczepionych?
Koklusz u dzieci zaszczepionych przebiega łagodniej niż u niemowląt i dzieci niezaszczepionych lub niekompletnie zaszczepionych.
Choroba wywołuje różnorodne objawy, w tym napady kaszlu, po których jednak rzadziej występują wymioty. Znacznie mniej jest też przypadków hospitalizacji spowodowanych ciężkim przebiegiem krztuśca.
Jak wykryć krztusiec u dzieci?
Rodzice mogą podejrzewać krztusiec u dziecka w przypadku przedłużającego się kaszlu. To główny objaw zakażenia Bordetella pertussis. Kaszel krztuścowy może mieć różne nasilenie i charakter. Nie zawsze jest to typowy kaszel piejący. Czasem bywa łagodny, czasem napadowy, w każdym przypadku jest jednak długotrwały.
Przedłużający się kaszel u dziecka jest wskazaniem do podjęcia diagnostyki w kierunku krztuśca.
Krztusiec u dziecka można rozpoznać bez wykonywania dodatkowych badań, tylko na podstawie objawów i wywiadu, gdy:
- choroba przebiega w typowy sposób, zaczyna się od nocnych napadów suchego kaszlu, który zmienia się w mokry i zaczyna występować także w ciągu dnia,
- rodzic potwierdzi kontakt dziecka z osobą chorą, u której wykryto zakażenie pałeczką krztuśca.
W innych przypadkach małym pacjentom, w zależności od wieku, zleca się badania laboratoryjne: serologiczne, mikrobiologiczne i\lub molekularne. Niekiedy diagnostykę rozszerza się o morfologię krwi obwodowej.
Ponieważ krztusiec jest chorobą wysoce zakaźną, każde potwierdzone zakażenie musi być zgłoszone do stacji sanitarno-epidemiologicznej, czym zajmuje się lekarz.
Jakie badania na krztusiec u dziecka?
Do rozpoznania krztuśca u noworodków i niemowląt zleca się przede wszystkim badanie PCR – wykrywające DNA i różnicujące pałeczki krztuśca w materiale pobranym podczas wymazu z gardła lub nosa.
- Diagnostyka krztuśca u dzieci szczepionych, które kaszlą ponad 2 tygodnie, opiera się na hodowli materiału pobranego podczas wymazu z gardła lub nosa.
- Nastolatkowie, u których kaszel trwa 2-3 tygodnie, mogą być skierowani na badanie serologiczne (z krwi), wykrywające przeciwciała IgG pałeczek krztuśca. Badanie to wykonuje się dwukrotnie, w określonych odstępach czasu. Przystępując do nich, nie trzeba być na czczo.
- Inaczej jest z morfologią, która jest badaniem pomocniczym w rozpoznawaniu krztuśca u dzieci. Należy stawić się na nią na czczo, pamiętając o nawodnieniu organizmu. Podwyższona leukocytoza może wskazywać na koklusz.
Jak leczyć krztusiec u dzieci?
Krztusiec jest chorobą bakteryjną, więc w jego leczeniu stosuje się antybiotyki. Co ważne, należy je przyjąć jak najszybciej po rozpoznaniu. Optymalnie nie później niż 3 tygodnie od momentu pojawienia się kaszlu. Wcześnie wdrożony antybiotyk skraca i czas trwania choroby, i okres zakaźności. Leki podane w fazie napadowego kaszlu przyczyniają się tylko do skrócenia okresu, w którym chory zaraża.
Jaki antybiotyk na krztusiec może przepisać lekarz? W pierwszej kolejności zwykle jest to antybiotyk z grupy makrolidów (azytromycyna lub klarytromycyna). Dzieci uczulone na te leki mogą dostać receptę na kotrimoksazol (antybiotyk z grupy sulfonamidów).
Należy pamiętać o jednoczesnym stosowaniu osłony do antybiotyku – zaleca się probiotyki zawierające szczepy bakterii z rodzaju Lactobacillus czy Bifidobacterium, które wspierają odbudowę prawidłowej mikroflory jelitowej. W przypadku wystąpienia biegunki poantybiotykowej dobrym wyborem są probiotyki zawierające Saccharomyces boulardii.
Antybiotyki działają tylko na patogeny wywołujące chorobę, dlatego w leczeniu krztuśca oprócz nich stosuje się także leki łagodzące dokuczliwe objawy. Głównym z nich jest kaszel, który mimo odpowiedniego leczenia, może utrzymywać się jeszcze długo po pokonaniu choroby. Przez to rodzice zastanawiają się, czy krztusiec jest wyleczalny. Jest! Antybiotykoterapia eliminuje pałeczki krztuśca, w tym przypadku nie ma mowy o nosicielstwie. Mimo to pozostałości choroby mogą utrzymywać się kilka, a niekiedy nawet kilkanaście miesięcy po wyzdrowieniu. Oczywiście w tym czasie powinny stopniowo zanikać. Jeśli kaszel u dziecka niepokoi, warto skonsultować to z pediatrą.
Co pomaga na krztusiec u dzieci?
Co pomaga na krztusiec u dzieci? To m.in. preparaty:
- rozrzedzające i ułatwiające odkrztuszanie wydzieliny oskrzelowej,
- przeciwgorączkowe, przeciwbólowe, przeciwzapalne,
- zmniejszające katar i blokadę nosa.
Inhalowanie i oklepywanie dziecka z krztuścem
Dzieciom z krztuścem zaleca się nebulizacje z soli hipertonicznej (3% NaCl), która rozrzedza gęstą wydzielinę oskrzelową i pobudza odruch kaszlu, pomagając w jej ewakuacji. Po wykonanej inhalacji warto oklepać plecy dziecka. Taki zabieg poprawia ukrwienie tkanek, pracę mięśni oddechowych i proces odkrztuszania. Stanowi więc dodatkowe wsparcie w leczeniu krztuśca.
Syropy na krztusiec u dzieci
Choć właściwie syrop na krztusiec nie istnieje, są preparaty, które w pewnym stopniu mogą złagodzić napady krztuścowego kaszlu. Oprócz wspomnianych wyżej inhalacji z soli hipertonicznej, to np. syropy z karbocysteiną, stosowaną w infekcjach przebiegających z nadmiernym wytwarzaniem wydzieliny w oskrzelach. Syropy z karbocysteiną zaleca się dzieciom powyżej 2. roku życia. Dobrze też wiedzieć, że po podaniu dziecku leków mukolitycznych, kaszel się nasili – co jest reakcją pożądaną.
Miód na krztusiec dla dzieci
W łagodzeniu kaszlu sprawdza się również miód, który oddziałuje na organizm w sposób wielokierunkowy. Może działać przeciwbakteryjnie i przeciwzapalnie. Podany 30 minut przed snem pozwala spokojniej przespać noc. Ulgę w kaszlu powinien przynieść miód każdego rodzaju, a także mleko czy syrop z miodem. To bezpieczny sposób na nocny atak kaszlu, odpowiedni dla dzieci od 1. roku życia. Niemowlętom nie podaje się miodu ze względu na zagrażający im botulizm.
Czosnek na krztusiec
Z domowych sposobów na krztusiec można zastosować także czosnek, co ważne – wyłącznie wspomagająco. Czosnek nie zastąpi antybiotyku, ponieważ w porównaniu do niego posiada znikome właściwości przeciwbakteryjne. Mimo to, warto podać go choremu dziecku, czy to jako dodatek do mleka z miodem, czy kanapki. Czosnek wykazuje różnorodne dobroczynne działanie i może wspomóc układ odpornościowy w walce z chorobą. Powinien jednak być spożywany rozsądnie. Zbyt dużo czosnku w diecie dziecka może doprowadzić do wzdęć, bólu brzucha i innych przykrych dolegliwości. Ponadto rozgnieciony i podany bezpośrednio na skórę może wywołać dotkliwe oparzenia (o szkodliwości czosnóżki przeczytasz tutaj).
Czy krztusiec jest groźny dla dzieci?
Tak. Krztusiec jest groźny dla małych dzieci oraz osób starszych z chorobami współistniejącymi. Duże ryzyko ciężkiego przebiegu i powikłań krztuśca występuje zwłaszcza u niemowląt do 6. miesiąca życia, które zwykle wymagają leczenia szpitalnego. Starsze dzieci i dorośli znoszą tę chorobę dość dobrze, choć przeważnie jest ona bardzo męcząca i osłabiająca. Rokowania zależą przede wszystkim od wieku i stanu odporności chorego.
Jakie powikłania może wywołać krztusiec u dzieci?
Na powikłania krztuśca najbardziej narażone są niemowlęta, u których może rozwinąć się zapalenie płuc, niedodma albo odma opłucnowa. Ponadto u tak małych dzieci istnieje ryzyko wystąpienia powikłań neurologicznych powodujących trwałe następstwa.
Neurologiczne powikłania krztuśca u niemowląt:
- drgawki,
- obrzęk mózgu,
- krwawienie wewnątrzczaszkowe,
Do innych powikłań krztuśca u dzieci zalicza się m.in. naderwanie wędzidełka językowego, wylewy podspojówkowe, złamania żeber, nietrzymanie moczu i in.
Jak chronić dzieci przed krztuścem?
Najlepszym znanym sposobem ochrony przed krztuścem są szczepienia. Dzieci, które zrealizują pełny program szczepień są mniej narażone na ciężki przebieg kokluszu i hospitalizację niż dzieci nieszczepione. Szczepienia DTP mimo swej skuteczności, zapewniają czasową odporność, dlatego konieczne są dawki przypominające.
Szczepienia na błonicę, tężec, krztusiec
DTP to szczepionki skojarzone przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi. W Polsce dostępne są w dwóch wariantach:
- DTwP – pełnokomórkowy wariant krztuśca
- DTaP – bezkomórkowy wariant krztuśca, dostępny w postaci różnych szczepionek, w tym:
- DTaP – szczepionka 3w1 – błonica, tężec, krztusiec
- DTaP+IPV – szczepionka 4w1 – błonica, tężec, krztusiec i polio
- DTaP+IPV+Hib – szczepionka 5w1 – błonica, tężec, krztusiec, polio i Haemophilus influenzae typu b,
- DTaP+IPV+Hib – szczepionka 6w1 – błonica, tężec, krztusiec, polio, Haemophilus influenzae typu b i wirusowe zapalenie wątroby typu b.
W ramach obowiązkowego Programu Szczepień Ochronnych dzieciom bezpłatnie podaje się szczepionkę DTwP. Preparaty DTaP są refundowane tylko dla wybranej grupy pacjentów, w tym:
- wcześniaków,
- niemowląt urodzonych z niską masą urodzeniową,
- dzieci z potwierdzonymi przeciwwskazaniami do przyjęcia szczepienia pełnokomórkowym wariantem krztuśca.
Schemat szczepień DTP
Szczepienia na krztusiec rozpoczyna się w okresie niemowlęcym w schemacie 3+1.
Następnie szczepienia uzupełnia się dawkami przypominającymi – w wieku przedszkolnym i nastoletnim oraz później w dorosłości.
- Pierwszą dawkę szczepienia DTP przyjmują niemowlęta między 6. tygodniem a 3. miesiącem życia.
- Następne 2 dawki planuje się w odstępach 1-2 miesięcznych.
- Trzecią dawkę szczepionki DTP otrzymują dzieci 15-18-miesięczne.
- Czwarta, przypominająca dawka DTP, przypada na 6. rok życia.
- Piątą dawkę, przypominającą powinny przyjąć 13-latki.
- Kolejna dawka przypominająca jest planowana na 18-19 rok życia (DTaP).
- Następne szczepienia przeciw krztuścowi należy powtarzać co 10 lat.
W ramach strategii kokonu, na krztusiec powinny też zaszczepić się kobiety w ciąży oraz osoby, które będą miały stały kontakt z noworodkiem (ojciec, dziadkowie, opiekunowie). Więcej na ten temat pisaliśmy w artykule: Szczepienie na krztusiec w ciąży
Czy szczepionki na krztusiec są bezpieczne dla dzieci?
Tak. Szczepienia na krztusiec są dobrze tolerowane i bezpieczne. Jeśli wywołują działania niepożądane, najczęściej mają one charakter miejscowy i przemijający. Po szczepieniu DTP może pojawić się zaczerwienienie, tkliwość i obrzęk skóry w miejscu wkłucia. Ponadto niekiedy występują objawy grypopodobne: niewysoka gorączka, ból głowy, zmęczenie, oraz dolegliwości żołądkowo-jelitowe. Poważne powikłania po szczepieniu na krztusiec, jak reakcje anafilaktyczne czy encefalopatie, zdarzają się bardzo rzadko.
Szczepionki DTP, zwłaszcza bezkomórkowe, mają wysoki profil bezpieczeństwa i zapewniają kilkuletnią ochronę przed pałeczkami krztuśca. Jest to patogen szczególnie groźny dla najsłabszych, dlatego szczepiąc się, chronimy nie tylko własne, ale i ich zdrowie.
Upłynnia gęstą i zalegającą wydzielinę. Udrożnia nos i zatoki.
Hipertoniczny spray do nosa z ektoiną.
Spray wspomagający leczenie stanów zapalnych gardła, spowodowanych przez infekcje bakteryjne i wirus...
3% roztwór soli przeznaczony do nebulizacji, w celu poprawienia komfortu oddychania.
Pastylki na gardło z ektoiną przeznaczone do stosowania podczas objawów przeziębienia.
Pastylki do ssania na chrypkę, pieczenie błony śluzowej jamy ustnej.
W okresie przejściowego osłabienia, do regeneracji po infekcjach.
Pierwszy oryginalny syrop z porostu islandzkiego. Skutecznie łagodzi suchy kaszel.
J. Wysocki, H. Mrukowicz, Krztusiec (koklusz) [w:] Interna Szczeklika. Mały podręcznik, Medycyna praktyczna, Kraków 2020
H. Czajka, Epidemiologia krztuśca w Polsce, jaka strategia jest najskuteczniejsza, Pediatria po dyplomie, 2021
E. Duszczyk, Krztusiec – jak rozpoznać, leczyć i zapobiegać?, Forum Pediatrii, 2018
Jakie rodzaje szczepionek przeciw krztuścowi są dostępne w Polsce? – Szczepienia.Info (pzh.gov.pl)
Szczepienia na krztusiec – profilaktyka | Krztusiec – nie ryzykuj! (krztusiecnieryzykuj.pl)