- Szkarlatynę wywołują paciorkowce Streptococcus pyogenes, produkujące toksyny odpowiedzialne za powstawanie wysypki w przebiegu choroby.
- Obecnie, dzięki nowoczesnym metodom diagnostycznym i skutecznej antybiotykoterapii, choroba ta rzadko prowadzi do poważnych komplikacji, jednak nadal wymaga właściwej diagnostyki i odpowiedniego leczenia.
To jest wyrób medyczny.
Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.Co to jest szkarlatyna?
Szkarlatyna jest chorobą bakteryjną wywoływaną przez paciorkowce beta-hemolizujące grupy A (Streptococcus pyogenes). Te same bakterie odpowiadają za występowanie anginy paciorkowcowej, jednak w przypadku szkarlatyny dodatkowo produkują specyficzne toksyny, które są odpowiedzialne za charakterystyczną wysypkę i inne objawy choroby. Szczególnie podatne na zachorowanie są dzieci w wieku od 4 do 15 lat, choć choroba może wystąpić w każdym wieku.
Szkarlatyna – przyczyny choroby
Przyczyną szkarlatyny jest zakażenie paciorkowcem beta-hemolizującym grupy A (Streptococcus pyogenes). Bakteria ta posiada szereg czynników zjadliwości, które umożliwiają jej kolonizację i inwazję tkanek gospodarza. Najważniejszym czynnikiem w rozwoju szkarlatyny jest zdolność niektórych szczepów paciorkowca do produkcji toksyn piogennych, które są odpowiedzialne za charakterystyczną wysypkę. Te same bakterie mogą wywoływać różne schorzenia, od stosunkowo łagodnej anginy po ciężkie zakażenia inwazyjne.
Szkarlatyna u dzieci – jak się rozwija?
Rozwój szkarlatyny rozpoczyna się od kolonizacji górnych dróg oddechowych przez paciorkowce. Bakterie przytwierdzają się do nabłonka gardła. Następnie rozpoczynają produkcję toksyn, które przedostają się do krwiobiegu i wywołują charakterystyczne objawy choroby. Toksyny te powodują rozszerzenie naczyń krwionośnych w skórze, co prowadzi do powstania charakterystycznej wysypki. Jednocześnie bakterie namnażają się w tkankach gardła, powodując stan zapalny i typowe objawy anginy.
Szkarlatyna – drogi zakażenia
Szkarlatyna przenosi się przede wszystkim drogą kropelkową podczas kaszlu, kichania czy mówienia. Możliwe jest również zakażenie poprzez bezpośredni kontakt z osobą chorą lub poprzez używanie tych samych przedmiotów, takich jak szklanki, ręczniki czy zabawki. W rzadkich przypadkach do zakażenia może dojść poprzez spożycie zakażonej żywności. Okres wylęgania choroby jest stosunkowo krótki i wynosi od 1 do 3 dni od momentu zakażenia. Chory jest najbardziej zakaźny w początkowym okresie choroby, przed pojawieniem się wysypki.
Szkarlatyna – objawy u dzieci
Szkarlatyna charakteryzuje się gwałtownym początkiem. Choroba zazwyczaj zaczyna się wysoką gorączką, która może osiągać 39-40°C. Pacjenci skarżą się na silny ból gardła, który znacznie utrudnia przełykanie. Często występują również bóle głowy, nudności, a czasem wymioty. Charakterystyczne jest również powiększenie węzłów chłonnych szyjnych, które stają się bolesne przy dotyku.
W jamie ustnej zachodzą charakterystyczne zmiany. Początkowo język pokrywa się białym nalotem, przez co przypomina posypany mąką (tzw. język biały jak śnieg). Po 3-4 dniach nalot złuszcza się, odsłaniając intensywnie czerwoną powierzchnię języka z wyraźnie zaznaczonymi brodawkami językowymi, co daje charakterystyczny obraz tzw. języka malinowego. Gardło jest intensywnie zaczerwienione, a migdałki często są powiększone i pokryte białawym nalotem.
Szkarlatyna wysypka
Wysypka szkarlatynowa jest jednym z najbardziej charakterystycznych objawów choroby. Pojawia się zwykle w ciągu 12-48 godzin od wystąpienia pierwszych objawów ogólnych. Ma ona bardzo charakterystyczny wygląd i przebieg. Jest drobna, punktowa, różowo-czerwona i przypomina w dotyku papier ścierny. Początkowo pojawia się na szyi i górnej części klatki piersiowej, następnie rozprzestrzenia się na tułów i kończyny. Szczególnie intensywnie występuje w zgięciach łokciowych, pachowych i pachwinowych.
Charakterystyczne jest to, że wysypka nie występuje na twarzy, choć policzki są intensywnie zaczerwienione z wyraźnie zaznaczoną bladością wokół ust (tzw. trójkąt Fiłatowa). Wysypka bieleje pod naciskiem. Utrzymuje się przez 3-7 dni, po czym zaczyna blednąć. W okresie zdrowienia następuje charakterystyczne łuszczenie się skóry, szczególnie na dłoniach i podeszwach stóp, które może trwać nawet kilka tygodni.
To jest wyrób medyczny
Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.Diagnostyka szkarlatyny u dzieci
Prawidłowa diagnostyka szkarlatyny opiera się przede wszystkim na dokładnym badaniu lekarskim i wywiadzie. Lekarz ocenia charakterystyczne objawy kliniczne, bada gardło i węzły chłonne, sprawdza charakter wysypki. Kluczowe znaczenie ma potwierdzenie obecności paciorkowca w gardle pacjenta.
Podstawowym badaniem jest wymaz z gardła, który można zbadać dwoma sposobami. Pierwszy to szybki test antygenowy, który daje wynik już po kilkunastu minutach. Drugi to klasyczny posiew bakteriologiczny, który jest dokładniejszy, ale wymaga 24-48 godzin oczekiwania na wynik. W przypadkach wątpliwych wykonuje się dodatkowe badania krwi, takie jak morfologia czy oznaczenie poziomu CRP lub OB, które pozwalają ocenić nasilenie procesu zapalnego.
Jak leczyć szkarlatynę u dzieci?
Podstawą leczenia szkarlatyny jest antybiotykoterapia. Lekiem pierwszego wyboru pozostaje penicylina. W przypadku alergii na penicylinę stosuje się antybiotyki z grupy makrolidów. Niezwykle istotne jest, aby terapia antybiotykowa trwała pełne 10 dni, nawet jeśli objawy choroby ustąpią wcześniej. Przerwanie leczenia może prowadzić do nawrotu choroby i zwiększa ryzyko wystąpienia powikłań.
Oprócz leczenia przyczynowego równie ważne jest postępowanie objawowe. W przypadku wysokiej gorączki stosuje się leki przeciwgorączkowe, takie jak paracetamol lub ibuprofen. Ból gardła można łagodzić poprzez stosowanie roztworu do płukania gardła, tabletek do ssania czy sprayów miejscowo łagodzących. Należy pamiętać o odpowiednim nawodnieniu organizmu – chory powinien przyjmować dużo płynów, najlepiej ciepłych. Dieta powinna być lekkostrawna i dostosowana do możliwości przełykania.
Szkarlatyna – powikłania u dzieci
Powikłania szkarlatyny można podzielić na wczesne, występujące w trakcie lub tuż po chorobie, oraz późne, pojawiające się po 2-3 tygodniach od zachorowania. Wśród powikłań wczesnych najczęściej obserwuje się zapalenie ucha środkowego, zapalenie zatok przynosowych oraz ropne zapalenie węzłów chłonnych. Mogą również wystąpić powikłania w postaci zapalenia oskrzeli czy zapalenia płuc.
Szczególną uwagę należy zwrócić na powikłania późne, które mogą mieć poważne konsekwencje dla zdrowia. Najgroźniejszym powikłaniem jest gorączka reumatyczna, która może prowadzić do trwałego uszkodzenia zastawek serca. Inne poważne powikłania to ostre kłębuszkowe zapalenie nerek, zapalenie mięśnia sercowego czy zapalenie stawów. W rzadkich przypadkach może rozwinąć się zespół PANDAS, charakteryzujący się zaburzeniami neurologicznymi i psychiatrycznymi, lub zespół wstrząsu toksycznego.
Kiedy dziecko może powrócić do przedszkola lub szkoły?
Decyzja o powrocie dziecka do przedszkola lub szkoły powinna być podjęta w porozumieniu z lekarzem. Generalnie przyjmuje się, że dziecko może wrócić do placówki po 24 godzinach od rozpoczęcia antybiotykoterapii, pod warunkiem że nie ma gorączki i czuje się dobrze. Należy jednak pamiętać, że pełny powrót do zdrowia może potrwać dłużej, a dziecko może odczuwać zmęczenie jeszcze przez kilka dni po ustąpieniu głównych objawów choroby.
Jak zapobiegać szkarlatynie u dzieci?
Zapobieganie szkarlatynie opiera się przede wszystkim na przestrzeganiu zasad higieny. Szczególnie istotne jest częste i dokładne mycie rąk, zwłaszcza przed posiłkami i po powrocie do domu. W przypadku wystąpienia choroby w placówce oświatowej należy wzmóc nadzór nad przestrzeganiem zasad higieny przez wszystkie dzieci.
Osoby mające kontakt z chorym powinny zachować szczególną ostrożność. Należy unikać używania tych samych przedmiotów osobistych, regularnie wietrzyć pomieszczenia i dezynfekować powierzchnie, z którymi chory miał kontakt. Po zakończeniu leczenia zaleca się wymianę szczoteczki do zębów chorego.
Lek bez recepty w postaci roztworu do płukania jamy ustnej i gardła. Substancją aktywną DICLOSTIMU jest diklofenak sodowy będący niesteroidowym lekiem przeciwzapalnym (NLPZ). Podczas stosowania miejscowego w stanach zapalnych błony śluzowej jamy ustnej i gardła diklofenak wykazuje działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne.
Bibliografia:
- Murray, P., et al. (2018). Mikrobiologia (s. 207–228). Wrocław: Edra Urban & Partner.
- World Health Organization. Increased incidence of scarlet fever and invasive Group A Streptococcus infection – multi-country. Disease Outbreak News. Dostęp online: https://www.who.int/emergencies/disease-outbreak-news/item/2022-DON429
- Centers for Disease Control and Prevention. „Group A Streptococcal (GAS) Disease”. Dostęp online: https://www.cdc.gov/groupastrep/diseases-public/scarlet-fever.html