- W relacjach z innymi coraz częściej pojawia się phubbing, czyli lekceważenie i ignorowanie drugiej osoby poprzez skupianie uwagi na ekranie telefonu.
- Coś, co zauważamy niemal we wszystkich przestrzeniach społecznych, niszczy relacje, osłabia więzi i sprawia, że telefon zaczyna być ważniejszy niż ludzie obok.
- Określenie „phubbing” utworzono z połączenia dwóch słów: „phone” (telefon”) oraz „snubbing” (lekceważenie).
Czym jest phubbing
Określenie „phubbing” oznacza przejawianie większego zainteresowania powiadomieniami wyświetlającymi się na ekranie smartfona niż spotkaniem czy rozmową z drugą osobą. Takie zachowanie sprawia, że rozmówca może poczuć się zlekceważony, może to negatywnie wpłynąć na jego nastrój. Choć sam wyraz „phubbing” jest dość mało znany, dotyczy tego, co zajmuje sporą część naszej codzienności. W rezultacie urządzenie, które z jednej strony pomaga w podtrzymywaniu kontaktów, z drugiej strony staje się przyczyną wzajemnego żalu, a nawet poczucia odrzucenia.
Początkowo shubbing był kojarzony przede wszystkim z zachowaniem niekulturalnym, gdy zaglądanie do telefonu, na przykład podczas wspólnego posiłku, odbierano jako brak szacunku wobec pozostałych osób. Obecnie, phubbing ma szersze znaczenie – w określonych sytuacjach, gdy relacje powinny być najważniejsze, nie widzimy potrzeby schowania telefonu czy odłożenia go, ewidentnie ignorując bliskich.
Niestety, sięganie po telefon w czasie fizycznej interakcji i rozmowy z kimś, często jest już nawet uznawane za normę. Nie pozostaje to bez wpływu na satysfakcję z kontaktów i relacji, czy na jakość interakcji. Problem pogłębia się, gdy u osoby nieustannie przeglądającej Internet rozwinie się FOMO. Towarzyszy temu lęk przed ominięciem czegoś ważnego lub ciekawego z chwilą odłożenia telefonu. Strach ten jest realny i nie pozwala na spokojne odłączenie się od Sieci. Pojawia się silna obawa przed brakiem bieżącego dostępu do najnowszych informacji czy wpisów w mediach społecznościowych, co wręcz uniemożliwia bardziej świadome używanie telefonu.
Taki przymus sprawdzania wprost sprzyja rozwojowi phubbingu, a także uzależnienia behawioralnego. Symptomem uzależnienia jest przymus korzystania ze smartfonu mimo doświadczanych konsekwencji (problemów rodzinnych, społecznych, obniżenia zainteresowania aktywnościami i światem rzeczywistym, a nawet pogorszenia wyników w nauce czy utraty pracy).
Phubbing w badaniach
Jedne z pierwszych badań dotyczących phubbingu przeprowadził w Polsce zespół specjalistów z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego przy wsparciu Krajowego Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom. W dwuetapowym badaniu uczestniczyło 180 osób w wieku 14-20 lat. Młodzież w tym wieku została wybrana nieprzypadkowo, gdyż niejako „od urodzenia” funkcjonuje w świecie technologii i telefonów komórkowych. Pytania zadane badanym dotyczyły ich samopoczucia oraz zachowania rodziców o cechach phubbingu. Otrzymane wyniki badań mogą skłaniać do refleksji:
- Phubbing stosowany przez rodziców jednoznacznie szkodliwie oddziałuje na korzystanie z telefonu komórkowego przez ich dzieci.
- Phubbing matki wpływa na dzieci silniej niż phubbing ojca.
- Nadużywanie telefonu przez rodziców w obecności dzieci pogarsza funkcjonowanie emocjonalne dzieci i wywołuje silniejsze poczucie samotności.
Wyniki te w znacznym stopniu odzwierciedlają sposób dziecięcego uczenia się, czyli przez obserwację oraz naśladowanie tego, co mówią i robią osoby szczególnie bliskie i ważne. Co więcej, badający odnotowali, że w przeciągu roku czas korzystania przez młodych użytkowników z telefonu wydłużył się. Co istotne, smartfon ze względu na dostęp do Sieci, a także bogactwo funkcji i aplikacji, uzależnia bardziej niż zwykły telefon.
Kluczowe znaczenie w używaniu smartfonów ma dopamina, która jest uwalniana w naszym organizmie. Doświadczanie czegoś przyjemnego skutkuje wytwarzaniem przez tzw. układ nagrody w mózgu uczucia lepszego samopoczucia i satysfakcji. Scrollowanie nakręca nas, że zaraz pojawi się coś fajnego (dostaniemy wiadomość, polubienie, ważnego newsa, zabawny filmik). Wszystko to sprawia, że telefon jest używany za długo i za często. A dzieci, obserwując rodziców, robią to samo.
Lubelscy badacze potwierdzili w badaniach założenie, że przyczyną ryzykownych zachowań, wynikających z nadmiernego korzystania ze smartfonów przez dzieci, jest sposób używania telefonów przez rodziców. Jeśli podczas interakcji z dziećmi rodzice skupiają uwagę na telefonie, wpływa to bardzo silnie zarówno na dziecko, jak i na jego relację z rodzicem. Phubbing w tym przypadku doprowadza między innymi do zaburzeń emocjonalnych u dzieci.
Phubbing w rodzinie
W zjawisku phubbingu wyróżnia się jego różne odmiany, w zależności od relacji, jakie łączą ludzi. Gdy lekceważenie na rzecz telefonu zachodzi w małżeństwie, mówimy o phubbingu małżeńskim, a gdy wśród znajomych – o phubbingu koleżeńskim. Szczególną uwagę zwraca jednak phubbing rodzicielski, gdy rodzice w wyniku korzystania z telefonu lekceważą własne dziecko.
„Mamo, tato, zobacz, jak gram w piłkę” – woła dziecko, któremu udało się wreszcie kopnąć piłkę do bramki. Na jego twarzy widać entuzjazm i dumę ze swojego osiągnięcia. Tego samego szuka u swojego rodzica – wyrazu twarzy, który odzwierciedli uczucie euforii i dumy. Pragnie usłyszeć pochwałę, ale rodzic tego nie dostrzega i nie reaguje. Jest bardziej zaabsorbowany swoim telefonem. (Przepiórka A.).
Niestety, ale taki obraz jest dość częsty. Rodzic siedzący z nosem w telefonie, a dziecko obok. Ile razy my sami, rodzice, byliśmy z dzieckiem, jednocześnie z zapałem odwiedzając kolejne strony internetowe…? Dzieje się to w domach, na placach zabaw, w przychodniach, w sklepach, w restauracjach. Rodziny niby spędzają czas razem, fizycznie są obok siebie, ale bez wzajemnego kontaktu. Ważniejsze w tym momencie staje się przeglądanie Internetu, odbieranie wiadomości czy połączeń.
Skutki phubbingu
Gdy jesteśmy pochłonięci telefonem, nasz rozmówca ma prawo poczuć się niesłuchany, zlekceważony czy nawet zaniedbany. Zaaferowani telefonem prezentujemy postawę, że jest on ważniejszy i poświęcamy mu więcej uwagi. W tym momencie rozmówca może mieć wątpliwość czy kontynuować rozmowę, czy może ją zakończyć.
Co więcej, osoby pomijane na rzecz telefonu niejednokrotnie odczuwają większe zagrożenie niż osoby, które z telefonu korzystają. O ile osobie dorosłej łatwiej będzie rozpoznać swoje emocje i uczucia w danej chwili, a nawet odpowiednio zareagować, o tyle dziecko w phubbingu rodzicielskim często stoi na przegranej pozycji. Niektóre dzieci próbują zwrócić uwagę rodzica, sięgając do zachowań nieakceptowanych społecznie, jak krzyczenie, tupanie i uderzanie. Inne przyjmują postawę bierną, czując się coraz bardziej ignorowane.
Phubbing rodzicielski mocno krzywdzi dziecko, które nie otrzymuje tak potrzebnego zainteresowania i autentycznego zaangażowania bliskiej osoby. Dorosłym często brakuje świadomości, uzmysłowienia sobie skali problemu oraz wpływu phubbingu na rozwój dziecka.
Tacy rodzice są dostępni tylko fizycznie, nie emocjonalnie. Takich rodziców jest bardzo dużo, co sprawia, że będziemy mieli bardzo dużo dzieci z ambiwalentnym stylem przywiązania lub ze stylem unikającym, czyli takich, które w ogóle relacji nie potrafią nawiązać. (Gołota M.).
Z pozoru nic nieznaczące, notoryczne przeglądanie telefonu przez rodzica nierzadko wywołuje u dzieci:
- Poczucie samotności i odrzucenia, odczucie bycia ignorowanym, wykluczonym społecznie,
- Słabsze zaspokojenie potrzeb na skutek obniżenia wrażliwości rodzica na komunikaty werbalne i niewerbalne dziecka,
- Napięcie, niepokój, przygnębienie i niezadowolenie, mogące prowadzić do konfliktów w rodzinie,
- Przekonanie, że skoro rodzic woli poświęcić uwagę smartfonowi, to słowa dziecka, przemyślenia są nieciekawe i nieważne,
- Szczególnie u nastolatków – niekonstruktywne korzystanie z własnego telefonu komórkowego, narażenie na ryzyko uzależnienia behawioralnego, a także zagrożenie depresją, bądź lękiem.
Phubbing rodzicielski wpływa negatywnie również na dzieci w wieku nastoletnim, choć wydawałoby się, że potrzebują mniej zainteresowania niż w dzieciństwie.
Rodzic, który jest obok dziecka, ale przebywa tylko fizycznie, bo bardziej skupiony jest na swoim telefonie niż na interakcji z nim, nie słucha tego, co chce nastoletnie dziecko mu opowiedzieć, wysyła sygnał: „Jestem zajęty, nie mam teraz czasu dla Ciebie”. Nastolatek może to odczytać, że nie jest wystarczająco kochany czy też ważny dla rodzica i zamyka się w sobie. Często takie sytuacje mogą prowadzić do jego wyuczonej bezradności czy poczucia beznadziejności. (Przepiórka A.).
Phubbing – jak go ograniczyć
Rozwiązaniem nie jest z pewnością nie podejmowanie tematu z osobą stosującą phubbing. Nawet jeśli wielokrotnie apelowaliśmy o odłożenie telefonu, zwracając uwagę na niewłaściwe zachowanie, nie można sprawy odpuszczać i przyzwalać na lekceważenie. W rodzinach ważne jest, aby rodzic nazywał myśli i emocje, pojawiające się w związku z nadmiernym korzystaniem z telefonu przez drugiego rodzica. Kluczowe jest również uświadomienie sobie przyczyny problemu. Dość często świat wirtualny jest ucieczką od tego, co dzieje się „tu i teraz”.
Generalnie (podobnie jak w przy innych uzależnieniach behawioralnych) zachowania takie mogą być rodzajem niekonstruktywnej strategii radzenia sobie ze stresem. Mówiąc prościej, chodzi tu o ucieczkę w świat online przed problemami lub trudnościami życiowymi, których nie udaje się skutecznie rozwiązać. (red. Wrzesień-Gandolfo A.).
Ograniczenie phubbingu wymaga podjęcia działań, polegających w dużej mierze na odpowiednim korzystaniu z telefonó i na edukacji cyfrowej rodzin. Chodzi o sposób, w jaki korzystamy ze smartfonów na co dzień. Raczej niemożliwa jest całkowita rezygnacja z telefonów, więc trzeba dołożyć starań, by używać ich świadomie.
Kluczowe staje się zadbanie o realny odpoczynek, z dala od urządzeń, najlepiej na świeżym powietrzu. W codziennym funkcjonowaniu ważne jest wypracowanie w rodzinach zdrowych nawyków. Może być to zasada odkładania telefonów w jedno miejsce na czas posiłków, bądź o ustalonej porze po powrocie ze szkoły i z pracy. Warto określić sytuacje, w których nie powinno się mieć telefonu w ręku. Dobrym rozwiązaniem jest również wyznaczanie rodzinnej aktywności bez dostępu do Sieci, na przykład wspólny spacer, czytanie książek czy nawet sprzątanie.
(…) dłuższa wspólna aktywność rodzinna wiąże się z bardziej pozytywnym bilansem emocjonalnym, lepszym samopoczuciem nastolatka i mniejszym poczuciem samotności. Przykładowe planszówki, wspólny spacer to dobre sposoby na zbudowanie dobrych relacji rodzinnych. Dziecko czuje się dostrzeżone i dowartościowane, gdy rodzic skupia uwagę na nim, a nie na swoim telefonie. (Przepiórka A.).
Ważne jest również przyjrzenie się własnej aktywności w Sieci. Jeśli mamy problem z odkładaniem telefonu, nawet chwilowe bycie offline wzbudza niepokój, a smartfon przez większą część dnia trzymamy w ręku, odczuwając przymus korzystania z niego, warto skorzystać ze wsparcia psychoterapeuty uzależnień. Uzależnienie od telefonu nierzadko utrudnia codzienne funkcjonowanie, jednocześnie przekazując dziecku wzorzec ciągłego korzystania ze smartfonu.
Naturalna pomoc w alergicznym zapaleniu spojówek.
Redukuje stany zapalne dróg oddechowych, chroni i nawilża błonę śluzową dróg oddechowych.
Intensywne nawilżenie suchych i podrażnionych oczu.
Lekko hipertoniczny spray do nosa z ektoiną na alergię
Krem z ektoiną do stosowania już od 1. miesiąca życia.
Bibliografia:
1. https://kcpu.gov.pl/wp-content/uploads/2022/11/Raport-koncowy_Phubbing-rodzicow-poprawiony.pdf
2. Przepiórka A., Rodzice zapatrzeni w smartfony. Czym jest zjawisko phubbingu rodzicielskiego? w: Charaktery, nr 1-2 2025.
3. Gołota M., Jak być dobrym rodzicem? Książka o rodzicielstwie w czasach social mediów, opresyjnych szkół i samotności.
4. (red.) Wrzesień-Gandolfo A., Bezpieczeństwo dzieci online. Kompendium wiedzy dla rodziców i profesjonalistów.