To jest wyrób medyczny.
Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.Czym są zatoki i jakie pełnią funkcje?
Zatoki, a dokładniej zatoki oboczne nosa (nazywane przynosowymi) to przestrzenie wypełnione powietrzem. Stanowią element kości czaszki i łączą się z jamami nosa. Zatoki wyściela błona śluzowa z nabłonkiem rzęskowym i gruczołami produkującymi śluz – umożliwiającymi:
- filtrowanie,
- nawilżanie
- i ogrzewanie wdychanego powietrza.
Do tego zatoki termoizolują struktury czaszki, zmniejszają jej ciężar, a także wpływają na aparat mowy oraz zmysły węchu i smaku.
Zatoki to cztery pary przestrzeni powietrznych rozmieszczonych symetrycznie w przedniej części twarzoczaszki. Wyróżnia się:
- zatoki szczękowe,
- zatoki czołowe,
- zatoki sitowe,
- zatoki klinowe.
Kiedy kształtują się zatoki u dzieci?
Zatoki zaczynają się rozwijać już w życiu płodowym, ale kształtują się przez cały okres dzieciństwa i nastoletniości. Ten proces trwa do około 20. roku życia i co ważne, przebiega w sposób zróżnicowany.
Najszybciej wykształcają się zatoki sitowe. Pojawiają się już u 4-5-miesięcznego płodu, a w okresie noworodkowym są już dobrze rozwinięte. Jako drugie upowietrzają się zatoki szczękowe – trwa to od 6-9 miesiąca życia prenatalnego do czasu aż dziecko skończy ~15 lat. Najpóźniej powstają zatoki klinowe i czołowe – w pełni ukształtowane są dopiero po zakończeniu okresu dojrzewania płciowego.
Czy dzieci mogą mieć chore zatoki?
W odpowiedzi na pytanie, czy dzieci mogą mieć chore zatoki, czasem można usłyszeć – nie, dzieci nie mogą mieć zapalenia zatok, skoro te nie są jeszcze rozwinięte. Okazuje się jednak, że jest wręcz przeciwnie.
Kształtujące się zatoki u dzieci są węższe niż u dorosłych, przez co łatwiej mogą zostać zatkane, a niedrożność sprzyja rozwojowi stanu zapalnego. Zatem tak, dzieci w każdym wieku mogą chorować na zapalenie zatok.
Zwłaszcza jeśli występują u nich czynniki predysponujące, w tym:
- polipy nosa,
- skrzywienie przegrody nosa lub inne nieprawidłowości anatomiczne jamy nosa,
- choroby zaburzające pracę nabłonka rzęskowego oraz produkcję śluzu (jak mukowiscydoza, pierwotna dyskineza rzęsek),
- choroby alergiczne, szczególnie alergie wziewne (alergiczny nieżyt nosa, astma oskrzelowa),
- problemy stomatologiczne, jak próchnica zębów,
- częste infekcje górnych dróg oddechowych,
- narażenie na szkodliwe czynniki środowiskowe (dym tytoniowy, smog).
Jak dochodzi do zapalenia zatok u dzieci?
Błona śluzowa jamy nosa stanowi wrota zakażenia. Przenikające do niej patogeny, najczęściej wirusy, namnażają się, w odpowiedzi na co, uruchamiane są procesy zapalne. Ich skutkiem są dolegliwości tj. przekrwienie i obrzęk śluzówki, blokada nosa, wyciek wodnistej wydzieliny.
W związku z tym, że błona śluzowa nosa i zatok jest połączona anatomicznie i funkcjonalnie, reakcje zapalne dotyczą ich obu. Stąd, zamiast o zapaleniu zatok, mówi się o zapaleniu błony śluzowej nosa i zatok przynosowych.
Jest to infekcja, która trwa do 4 tygodni i zwykle przemija nie pozostawiając żadnych następstw. Zdarza się jednak, że zapalenie zatok u dziecka utrzymuje się ponad 12 tygodni. Wówczas należy podejrzewać przewlekłe zapalenie zatok.
Jakie są rodzaje zapalenia zatok u dzieci?
Rodzaje zapalenia zatok można podzielić ze względu na czynniki:
- anatomiczne – zapalenie zatok sitowych, klinowych, czołowych, szczękowych, mieszane,
- etiologiczne – wirusowe, bakteryjne, grzybicze lub alergiczne zapalenie zatok.
Najczęstszym rozróżnieniem jest jednak nasilenie i czas trwania objawów. W tym ujęciu mówi się o zapaleniu ostrym, podostrym, nawracającym i przewlekłym.
- Ostre zapalenie zatok u dzieci przeważnie wynika z infekcji wirusowej, niekiedy jest jej powikłaniem. Trwa do 4 tygodni i przy zastosowaniu odpowiedniego leczenia ustępuje bez żadnych następstw.
- Nawracające zapalenie zatok u dzieci rozpoznaje się u dzieci, które doświadczają zapalenia zatok co najmniej 4 razy w ciągu roku. Jest to infekcja, która trwa 7-10 dni i daje się odróżnić od przewlekłego zapalenia zatok.
- Podostre zapalenie zatok trwa od 4 do 12 tygodni, ale nie prowadzi do zmian przerostowych błony śluzowej ani nie wykazuje cech zapalenia przewlekłego
- Przewlekłe zapalenie zatok u dzieci to stan chorobowy utrzymujący się ponad 12 tygodni. Może mieć związek z czynnikami zaburzającymi drożność nosa i zatok tj. przerośnięty trzeci migdał, skrzywienie przegrody nosa. Częstą przyczyną są też nawracające infekcje dróg oddechowych. Przewlekłe zapalenie zatok przebiega etapami wyciszenia i zaostrzeń objawów. Po odpowiednim leczeniu udaje się pokonać męczące dolegliwości, ale pewne symptomy przewlekłego zapalenia zatok utrzymują się stale.
Jakie są objawy zapalenia zatok u dzieci?
Objawy ostrego zapalenia zatok u dzieci są takie jak u dorosłych, z tym, że mogą być bardziej nasilone, a przez to odczuwane, jako bardziej dokuczliwe.
Można podzielić je na miejscowe i ogólnoustrojowe. Najbardziej charakterystyczny z tych pierwszych jest:
- upośledzenie drożności nosa,
- katar spływający po tylnej ścianie gardła
- u dzieci zaburzenie węchu i smaku, u dorosłych kaszel,
- rozpierający ból twarzy nasilający się przy pochylaniu.
Do tego mogą dołączyć objawy ogólnoustrojowe, jak:
- gorączka,
- złe samopoczucie,
- osłabienie,
- zmęczenie,
- ból głowy.
Zapalenie zatok u dzieci rozpoznaje się na podstawie wystąpienia przynajmniej 2 z 4 objawów miejscowych.
Ostre zapalenie zatok u dziecka – objawy
Ostre zapalenie zatok u dzieci najczęściej wynika z infekcji wirusowej. Patogenami odpowiedzialnymi są tu głównie:
- rinowirusy,
- adenowirusy,
- koronawirusy,
- enterowirusy,
- wirusy grypy i paragrypy.
Infekcja zaczyna się od wycieku wodnistej wydzieliny, która spływa po tylnej ścianie gardła wywołując kaszel. Oprócz tego chore dziecko może mieć zaburzone powonienie, skarżyć się na bóle głowy i uczucie rozpierania w miejscu chorej zatoki. Czasem pojawia się stan gorączkowy lub gorączka.
Objawy ostrego zapalenia zatok trwają zwykle do 7 dni. Poprawę widać już po 48 godzinach, a z każdym dniem samopoczucie chorego jest coraz lepsze. Jeśli jednak objawy nie ustępują lub wręcz nasilają się po 5. dniu, czy też trwają dłużej niż 10 dni, podejrzewa się nadkażenie bakteryjne. Dzieje się to rzadko, w nie więcej niż 2% przypadków. Objawy takie jak żółty, ropny katar czy gorączka nie wskazują na etiologię bakteryjną. Jeśli początkowo łagodna infekcja nie przemija, a stan dziecka widocznie się pogarsza lub nie poprawia, trzeba skonsultować się z lekarzem.
Należy podkreślić, że miejscowy stan zapalny poszczególnych zatok może się przenieść, obejmując kolejne przestrzenie powietrzne twarzoczaszki.
Upłynnia gęstą i zalegającą wydzielinę. Udrożnia nos i zatoki.
Hipertoniczny spray do nosa z ektoiną.
Spray wspomagający leczenie stanów zapalnych gardła, spowodowanych przez infekcje bakteryjne i wirus...
3% roztwór soli przeznaczony do nebulizacji, w celu poprawienia komfortu oddychania.
Pastylki na gardło z ektoiną przeznaczone do stosowania podczas objawów przeziębienia.
Pastylki do ssania na chrypkę, pieczenie błony śluzowej jamy ustnej.
W okresie przejściowego osłabienia, do regeneracji po infekcjach.
Pierwszy oryginalny syrop z porostu islandzkiego. Skutecznie łagodzi suchy kaszel.
Ostre zapalenie zatok klinowych u dzieci
Ostre zapalenie zatoki klinowej zdarza się u dzieci bardzo rzadko, ale może skutkować poważnymi następstwami zdrowotnymi. Ze względu na położenie, zapalenie zatok klinowych niesie ryzyko uszkodzenia aparatu wzroku a nawet struktur mózgowych.
Zatoki klinowe:
- są częścią kości klinowej,
- znajdują się na wysokości oczu,
- rozwijają się z zachyłki klinowo-sitkowej,
- zaczynają upowietrzać się od około 3. roku życia, bliżej wieku wczesnoszkolnego są częściowo rozwinięte, a pełen rozmiar osiągają około 15 r. ż.
Ostre zapalenie zatok klinowych najczęściej ma podłoże bakteryjne. Przebiega w sposób niespecyficzny, co utrudnia rozpoznanie. Niedrożność nosa i katar spływający po tylnej ścianie gardła, czyli typowe objawy zapalenia zatok w tym przypadku nie zawsze występują. Częściej spotyka się:
- zaburzenia wzroku tj. przekrwienie spojówek, podwójne widzenie, zamazany obraz, zaburzenie ruchów gałek ocznych, rzadziej światłowstręt i in.,
- objawy ogólne tj. gorączka i bóle głowy o różnej lokalizacji nasilające się w pozycji leżącej na plecach.
Ostre zapalenie zatok szczękowych u dzieci
Zatoki szczękowe są największymi z zatok. Zlokalizowane poniżej oczodołów, sąsiadują ze strukturami podatnymi na zakażenia: nosem i zębami. Ujście zatok szczękowych znajduje się dość wysoko w jamie nosa, co utrudnia usuwanie zalegającej wydzieliny, a zarazem sprzyja rozwojowi zakażenia. To dlatego zapalenie zatok szczękowych często wynika z wirusowych infekcji układu oddechowego, np. przeziębienia przebiegającego z katarem. Z drugiej strony, może mieć związek ze zmianami zębopochodnymi, np. wynikającymi z nieleczonej próchnicy.
Zatoki szczękowe:
- są częścią kości szczęki,
- znajdują się na wysokości środkowego przewodu nosowego,
- rozwijają się od 6.-9. miesiąca życia płodowego, przez kilkanaście kolejnych lat,
- rozwój zatok szczękowych związany jest z rozwojem uzębienia, najintensywniej przebiega pomiędzy 7. a 12. rokiem życia.
Zębopochodne zapalenie zatok daje objawy jednostronne. Powoduje wypływ wydzieliny tylko z jednej strony nosa, blokadę jednej dziurki, ból głowy i zębów tylko z jednej strony twarzy.
Natomiast zarówno ostre, jak i przewlekłe zapalenie zatok szczękowych wywołuje dolegliwości obustronne. Ponadto, w przypadku przewlekłego zapalenia bierze się pod uwagę czynniki anatomiczne, alergiczne i środowiskowe.
Ostre zapalenie zatok sitowych u dzieci
Zatoki sitowe są najmniejsze z zatok przynosowych człowieka (nazywane komórkami sitowymi) i kształtują się jako pierwsze. Są dobrze upowietrzone już w okresie noworodkowym, ale powiększają się stopniowo w trakcie kolejnych lat życia. Stanowią drobne jamki o nieregularnych kształtach, które dzieli się na przednie i tylne. Znajdują się u nasady nosa, pomiędzy oczami.
Zapalenie zatok sitowych jest najczęściej rozpoznawanym rodzajem zapalenia zatok u dzieci.
Zatoki sitowe:
- są częścią kości sitowej,
- znajdują się u nasady nosa, pomiędzy oczami,
- ukształtowują się jako jedne z pierwszych – od pierwszych miesięcy życia płodowego do około 12. roku życia.
Zatoki sitowe oddziela od oczodołów cienka blaszka, dlatego zapalenie może objawiać się:
- łzawienie, przekrwieniem oczu,
- bólem w okolicy nasady nosa i kącików wewnętrznych oczu,
- bólem w obrębie oczodołów i policzków,
- a także obrzękiem nosa i powiek.
Ostre zapalenie zatok czołowych u dzieci
Zatoki czołowe, podobnie jak klinowe, zaczynają upowietrzać się dosyć późno, około 6.-7. roku życia. Znajdują się w obrębie czoła, wywołując, podczas zapalenia, charakterystycznie zlokalizowany ból głowy. Ze względu na bliskie położenie ze strukturami mózgowymi, mogą doprowadzić do poważnych powikłań. Zdarza się to jednak rzadko. Przeważnie zapalenie zatok czołowych jest skutkiem zakażenia wirusowego, które przemija w ciągu kilku, kilkunastu dni, nie wywołując żadnych groźnych następstw.
Zatoki czołowe:
- są częścią kości czołowej,
- znajdują się u nasady nosa, nieco powyżej linii brwii,
- ukształtowują się dosyć późno, w wieku około 5 lat są częściowo rozwinięte, a ostateczny kształt zyskuje dopiero w okolicy 20. roku życia.
Jak leczyć ostre zapalenie zatok u dzieci?
W przypadku wirusowego zapalenia zatok u dzieci, co spotyka się najczęściej, początkowo zaleca się objawowe leczenie domowe. Opiera się ono przede wszystkim wspomaganiu procesu samooczyszczania nosa i zatok. W tym celu stosuje się wybrane metody terapeutyczne:
- nebulizacje (inhalacje) roztworami chlorku sodu, które są odpowiednie dla dzieci w każdym wieku,
- oczyszczanie nosa sprayami donosowymi dla dzieci w odpowiednim przedziale wiekowym,
- płukanie zatok izotonicznymi roztworami chlorku sodu, zestawy do irygacji są przeznaczone od 4. roku życia, do użytku zawsze pod kontrolą osoby dorosłej.
Oprócz powyższych w leczeniu zapalenia zatok stosuje się preparaty działające objawowo, w tym np.:
- na ból i gorączkę – środki przeciwgorączkowe, przeciwbólowe i przeciwzapalne,
- na obrzęk i niedrożność nosa – preparaty obkurczające błonę śluzową nosa,
- na uciążliwy mokry kaszel – leki wykrztuśne, zwiększające ruch rzęsek nabłonkowych,
- na wzmocnienie odporności – suplementy diety z cynkiem i witaminą C.
Zapalenie zatok u dzieci a inhalacje
W przypadku zapalenia zatok do nebulizacji można stosować roztwory chlorku sodu w różnych stężeniach.
- Rozwór w stężeniu izotonicznym (0,9% NaCl, tzw. sól fizjologiczna) warto zastosować na początku infekcji, aby ułatwić oczyszczanie zatok.
- Natomiast roztwór w stężeniu hipertonicznym (1,5-3% NaCl) zalecany jest w późniejszej fazie zapalenia zatok, gdy katar staje się gęsty, ropny, a spływająca po tylnej ścianie gardła wydzielina wywołuje dokuczliwy kaszel. Płyn w stężeniu hipertonicznym rozrzedza i upłynnia śluz, a także pobudza odruch kaszlu.
Oprócz roztworów chlorku sodu do inhalacji na zapalenie zatok stosuje się roztwory n-acetylocysteiny. To substancja o działaniu mukoaktywnym, która rozbija mostki disiarczkowe gęstego śluzu, sprawiając, że jest mniej lepki i elastyczny, a przez to łatwiejszy do usunięcia. Ponadto n-acetylocysteina wykazuje właściwości antyoksydacyjne – zmniejsza skutki działania wolnych rodników, sprzyjające stanom zapalnym i uszkodzeniom komórek odpornościowych. Preparaty do inhalacji z n-acetylocysteiną są odpowiednie dla dzieci od 2. roku życia.
Zapalenie zatok u dzieci a irygacje
Bardzo pomocną metodą leczenia objawowego zapalenia zatok jest irygacja. Płukanie zatok można zaproponować dzieciom powyżej 4. lat. Zabieg zawsze należy wykonywać zgodnie z ulotką dołączoną do opakowania, zachowując szczególną ostrożność. Irygacja jest skuteczna i bezpieczna, zaleca się ją wspomagająco podczas leczenia infekcji oraz profilaktycznie, zwłaszcza u osób podatnych na poinfekcyjne zapalenie zatok.
To jest wyrób medyczny.
Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.Jaki antybiotyk na zapalenie zatok u dzieci?
Zapalenie zatok u dzieci najczęściej wynika z infekcji wirusowych, których nie leczy się antybiotykami. Co ważne, najczęściej nie ma potrzeby ich wdrożenia podczas bakteryjnego zapalenia zatok. W większości przypadków są to infekcje o samoograniczającym się przebiegu, które przemijają w przeciągu 14 dni.
Antybiotyki przepisuje się wyłącznie ze ściśle określonych wskazań, gdy zapalenie zatok u dziecka ma ciężki przebieg, objawiający się wystąpieniem przynajmniej 3 z poniższych dolegliwości:
- ropną wydzieliną, bardziej obfitą po jednej stronie,
- ostrym miejscowym bólem, bardziej nasilonym po jednej stronie,
- gorączką przekraczającą 38 stopni C.,
- pogorszenie samopoczucia po łagodnej fazie choroby.
Antybiotykoterapię rozważa się wówczas, gdy u dziecka z zapaleniem zatok wyniki badań wskazują na przyspieszone OB (odczyn Biernackiego, szybkość opadania erytrocytów) i/lub zwiększone CRP (białko c-reaktywne, czyli białko ostrej fazy stanu zapalnego)..
Szczególny rodzaj zapalenia zatok u dzieci, w leczeniu którego antybiotyk zwykle jest potrzebny, to zapalenie zatok klinowych.
Co z leczeniem zapalenia zatok glikokortykosteroidami donosowymi?
Obowiązujące wytyczne (EPSOS 2020) nie podają zaleceń dotyczących stosowania glikokortykosteroidów donosowych w ostrym zapaleniu zatok u dzieci. Brakuje dostatecznych dowodów na to, by jednoznacznie zalecać je pacjentom pediatrycznym.
Na co zwrócić uwagę podczas domowego leczenia zapalenia zatok u dziecka?
Na pewno należy zadbać o odpowiednie nawodnienie organizmu walczącego z infekcją. Większa ilość płynów w diecie ułatwia działanie leków mukolitycznych, upłynniających i zmniejszających lepkość śluzu w drogach oddechowych, pomagając pozbyć się zalegającej wydzieliny. Ponadto zapobiega odwodnieniu, do czego może doprowadzić wysoka gorączka. Uzupełnianie płynów jest zatem kluczowe – w trakcie zapalenia zatok dziecko powinno pić więcej niż zwykle.
Równie ważne jest utrzymywanie korzystnego mikroklimatu w mieszkaniu. Temperatura otoczenia najlepiej, aby wynosiła 20-22 stopnie C, a wilgotność powietrza oscylowała w granicy 40-70%.
Istotne jest ponadto chronienie dziecka przed działaniem czynników drażniących. Zwłaszcza dym tytoniowy i zanieczyszczenia powietrza mogą nasilać objawy zapalenia zatok, a także przyczyniać się do przewlekłych infekcji oddechowych. Dlatego rodzice powinni nie tylko chronić dzieci przed biernym paleniem, lecz również korzystać z rozwiązań sprzyjających utrzymaniu dobrej jakości powietrza w domu (to m.in. stosowanie urządzeń z filtrami HEPA, monitorowanie sprawności wentylacji, nieprzegrzewanie pomieszczeń, hodowanie roślin pochłaniającej zanieczyszczenia i produkujących tlen).
Ile trwa ostre zapalenie zatok u dzieci?
Ostre zapalenie zatok u dzieci trwa średnio 7-10 dni. Najczęściej infekcja łagodnieje w 2. dobie, a po tygodniu całkowicie przechodzi. Zdarza się jednak, że objawy zapalenia zatok trwają dłużej, a katar u dziecka utrzymuje się tygodniami. Jeśli nie jest zbyt nasilony i nie towarzyszą mu niepokojące dolegliwości (np. gorączka), może oznaczać zapalenie podostre. W przypadku dolegliwości trwających ponad 12 tygodni rozpoznaje się przewlekłe zapalenie zatok, które może mieć związek z nieprawidłowo leczonym ostrym zapaleniem zatok, często nawracającymi infekcjami dróg oddechowych, zwłaszcza leczonych antybiotykami, chorobami alergicznymi, a także wieloma innymi przyczynami. Rozpoznaje je, w zależności od objawów, pediatra, laryngolog lub alergolog.
Warto podkreślić, że zapalenie zatok u dzieci jest najczęściej ostrą infekcją wirusową, która ma samoograniczający się przebieg i nie wywołuje powikłań. Jeśli jest inaczej, należy skonsultować się z lekarzem, który na podstawie wywiadu i wstępnych badań skieruje pacjenta na odpowiednią drogę diagnostyczną i terapeutyczną.
Upłynnia gęstą i zalegającą wydzielinę. Udrożnia nos i zatoki.
Ampułki do inhalacji rozrzedzające zalegającą wydzielinę.
Pierwszy preparat z fukoidanem, który wspomaga pracę zatok.
Zestaw do płukania nosa i zatok.
G. Nazar, Zapalenie zatok u dzieci – najnowsze rekomendacje, Forum Pediatrii Praktycznej, nr 48, 2023
M. Świerszczyńska-Krępa, Z. Świerszczyński, Nieżyt nosa i zatok przynosowych, Interna Szczeklika. Mały podręcznik. Medycyna Praktyczna, Kraków 2020
A. Dmowska, M. Michalik, Dlaczego zatoki są tak ważne dla dentysty, Stomatologia po dyplomie, 2015
L. Kowalik-Motyka i wsp., Ostre zapalenie zatoki klinowej – opisy przypadków, Przegląd Pediatryczny, 2018, 3 (47)
Leczenie zatok u dziecka – kiedy rozpocząć? | Pediatria – mp.pl
Ostre i przewlekłe zapalenie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych u dzieci | Pediatria – mp.pl