Co to jest kwas foliowy?
Kwas foliowy (wit. B9) to witamina z grupy B, rozpuszczalna w wodzie. W produktach spożywczych nazywana jest folianem.
Pierwszy raz została wyizolowana w 1941 r. z liści szpinaku (folium z języka łacińskiego oznacza liść). Badania na zwierzętach w latach 50. XX w. doprowadziły naukowców do stworzenia teorii, że niedobór kwasu foliowego wiąże się ze wzrostem występowania wad u płodu.
W 1976 r. przeprowadzano badania, które wykazały, że wady wrodzone u dzieci występowały częściej u kobiet z niskim poziomem folianów w surowicy krwi.
Kwas foliowy występuje w roślinach strączkowych, zielonych warzywach liściastych, ziarnach zbóż, jednak jego biodostępność (czyli możliwość wykorzystania przez organizm) z pożywienia wynosi około 50%, kiedy witamina w pełni stabilnej i utlenionej formie ma biodostępność sięgającą nawet 100%. Stąd wniosek, że nawet dieta bogata w naturalne foliany może nie pozwolić na osiągnięcie optymalnego poziomu kwasu foliowego we krwi.
Witamina B9 w pożywieniu jest wykorzystywana przez organizm dopiero wtedy, gdy zostaje przekształcona w wątrobie w 5-metylotetrahydrofolian – jest to postać, która uczestniczy w procesach biologicznych organizmu.
Przeczytaj także: 6 pytań do dietetyka – dieta kobiety planującej ciążę, co warto wiedzieć?
Kwas foliowy a wady cewy nerwowej
Kwas foliowy najbardziej znany jest jako substancja mogąca zapobiegać wadom cewy nerwowej. I rzeczywiście tak jest!
Jednak czym jest cewa nerwowa i jakie wady mogą wystąpić?
Cewa nerwowa to tkanka zarodkowa, z której w późniejszych okresach rozwoju tworzy się układ nerwowy płodu. Jej najważniejsze elementy to mózg i rdzeń kręgowy w kręgosłupie. Cewa w procesie embriogenezy zamyka się w rurowaty twór do końca pierwszego miesiąca ciąży. Dlatego, jeśli wystąpią jakiekolwiek nieprawidłowości w tym procesie, dochodzi do powstawania wady lub sekwencji wad, często zagrażających życiu płodu.
W zależności od miejsca, gdzie cewa pozostanie otwarta lub gdzie nastąpi jej wadliwe zamknięcie, można wyróżnić wady mózgowia (np. bezmózgowie, bezczaszkowie) lub wady kręgosłupa i rdzenia kręgowego (np. przepuklina oponowo-rdzeniowa, rozszczep kręgosłupa).
Bardzo często wada cewy nerwowej prowadzi do samoistnego poronienia; jeśli zarodek przeżyje, nieprawidłowości można rozpoznać pod koniec pierwszego trymestru ciąży, a najlepiej w okolicy 16. tygodnia ciąży.
Jeśli wystąpi wada cewy nerwowej, mogą towarzyszyć jej także inne wady rozwojowe. Warto wspomnieć, że kwas foliowy w bardzo istotny sposób wpływa na zmniejszenie częstości występowania defektów u dzieci, jednak wady cewy nerwowej mają etiologię wieloczynnikową. Dodatkowo na ich występowanie wpływ mają czynniki genetyczne i środowiskowe.
Za co odpowiada kwas foliowy w ciąży?
Kwas foliowy bierze udział w metabolizmie homocysteiny i naturalnie obniża jej poziom, co stanowi ochronę przed powikłaniami ciąży, tj. poronienia, przedwczesne odklejenie się łożyska czy poród przedwczesny.
Witaminy z grupy B są bardzo ważne w czasie wzrostu i rozwoju płodu. Stanowią istotny element w przemianie komórkowej, tworzeniu nowych komórek, syntezie DNA i RNA. Mają także istotny wpływ na prawidłowy rozwój i wydolność łożyska nie tylko zaraz po zagnieżdżeniu w macicy, ale również przez cały okres trwania ciąży.
Niski poziom kwasu foliowego ma związek z częstszym występowaniem zakażenia wewnątrzmacicznego, co prowadzi do porodów przedwczesnych.
Jaka jest odpowiednia dawka kwasu foliowego dla kobiety ciężarnej?
Przyjmuje się, że prawidłowa dzienna dawka wynosi 0,4 mg na dobę, a jeśli kobieta jest z grupy ryzyka urodzenia dziecka z wadą (poprzednie dzieci urodziły się z nieprawidłowościami cewy nerwowej, przypadki w rodzinie) – dawka wzrasta do 0,8 g na dobę, a nawet więcej, po konsultacji z lekarzem.
Zbyt duża ilość kwasu foliowego w organizmie, przekraczająca możliwości metaboliczne wątroby, jest niebezpieczna dla organizmu.
Może zainteresować Cię także: Jak dbać o skórę w ciąży, aby uniknąć rozstępów?
Paul C.: Kwas foliowy w ciąży, BJOG An International Journal of Obstetrics and Gynaecology, 2016, t.123, wyd.3, 392.
Bille C.: Kwas foliowy i wady wrodzone, BJM, 2007, 334(7591), 433-434.
Ferazzi E., Tiso G., Di Martino D.: Kwas foliowy a suplementacja 5-metylotetrahydrofolianem w ciąży, European Journal of Obstetrics & Gynaecology and Reproductive Biology, 2020, 253, 312-319.
Ferenc T., Witczak M.: Patogeneza i genetyka wad cewy nerwowej, Ginekologia Polska, 2007, 78, 981-985.
Mantovani E., Filippini F.: Suplementacja kwasem foliowym i przedwczesny poród: wyniki badań obserwacyjnych, BioMed Research International, 2014.
Padmanabhan R.: Etiologa, patogeneza i profilaktyka wad cewy nerwowej, Congenital Anomalies, 2006, t. 46, wyd. 2, 55-67.