Jakie witaminy trzeba suplementować w ciąży?
Stanowisko Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) i wiele towarzystw naukowych wskazuje, iż rutynowe przyjmowanie preparatów multiwitaminowych nie jest wskazane. Podstawą powinna być zawsze zdrowa, dobrze zbilansowana dieta. Zgodnie z aktualną wiedzą naukową, są jednak witaminy, które powinny być suplementowane w czasie ciąży. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (PTGiP) wskazują jakie witaminy oraz w jakich dawkach należy przyjmować w czasie ciąży, a także okresie laktacji, by dbać o prawidłowy rozwój dziecka.
Zaliczamy do nich:
- kwas foliowy,
- witaminę D3,
- kwas DHA,
- jod,
- w uzasadnionych przypadkach suplementację żelaza [1].
Pozostałe witaminy i składniki mineralne nie są zalecane u kobiet zdrowych. Suplementacja zawsze powinna być dobrana indywidualnie, a szczególnie w okresie ciąży należy ją konsultować z lekarzem prowadzącym.
To jakie witaminy i jak długo brać w czasie ciąży omawiam szczegółowo w artykule: Jak długo brać witaminy w ciąży?
Czy od witamin w ciąży rodzą się duże dzieci?
Przekonanie, iż od witamin w ciąży dzieci rodzą się za duże jest mitem.
Prawidłowy sposób odżywiania jest bardzo ważny w czasie ciąży – wpływa zarówno na matkę, jak i dziecko (programowanie żywieniowe i podtrzymanie ciąży). Odpowiednia podaż witamin w okresie ciąży jest niezbędna dla rozwijającego się płodu. Zarówno niedobór, jak i nadmiar może przynieść wiele negatywnych konsekwencji zdrowotnych. Ciąża jest okresem nie tylko zwiększonego zapotrzebowania na energię, makroskładniki, ale także witaminy i składniki mineralne. W czasie ciąży nie zmienia się jedynie zapotrzebowanie na wapń, fosfor i fluor.
Niedożywienie w okresie płodowym (zbyt mała ilość kalorii, białka, witamin i składników mineralnych) może zwiększyć ryzyko wystąpienia chorób metabolicznych u dziecka w przyszłości. Jest to tak zwane programowanie żywieniowe.
- Niedobory jakościowe w diecie matki, szczególnie niedobór jodu, kwasu foliowego i witaminy D3 negatywnie wpływają na rozwój narządów płodu, zwiększają ryzyko poronienia, przedwczesnego porodu czy niedorozwoju płodu. Zatem niedobór niektórych witamin może mieć bardzo negatywne skutki zdrowotne dla dziecka.
- Z kolei nadmierna podaż kalorii w czasie ciąży ma wpływ na wzrost ryzyka makrosomii (nadmiernej urodzeniowej masy ciała dziecka) i jego konsekwencji (np. zespół metaboliczny, otyłość, cukrzyca typu II, ryzyko okołoporodowe).
Szczególnie niekorzystna w okresie ciąży jest tzw. dieta śmieciowa, oparta o produkty wysokoprzetworzone, bogata w sól, cukier oraz kwasy tłuszczowe nasycone i tłuszcze trans. Nadmierne żywienie u matki i powiązana z tym otyłość wpływają na apetyt u dziecka, co w przyszłość może skutkować wystąpieniem u niego otyłości. Nie należy zatem bać się suplementacji w obawie o nadmierną masę ciała dziecka. Warto jednak zadbać o prawidłowo zbilansowaną dietę o odpowiedniej wartości energetycznej, tak by przyrosty masy ciała w ciąży były odpowiednie.
Należy pamiętać, iż nigdy nie powinniśmy podejmować samodzielnych decyzji odnośnie do suplementacji w okresie ciąży. Ważne, aby dostarczać odpowiednią ilość witamin i składników mineralnych, czyli nie za małą, ale też nie za dużą. Ten temat zawsze powinien zostać przedyskutowany z lekarzem, który dobierze odpowiednie dawki suplementów oraz wskaże, na co zwrócić w diecie szczególną uwagę.
Czy suplementując witaminy w ciąży, wskazany jest poród przez cięcie cesarskie?
To również kolejny mit w związku z suplementacją witamin w czasie ciąży. Zalecenia dotyczące cięcia cesarskiego przedstawione zostały w Rekomendacjach Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników [2]. Nie wspomina się tam, iż suplementacja witamin w czasie ciąży może być przyczyną tzw. cesarki. Jest wiele innych wskazań do cesarki, wymienia się m.in.: nieprawidłowe ułożenie płodu, wady płodu, które uniemożliwiają poród siłami natury, podejrzenie oddzielenia łożyska, pęknięcia macicy, ciężki stan przedrzucawkowy czy podejrzenie infekcji wewnątrzmacicznej.
Silikonowe plastry na bliznę po cesarskim cięciu
Wspomaga prawidłowe widzenie, wzrost i rozwój kości u dzieci.
Opracowany specjalne dla kobiet w ciąży.
Starannie dobrane składniki wspierają prawidłowy rozwój dziecka i dbają o zdrowie mamy
Pomaga przy problemach intymnych w ciąży.
Roztwór doustny do wspomagania leczenia refluksu żołądkowo-przełykowego
Dla zdrowia układu moczowego.
Co wpływa na dużą masę urodzeniową dziecka?
Z pewnością wpływ na dużą masę urodzeniową dziecka ma zbyt duża masa ciała matki. Zbyt duże BMI kobiety przed ciążą, a także zbyt duży przyrost masy ciała w trakcie oczekiwania na dziecka wpływa na jego masę urodzeniową i oraz wagę w późniejszych okresach życia.
Nie bez znaczenia pozostają także czynniki genetyczne, które mają wpływ na ryzyko wystąpienia chorób dietozależnych i zespołu metabolicznego. Na zmiany epigenetyczne (zmiany ekspresji genów) wpływa:
- niedożywienie,
- stres i stan psychiczny,
- leki,
- stosowanie używek,
- toksyny (w tym ksenobiotyki).
Czynniki te mogą wpływać na metylację genów lub fragmentów chromosomów. Niektóre badania naukowe sugerują, iż w programowaniu zaburzeń metabolicznych u dziecka, duże znaczenie może mieć także nieprawidłowa mikrobiota jelitowa matki (mikrobiotę stanowi ogół mikroorganizmów, które zasiedlają organizm człowieka). Na mikrobiotę matki mogą wpływać niedożywienie czy zespół metaboliczny i choroby z nim związane. Kolonizacja mikrobioty dziecka w większości odbywa się za pośrednictwem mikrobioty matki pochodzącej z układu pokarmowego, dróg rodnych czy skóry [3,4].
Na późniejszą masę ciała dziecka ma także wpływ rodzaj karmienia. Wykazano protekcyjny wpływ karmienia piersią w zapobieganiu otyłości w wieku dziecięcym. Sugeruje się, iż karmienie piersią zmniejsza ryzyko rozwoju otyłości w wieku dziecięcym o 22%. Dodatkowo wiąże się to z niższym ryzykiem: chorób układu krążenia, nadciśnienia, cukrzycy typu I i II czy zaburzeń lipidowych w wieku dorosłym [5].
Bibliografia:
1. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników dotyczące suplementacji kobiet ciężarnych. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2020, tom 5, (4), 170-181.
2. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników dotyczące cięcia cesarskiego. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2018, tom 3, (4), 159–174.
3. Seremak-Mrozikiewicz A. i wsp. Programowanie wewnątrzmaciczne jako przyczyna chorób przewlekłych wieku dorosłego. Ginekol Pol, 2014, 85, 43-48.
4. World Health Organisation. Reducing childhood obesity in Poland by effective policies, WHO 2017.
5. Yan J. et al. 2014, The association between breastfeeding and childhood obesity: a meta-analysis. BMC Public Health 2014, 14:1267.