Zakaz przemocy wobec dzieci
Zgodnie z Konwencją o prawach dziecka – tj. uchwaloną w 1989 r. przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych umową międzynarodową, która została ratyfikowana przez Polskę w 1991 r., tym samym zobowiązując się do przestrzegania jej zapisów:
Każde dziecko ma prawo do ochrony przed wszelkimi formami przemocy fizycznej i psychicznej, krzywdą, zaniedbaniem, złym traktowaniem, torturowaniem, okrutnym, nieludzkim lub poniżającym traktowaniem lub karaniem oraz wyzyskiem, w tym wykorzystywaniem w celach seksualnych.
W komentarzu do Konwencji, Komitet Praw Dziecka ONZ, podkreślił, iż zakaz stosowania wobec dzieci kar cielesnych, obejmuje – „każde karanie, w którym została użyta siła fizyczna i które było zamierzone, by spowodować pewien stopień bólu i dolegliwości bez względu na to jak byłoby ono lekkie”.1
Nikt nie ma zatem prawa dać dziecku choćby „niewinnego” (w jego ocenie) klapsa. Zakaz stosowania wobec dzieci kar cielesnych przez osoby wykonujące władzę rodzicielską oraz sprawujące opiekę lub pieczę nad dzieckiem, został również wprost powtórzony w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym.
Obowiązek ochrony praw dziecka jest ponadto obowiązkiem konstytucyjnym, wynikającym bezpośrednio z art. 72 Konstytucji, zgodnie z którym – „Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę praw dziecka. Każdy ma prawo żądać od organów władzy publicznej ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją.”
Dowiedz się więcej o prawach dziecka.
Narzędzia prawne, po które powinien sięgnąć świadek przemocy względem dziecka
Z najnowszego badania przeprowadzonego w 2022 r. przez Fundację Dajemy Dzieciom Siłę, wynika, że aż 60% badanych, w ciągu roku poprzedzającego badanie, zetknęła się z sytuacją krzywdzenia dziecka (51% – karcenia słownego, a 39% – fizycznego dyscyplinowania). Niestety, znaczna część świadków – zarówno karcenia słownego (38%), jak i fizycznego (41%) – pozostała wobec tych zachowań bierna. Co czwarty respondent przyznał, że nie zrobił nic, chociaż był oburzony. Pozostali świadkowie, którzy nie zareagowali, uznali natomiast, że wychowanie dziecka to sprawa rodzica. Nikt z respondentów nie zgłosił potrzeby zdobycia wiedzy na temat tego, jak powinno się reagować w sytuacji bycia świadkiem krzywdzenia dziecka.2
Postawa respondentów powyższego badania, niestety pozostawia wiele do życzenia i tylko potwierdza fakt, jak ważna jest edukacja społeczeństwa w powyższym zakresie.
Jak powinien zareagować świadek przemocy względem dziecka?
I. W sytuacji podejrzenia zagrożenia życia lub zdrowia dziecka
Powinien bezwzględnie i niezwłocznie wezwać policję i – jeżeli wymagają tego okoliczności – karetkę pogotowia, dzwoniąc pod ogólny numer alarmowy (112) lub numer alarmowy policji (997) i numer alarmowy pogotowia ratunkowego (999).
Narażenie dziecka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, przez osobę, nad którą ciążył obowiązek opieki nad nim – stanowi przestępstwo podlegające karze pozbawienia wolności do lat 5, którego ściganie następuje z urzędu.
Warto również mieć świadomość, iż w sytuacji, kiedy świadek zdarzenia, nie udziela pomocy osobie znajdującej się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu – on również popełnia przestępstwo (nieudzielenia pomocy), które zagrożone jest karą pozbawienia wolności do lat 3.
II. W sytuacji podejrzenia przemocy, zaniedbania lub złego traktowania dziecka
Jeżeli będąc świadkiem określonych zachowań rodziców lub opiekunów względem dziecka (np. dawania mu przez nich klapsów, szarpania go, poniżania) bądź jeżeli wskazuje na to wygląd dziecka (ślady przemocy na jego ciele lub oznaki zaniedbania) – poweźmie się uzasadnione podejrzenie co do tego, że wobec dziecka stosowana jest przemoc, jest ono zaniedbane lub źle traktowane, należy wówczas:
- Powiadomić o swoich podejrzeniach lub sytuacji, której było się świadkiem policję.
- Powiadomić o swoich podejrzeniach lub sytuacji, której było się świadkiem lokalny Ośrodek Pomocy Społecznej,
albo
- zwrócić się o wgląd w sytuację dziecka do sądu rodzinnego, właściwego ze względu na miejsce zamieszkania dziecka – zawiadomienia można dokonać pisemnie lub ustnie, w siedzibie sądu. Pismo w tym przedmiocie może również zostać wysłane do sądu anonimowo.
W rezultacie podjętych działań:
- W przypadku zawiadomienia policji lub ośrodka pomocy społecznej – może zostać wszczęta procedura tzw. „Niebieskiej Karty”, która stanowi interwencję podejmowaną przez przedstawicieli jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, policji, oświaty i ochrony zdrowia, w związku z uzasadnionym podejrzeniem zaistnienia przemocy w rodzinie. Celem procedury jest udzielenie dziecku pomocy i podjęcie działań w stosunku do osoby, wobec której istnieje podejrzenie, że dopuściła się przemocy.
- W przypadku natomiast zawiadomienia o sytuacji dziecka sądu rodzinnego – podejmie on działania mające na celu sprawdzenie sytuacji dziecka, jego ochronę i wsparcie rodziców w jego wychowaniu. W razie ustalenia, że dobro dziecka jest zagrożone – sąd może ograniczyć władzę rodzicielską, a w szczególnych przypadkach – całkowicie pozbawić jej rodziców dziecka.
- Wobec sprawców przemocy domowej, może oczywiście również zostać wyciągnięta odpowiedzialność karna – uderzenie dziecka stanowi przestępstwo naruszenia nietykalności zagrożone karą grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Powtarzalna przemoc fizyczna lub psychiczna może natomiast zostać uznana za przestępstwo znęcania się, które – w zależności od okoliczności – zagrożone jest karą nawet do 12 lat pozbawienia wolności.
III.W sytuacji podejrzenia wykorzystywania seksualnego dziecka
W przypadku podejrzenia stosowania wobec dziecka przemocy seksualnej, należy bezwzględnie i niezwłocznie zawiadomić o tym policję lub prokuraturę.
Obcowanie płciowe lub podejmowanie jakiejkolwiek innej aktywności seksualnej, przez osobę dorosłą, z dzieckiem poniżej 15 roku życia – w każdym przypadku stanowi przestępstwo, zagrożone karą do 12 lat pozbawienia wolności.
Czy bierność wobec krzywdy dziecka może zostać ukarana?
Tak – i oby był to wystarczający powód do tego, żeby biernym nigdy nie pozostawać.
Na osobie, która posiada wiarygodną informację o popełnieniu, przygotowaniu lub usiłowaniu popełnienia przestępstwa wymierzonego w dobro dziecka, jak ciężki uszczerbek na zdrowiu, gwałt, wykorzystywanie seksualne oraz obcowanie płciowe z osobą poniżej 15 roku życia – ciąży prawny obowiązek zawiadomienia o tym fakcie organów ścigania. Niedopełnienie powyższego obowiązku przez świadka zdarzenia lub osobę posiadającą informację o przygotowaniu lub usiłowaniu powyższych czynów – stanowi przestępstwo zagrożone karą do 3 lat pozbawienia wolności.
Przemoc domowa w Polsce, również ta skierowana wobec dzieci, które nierzadko pozostają wobec niej zupełnie bezbronne, niestety „ma się dobrze”.
Z policyjnych statystyk wynika, że w samym 2022 roku – zostało wypełnionych aż 61.645formularzy, mających na celu uruchomienie procedury „Niebieskiej karty”. Co do 10.982 dzieci odnotowano natomiast podejrzenie, że są one dotknięte przemocą w rodzinie.3 Dlatego, tak ważna jest edukacja społeczeństwa w zakresie konieczności odpowiedniego reagowania na krzywdę dziecka i działań, jakie świadek zdarzenia powinien wówczas podejmować. Badanie przeprowadzone przez Fundację dajemy dzieciom siłę, wykazało niestety, że tylko nieco ponad połowa badanych (57%) miała świadomość tego, że w naszym kraju stosowanie kar fizycznych przez rodziców wobec dzieci jest prawnie zakazane.
Nie bez znaczenia pozostaje również odpowiednia edukacja dzieci – w zakresie przysługujących im praw do ochrony przed przemocą oraz sposobów obrony tych praw. Warto, aby dzieci miały świadomość, że jeżeli ich prawa są łamane:
1) mogą zgłosić ten fakt do Rzecznika Praw Dziecka (za pośrednictwem Biura Rzecznika Praw Dziecka – telefonicznie, pod numerem tel. (22) 583 66 00 lub za pośrednictwem poczty elektronicznej – rpd@brpd.gov.pl) lub skorzystać z Dziecięcego Telefonu Zaufania Rzecznika Praw Dziecka, dostępnego pod numerem 800 12 12 12,
2) a w przypadku przemocy w rodzinie – mogą zwrócić się o pomoc, dzwoniąc na całodobową „Niebieską linię”, dostępną pod numerem tel. 116 123.
Wtrącając na koniec nieco „prywaty” – bardzo podoba mi się podejście norweskie, gdzie (oczywiście nie uprzedmiotawiając najmłodszych) – dzieci stanowią ich największy skarb, można by rzec „dobro narodowe”. Statystyki w zakresie przemocy w rodzinie i bierności świadków tej przemocy niestety nie są w naszym kraju pocieszające, jednak iskierkę nadziei na pozytywne zmiany w przyszłości daje fakt, że na popularności coraz bardziej rosną takie nurty wychowawcze jak rodzicielstwo bliskości i Porozumienie bez Przemocy (PbP lub z ang. NVC). Miejmy nadzieję, że z biegiem czasu nasz naród pod względem swojego podejścia do dzieci – będzie stawał się coraz bardziej …norweski. Dlatego – nie bądźmy bierni i REAGUJMY!
Może zainteresować Cię również: Porozumienie bez przemocy – co musisz o nim wiedzieć?
Wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego.
Na wzmocnienie odporności. Uzupełnia codzienną dietę w starannie dobrane, naturalne składniki, takie...
Wspiera pamięć i koncentrację, usprawnia procesy uczenia się.
Naturalne składniki wspomagające pracę układu odpornościowego.
Naturalne składniki wspomagające pracę układu odpornościowego.
Pierwszy preparat z fukoidanem, który wspomaga pracę zatok.
Kompleksowe wsparcie prawidłowego rozwoju.
Spray usuwający złogi woskowiny usznej.
W okresie przejściowego osłabienia, do regeneracji po infekcjach.
Woda morska z ektoiną. Ochrona przed wnikaniem wirusów.
1 Komentarz Ogólny nr 8 Komitetu z 2006 r. pt. „Prawo dziecka do ochrony przed karami cielesnymi oraz innymi okrutnymi lub poniżającymi formami karania (art. 19; 28 ust. 2; 37, inne)”, sygn. CRC/C/GC/8, 2.03.2007 r.
2 K. Makaruk, K. Drabarek, Fundacja dajemy dzieciom siłę, Postawy wobec kar fizycznych i ich stosowanie, 2022
3 Statystyka policyjna, Przemoc w rodzinie – dane za lata 2012-2022 (https://statystyka.policja.pl/st/wybrane-statystyki/przemoc-w-rodzinie/201373,Przemoc-w-rodzinie-dane-od-2012-roku.html)
Podstawa prawna:
Konwencja o prawach dziecka z dnia 20.11.1989 r. (Dz.U. 1991 Nr 120, poz. 526)
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2.04.1997 r. (Dz.U. 1997 Nr 78, poz. 483)
Ustawa z dnia 25.02.1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2020 r., poz. 1359)
Ustawa z dnia 6.06.1997 r. – Kodeks karny (t.j. Dz.U. z 2022 r., poz. 1138)
Ustawa z dnia 29.07.2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy domowej (t.j. Dz.U. z 2021 r., poz. 1249)
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13.09.2011 r. w sprawie procedury „Niebieskie Karty” oraz wzorów formularzy „Niebieska Karta” (Dz.U. 2011 Nr 209, poz. 1245)