Kondycja psychofizyczna zależy od wielu wzajemnie ze sobą powiązanych czynników, gdzie pogorszenie funkcjonowania jednego z obszarów, wpływa na jakość innych.
- Aby dziecko mogło żyć w dobrostanie psychofizycznym, potrzebna jest równowaga w podstawowych obszarach życia i funkcjonowania – w aktywności fizycznej i intelektualnej, diecie, śnie i w relacjach z ludźmi.
- Chaos i zakłócenia w tych sferach skutkują problemami zdrowotnymi, behawioralnymi i społecznymi. Trzeba więc dużej uważności i świadomości, by zatroszczyć się o dobrostan psychofizyczny dziecka.
Dobrostan dzieci i nastolatków
Światowa Organizacja Zdrowia od dawna alarmuje, że kondycja zdrowia psychicznego i fizycznego dzieci i młodzieży pogarsza się. Nastolatki na całym świecie mają problemy behawioralne, psychiczne, a większość zaburzeń psychicznych zachodzi w okresie dojrzewania. Pogarszanie stanu zdrowia i samopoczucia zauważamy też u polskich dzieci, a specjalistyczna pomoc jest wciąż niewystarczająca.
Niepokojące statystyki dotyczą między innymi wzrostu ilości zaburzeń zachowania, zaburzeń lękowo-depresyjnych, uzależnień czy zaburzeń odżywiania. Bardzo dużym problemem jest również uzależnienie od telefonu, Internetu czy nadużywanie korzystania z mediów społecznościowych.
Aby mówić o zdrowiu psychicznym dzieci i młodzieży, należy uwzględnić dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny, a także zdolność do samorealizacji i rozwoju. W tym miejscu nie mówimy jedynie o braku zaburzeń i chorób psychicznych, ale również o poczuciu własnej wartości, samoocenie i ogólnej satysfakcji i radości z życia.
Co wpływa na dobrostan psychofizyczny
Od wielu lat badacze i specjaliści podkreślają wzajemną zależność między ciałem a sferą psychiczną. Jeśli pojawia się problem w zachowaniu dziecka, psychoterapeuta John Arden zasugerowałby zastosowanie modelu SEEDS, czyli „ziaren życia”. Jest to narzędzie stosowanie w pracy bez względu na wiek, w którym przeprowadzane jest badanie poziomu bałaganu w życiu rodziny i poszczególnych jej członków. Jest pięć sfer, w których „bałagan” prowadzi do poważnych problemów zdrowotnych zarówno psychicznych, jak i fizycznych:
S – social suport, czyli relacje z ludźmi,
E – exercise, czyli aktywność fizyczna,
E – education, czyli aktywność intelektualna,
D – diet, czyli co jemy,
S – sleep, czyli sen.
Terapeuta pracujący w takim paradygmacie zapyta: Co pani syn je zazwyczaj w ciągu dnia? Jak często uprawia sport? Czy jest aktywny na świeżym powietrzu? Jak często chodzicie na wystawy? Jak często czytacie coś razem? Uczycie się nowych rzeczy? Oglądacie filmy, w tym dokumentalne, a potem dzielicie się refleksjami? Ile godzin śpi pani syn? O której się kładzie i o której wstaje? Jak wyglądają jego relacje z ludźmi? Jaka jest atmosfera w domu? Czy pełna poczucia bezpieczeństwa, szczerości i wsparcia, czy wzajemnych oskarżeń, chłodu i dystansu? (Jarczewska-Gerc E.)
Model SEEDS idealnie pokazuje czynniki, które wpływają na dobrostan psychofizyczny dziecka, wzajemną zależność różnych obszarów życia oraz ich oddziaływanie na codzienne funkcjonowanie. Mówiąc o dobrostanie, nie sposób więc pominąć żadnej ze sfer.
Relacje społeczne
Mamy tu na myśli prawdziwe i realne relacje społeczne, a nie ilość znajomych i “lajków” w Internecie. Oczywiście, jak najbardziej można mieć znajomych w Sieci, jednak kontakty z nimi nie zastąpią tych w realnym świecie. Na odczuwanie dobrostanu istotny wpływ mają relacje bezpieczne, szczere, pozytywne, a także głębokie więzi z osobami bliskimi. Bardzo ważną rolę w tym obszarze pełnią rodzice, którzy już od wczesnych lat mogą przygotowywać dzieci do kreowania relacji, inicjowania kontaktów, również z osobami spoza rodziny.
We wspierającej relacji dziecko ma największe szanse, aby zbudować sieci neuronalne w optymalny dla siebie sposób. To, jak jego mózg zostanie „zaprogramowany”, będzie w dużej mierze warunkować jego przyszłe funkcjonowanie. Więź między wami będzie pomagać dziecku budować jego kapitał emocjonalny, umiejętność regulowania emocji i bycie w relacjach z innymi ludźmi. To zaś przełoży się na motywację wewnętrzną dziecka, jego otwartość na świat, ciekawość czy sposób radzenia sobie z trudnościami (J. Steinke-Kalembka).
Aby czuć się dobrze, dziecko potrzebuje mieć poczucie wsparcia bliskich, poczucie pozytywnej komunikacji, okazywania uczuć i emocji, pewność bezpieczeństwa, swobody i przestrzeni. Niezmiernie cenne jest również wspólne mierzenie się z problemami, rozmawianie o nich, poszukiwanie sposobów ich rozwiązania, rozmowy, wzajemne okazywanie sobie zainteresowania.
Ćwiczenia fizyczne
Aktywność fizyczna jest podstawą zapewnienia dobrostanu fizycznego, co przekłada się również na samopoczucie psychiczne. Korzyści wynikające z regularnych aktywności fizycznej są nie do przecenienia. Dziecko, które się rusza, rozładowuje napięcie, redukuje poziom stresu, sprawniej się uczy, a ćwiczenia poprawiają nastrój, są źródłem energii i pozytywnie wpływają nie tylko na sferę fizyczną, ale również psychiczną, emocjonalną i intelektualną.
Ruch chroni przed chorobami, w tym przed otyłością, ogólnie wpływając na kondycję fizyczną, ale również na nasz mózg. Pozytywny związek aktywności fizycznej i zdrowia psychicznego wydaje się nie podlegać dyskusji. Dzieci, które się ruszają, podejmują się realizacji różnych form aktywności fizycznej łatwiej pracują, skupiają się czy rzadziej mają obniżony nastrój. Warto, przy tym podkreślić, że ważna jest sama aktywność, jej regularność, nie zaś sama intensywność. Wystarczy kilka minut dziennie, ale codziennie.
Edukacja
W trosce o dobrostan psychofizyczny dziecka, sfera edukacji nie powinna być sprowadzana tylko do ocen w szkole. O wiele cenniejsza jest otwartość ucznia na poszerzanie wiedzy, drżenie, szukanie, zadawanie pytań. Taka otwartość i ciekawość poznawcza pozwalają na posuwanie się do przodu, na doświadczanie niestandardowości i różnorodności.
Dieta
To, co jemy, ma niezmiernie duży wpływ na to, co jak się czujemy, uczymy się, koncentrujemy się, funkcjonujemy. Dzięki dobremu paliwu mózg sprawniej pracuje. Ważne jest, aby dieta dla dziecka była zróżnicowana, bogata w wartości odżywcze, ograniczająca niezdrowe produkty, cukry. W tym miejscu kluczowa jest również „dieta cyfrowa”, czyli nie tylko zainteresowanie tym, co dziecko je, ale również zbilansowanym korzystaniem z ekranów (robienie przerw, czas na bycie offline).
Sen
Zdrowy sen pełni niezmiernie ważną rolę w życiu, istotnie wpływając na wszelkie zachodzące w organizmie procesy, w tym na samopoczucie. Sen powinien być nie tylko odpowiednio długi, ale również regularny. Zakłócenia powodują rozdrażnienie, trudniejsze kontrolowanie reakcji i emocji oraz łatwość ulegania bodźcom i wpadania w gniew. Prawidłowy sen sprzyja regeneracji organizmu i komórek mózgu sprawiając, że zarówno procesy poznawcze, jak i pamięć funkcjonują prawidłowo. To, czego dziecko potrzebuje, aby dobrze spać, a w efekcie czuć się lepiej, to wyciszania przed snem, unikania jasnego światła i rozproszeń przed pójściem spać, zjedzenia odpowiednio wcześnie lekkiej kolacji czy unikania drzemek w ciągu dnia.
Co poprawia dobrostan dzieci i młodzieży
Chcąc zadbać się o dobrostan, nie można skupiać się na jednej z jej integralnych sfer, na przykład na zdrowiu fizycznym. Konieczne jest całościowe podejście, uwzględniające wzajemną zależność między innymi zdrowia fizycznego i psychicznego. W trosce do dobrostan należy więc pamiętać o:
- Byciu dla siebie dobrym – niby oczywiste, ale jak trudne do podtrzymania w codzienności. Ważne jest, aby pamiętać o swojej wartości i o kochaniu samego siebie, ze wszystkimi wadami i niedociągnięciami.
- Odpoczynku – jest on niezwykle potrzebny, szczególnie w okresie nagromadzenia wielu spraw i obowiązków. Jeśli nie jest możliwy wyjazd czy choć małe wakacje, trzeba zwrócić uwagę, by każdego dnia realizować przyjemne czynności, oddawać się pasji i zainteresowaniom, wziąć gorącą kąpiel, poczytać czy nawet zadbać o czas nic nierobienia. To mogą być małe rzeczy, ale ich znaczenie dla podtrzymywania dobrostanu jest nie do przecenienia.
- Dbaniu o ciało – na tyle na ile jest to możliwe na co dzień. Nie chodzi o wyczynowe uprawianie sportu, ale choć o krótkie aktywności wprawiające ciało w ruch (taniec, spacer z psem, przejażdżka na rowerze) i pozwalające na zrelaksowanie się.
- Wysypianiu się – jeden z lepszych sposobów na regenerację ciała i umysłu, absolutnie konieczny. Każdy deficyt snu nie pozostaje obojętny dla zdrowia, samopoczucia, koncentracji i nastawienia. Niekiedy o sen trzeba zadbać szczególnie mocno, zwłaszcza gdy pojawiają się w tym obszarze trudności.
- Relacjach społecznych, kontaktach i spotkaniach z innymi – codzienny kontakt z ludźmi, rozmowy, aktywności są również ważne i potrzebne. Wycofanie się powoduje wzrastające poczucie osamotnienia i izolacji.
- Docenianiu swojej osoby – wbrew pozorom myślenie o sobie dobrze nie zawsze przychodzi prosto i naturalnie. Nierzadko trzeba podjąć pracę, by wzmocnić poczucie własnej wartości, ale jest to niezwykle cenne w umacnianiu własnego dobrostanu.
W trosce o zadowalające samopoczucie należy pamiętać, by w sytuacji pojawiania się trudności i doświadczania problemów szukać pomocy i umieć o nią prosić. W przypadku dzieci i młodzieży bardzo potrzebna jest duża uważność osób bliskich, opiekunów i dorosłych. Zadaniem rodzica jest autentyczna obecność, wsparcie i zainteresowanie.
Oprócz bycia bezpieczną bazą jesteś też dla swej pociechy bezpieczną przystanią. Dziecko chce czuć, że w chwili zakończenia swojej eksploracji powitasz je z otwartością i radością. Pamiętaj, że wyzwania, z którymi mierzy się twoja pociecha, odnoszą się nie tylko do realnych niebezpieczeństwa, lecz przede wszystkim do jej przeżyć płynących ze świata wewnętrznego (emocji, myśli, wyobrażeń). Dziecko nie potrafi samo regulować swoich emocji, więc będzie zwracać się do ciebie z prośbą o pomoc w ich uporządkowaniu i nadaniu im znaczenia . (J. Steinke-Kalembka).
Jeśli dziecko czy nastolatek potrzebuje wsparcia psychologa, warto przynajmniej spróbować takiego rozwiązania. Specjalista może rozjaśnić mechanizmy wpływające na życie, wspomóc w kierowaniu nimi czy pozwolić spojrzeć na doświadczane trudności z innej perspektywy. Nade wszystko, praca terapeutyczna ma na celu wyposażyć w narzędzia do radzenia sobie na co dzień, wzmocnić posiadane zasoby i wypracować takie, które pomogą w funkcjonowaniu.
Jak wzmacniać dobrostan psychofizyczny dziecka
Ważne jest, by dorośli mieli świadomość o swoim wpływie na całokształt funkcjonowania młodego człowieka. Czasami potrzebuje on życzliwego wsparcia, ale też konkretnych rozwiązań, by poczuć się lepiej. Wiele zależy od osoby rodzica czy opiekuna, który może aktywnie słuchać, być autentycznie obecny i rozmawiać bez oceniania. Dziecko niezwykle mocno potrzebuje chwalenia podejmowanego wysiłku, nie wyników, ale też pozostawiania przestrzeni na porażki i możliwość popełniania błędów. Praca nad dobrostanem psychofizycznym jest działaniem ciągłym, wymagającym zrozumienia, cierpliwości i konsekwencji. To, co wypracujemy z dzieckiem od najmłodszych lat, będzie procentować nie tylko „tu i teraz”, ale również w przyszłości, tworząc solidną bazę dobrego samopoczucia.
Upłynnia gęstą i zalegającą wydzielinę. Udrożnia nos i zatoki.
Hipertoniczny spray do nosa z ektoiną.
Spray wspomagający leczenie stanów zapalnych gardła, spowodowanych przez infekcje bakteryjne i wirus...
3% roztwór soli przeznaczony do nebulizacji, w celu poprawienia komfortu oddychania.
Pastylki na gardło z ektoiną przeznaczone do stosowania podczas objawów przeziębienia.
Pastylki do ssania na chrypkę, pieczenie błony śluzowej jamy ustnej.
W okresie przejściowego osłabienia, do regeneracji po infekcjach.
Pierwszy oryginalny syrop z porostu islandzkiego. Skutecznie łagodzi suchy kaszel.
Bibliografia:
1. Jarczewska-Gerc E., Ziarna życia w: Psychologia Dziecka, nr 1/2020.
2. Rolland R., Nie pytaj, jak było w szkole. Rozmowy, które dają dzieciom siłę.
3. Steinke-Kalembka J., Dodaj mi skrzydeł. Jak rozwijać u dzieci motywację wewnętrzną?