Atopowe zapalenie skóry – co to za schorzenie?
Atopowe zapalenie skóry to przewlekłe schorzenie dermatologiczne, na którego przyczyny składają się zarówno czynniki genetyczne, immunologiczne, jak i środowiskowe. Nie ma jednej, konkretnej przyczyny, która odpowiada za pojawienie się tej przypadłości, jednak znane są czynniki prowadzące do zaostrzeń i nawrotów choroby. Należy tutaj wymienić przede wszystkim narażenie na alergeny wziewne, alergeny pokarmowe, narażenie na zmieniające się warunki środowiskowe (wiatr, mróz, zmiany temperatur), ale także stres, czy infekcje (bakteryjne, wirusowe). Atopowe zapalenie skóry dominuje u dzieci, jednak należy mieć świadomość, że na AZS mogą chorować również osoby dorosłe, a nawet osoby w podeszłym wieku (+65 lat).
Atopowe zapalenie skóry – objawy
Objawy typowe dla atopowego zapalenia skóry to obecność zmian rumieniowo-złuszczających, a czasami również rumieniowo-grudkowych w typowej dla danego wieku lokalizacji. U młodzieży i osób dorosłych wykwity skórne pojawiają się przede wszystkim w zgięciach stawowych (dołach łokciowych, dołach podkolanowych), w okolicy nadgarstków, na tułowiu oraz na skórze twarzy. Skóra w atopowym zapaleniu wygląda tak, jakby była oglądana przez szkło powiększające (wynika to z przewlekłego stanu zapalnego), dobrze uwidocznione są linie skórne, stan taki w dermatologii nazywany jest nadmiernym poletkowaniem.
Z kolei u niemowląt, a więc u dzieci do ukończenia pierwszego roku życia zmiany skórne lokalizuje się przede wszystkim na skórze twarzy i na owłosionej skórze głowy, warto też wspomnieć, że zmiany w tym wieku częściej mają charakter wysiękowy. Dla atopowego zapalenia skóry typowe jest to, że objawom skórnym towarzyszy silny świąd, który utrudnia codzienne funkcjonowanie i uniemożliwia spokojny sen.
Atopowe zapalenie skóry rozpoznaje się zazwyczaj na podstawie obrazu klinicznego. Lekarze wspomagają się także specjalnymi kryteriami, które zawierają między innymi pewne symptomy kliniczne, charakterystyczne dla omawianego w tym artykule schorzenia. Należy w tym miejscu wymienić:
● obecność zasinienia wokół oczu,
● łupież biały – a więc obecność na skórze odbarwień plamistych,
● zapalenie czerwieni wargowej,
● nietolerancję lanoliny (wełny),
● skłonność do nadkażeń bakteryjnych i wirusowych w obrębie zmian skórnych,
● dodatkowy fałd skóry zlokalizowany pod dolną powieką, nazywany fałdem Denniego-Morgana, zmiany te wynikają z przewlekłego stanu zapalnego toczącego się w skórze,
● dodatkowe fałdy skórne w obrębie szyi,
● tak zwane polakierowane paznokcie – wygładzenie płytek paznokciowych, związane ze stałym drapaniem skóry,
● biały dermografizm – czyli pojawienie się zbielenia skóry w miejscu mechanicznego jej potarcia (klasycznie dermografizm objawia się zaczerwieniem w tym miejscu, w AZS jest to jednak zbielenie),
● pojawienie się objawów rybiej łuski – skóra w tym przypadku wygląda tak, jakby była pobrukowana, jest bardzo sucha,
● objaw Hertoghe’a – a więc przerzedzenie zewnętrznych części brwi.
To jest wyrób medyczny.
Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.Z czym różnicować atopowe zapalenie skóry u małych dzieci?
Choć w większości przypadków udaje się postawić rozpoznanie atopowego zapalenia skóry tylko na podstawie objawów, jakie prezentuje dziecko, to jednak w niektórych, mniej typowych przypadkach należy wziąć pod uwagę możliwość wystąpienia innej jednostki chorobowej. Poniżej zostanie przedstawiona krótka charakterystyka schorzeń dermatologicznych, które mogą przypominać atopowe zapalenie skóry u niemowląt, a więc u dzieci do ukończenia pierwszego roku życia.
Łojotokowe zapalenie skóry (ŁZS)
Łojotokowe zapalenie skóry bardzo często bywa mylone z atopowym zapaleniem skóry, szczególnie u noworodków i niemowląt. ŁZS może wyglądać podobnie, ponieważ w jego przebiegu mamy do czynienia z pojawieniem się rumieniowo-wysiękowych zmian, które zajmują podobnie jak w AZS twarz, owłosioną skórę głowy czy okolice zgięciowe. Jednak w przypadku łojotokowego zapalenia skóry wykwitom tym towarzyszą często żółtawe łuski, co jest typowe bardziej dla ŁZS, niż AZS.
Czynnikiem różnicującym jest także znacznie silniejszy świąd w AZS który sprawia, że na skórze dodatkowo pojawiają się zmiany związane z drapaniem, a więc przeczosy i nadżerki, czyli powierzchowne uszkodzenia naskórka. W przebiegu łojotokowego zapalenia skóry raczej nie obserwujemy przeczosów.
Cechą pomocną w postawieniu rozpoznania jest fakt, że w ŁZS zmiany często pojawiają się w okolicy brwi oraz fałdów nosowo-wargowych – jest to typowa lokalizacja zmian skórnych dla łojotokowego zapalenia skóry.
Atopowe zapalenie skóry częściej zajmuje okolicę policzków i brodę. Warto też dodać, że ŁZS pojawia się zazwyczaj wcześniej, niż AZS. Atopowe zapalenie skóry ujawni się raczej po 3-4 miesiącu życia, jednak jak to w medycynie bywa – nie jest to regułą.
Łuszczyca czy atopowe zapalenie skóry?
AZS może wymagać różnicowania z łuszczycą, która również jest przewlekłą, nawrotową chorobą zapalną. Choć łuszczyca większości z nas kojarzy się raczej z wiekiem dorosłym, to należy mieć świadomość, że może też ujawnić się u niemowląt. Zbieżna z atopowym zapaleniem skóry może być lokalizacja wykwitów chorobowych – zmiany bowiem również mogą zajmować fałdy skórne, twarz i owłosiona skórę głowy. Jednak w tym przypadku wykwitem pierwotnym jest grudka pokryta srebrną łuską.
W łuszczycy zmieniona chorobowo może być często okolica pieluszkowa, co w atopowym zapaleniu skóry zdarza się raczej rzadko.
U dzieci pierwszy wysiew łuszczycy manifestuje się występowaniem niewielkich i licznych wysiewnych zmian o typie grudek, które pokryte są łuską, co jest odmienne od obrazu klinicznego AZS. Pierwszy wysiew łuszczycy bardzo często występuje po infekcji bakteryjnej, często paciorkowcowej (na przykład po anginie).
Świerzb a atopowe zapalenie skóry
Choć mogłoby się wydawać, że aktualnie nie mamy często do czynienia ze świerzbem, to jednak nadal jest to schorzenie zakaźne, które pojawia się w gabinetach lekarskich. Za pojawienie się świerzbu odpowiada gatunek roztocza – świerzbowiec ludzki, który bytując w naskórku wywołuje zmiany skórne takie jak:
- grudki,
- pęcherzyki,
- przeczosy.
Świerzb to kolejna jednostka chorobowa, którą można pomylić z atopowym zapaleniem skóry. Podobnie jak w AZS, przy świerzbie mamy do czynienia z silnym świądem. Jednak w przypadku świerzbu świąd nasila się w nocy, po rozgrzaniu pod kołdrą lub po ciepłym prysznicu, ponieważ wówczas dochodzi do uaktywniania się świerzbowca, drążącego korytarze w naszym naskórku. W przypadku świerzbu chorują w większości przypadków również domownicy, bowiem schorzenie przenosi się przez kontakt bezpośredni i przedmioty codziennego użytku. W przeciwieństwie do atopowego zapalenia skóry, w świerzbie rzadko mamy do czynienia z zajęciem twarzy, co może być pomocne w ustalaniu rozpoznania.
Opryszczkowate zapalenie skóry
Schorzenie to nazywane jest również chorobą Duhringa i jest związane z nietolerancją glutenu. Zmiany w przebiegu tej jednostki chorobowej mogą być polimorficzne – od grudek, pęcherzyków, do zmian rumieniowych i pokrzywkowatych i pojawiają się często w okolicy pośladków i na wyprostnych powierzchniach kończyn. Do atopowego zapalenia skóry upodabnia to schorzenie przede wszystkim silny świąd. Ostateczna diagnoza wymaga w tym przypadku pobrania wycinka do badania immunopatologicznego, co pozwala na wykluczenie bądź potwierdzenie choroby Duhringa.
Zespół Nethertona
Schorzeniem genetycznym, które wymaga różnicowania z atopowym zapaleniem skóry jest zespół Nethertona. Choroba ta rozpoczyna się we wczesnym dzieciństwie (często zaraz po urodzeniu) i objawia się pod postacią zmian rumieniowych z nasilonym łuszczeniem, które zajmują typowo całe ciało. Schorzenie po 1-2 latach może ewoluować w rybią łuskę. Cechą typową dla zespołu Nethertona, odróżniającą tę dermatozę od atopowego zapalenia skóry są charakterystyczne nieprawidłowości w budowie włosów pod postacią włosów bambusowatych.
Podsumowując, atopowe zapalenie skóry to schorzenie często ujawniające się w wieku dziecięcym, które wymaga jednak różnicowania z innymi dermatozami, szczególnie w przypadku braku odpowiedzi na leczenie pierwszego rzutu. W sytuacji zaistnienia konieczności różnicowania schorzeń dermatologicznych, konieczne bywa pobranie wycinków skóry do badania histopatologicznego, a czasami także immunopatologicznego, (na przykład przy podejrzeniu choroby Duhringa). Gdy na skórze naszego malucha pojawiają się niepokojące nas objawy, to warto odwiedzić lekarza dermatologa, który po zbadaniu dziecka zaproponuje dalsze postępowanie diagnostyczne oraz odpowiednie leczenie.
Bibliografia
- L. Rudnicka i inni, Współczesna Dermatologia, PZWL, Warszawa 2022,
- J. L. Bolognia i inni, Fourth Edition Dermatologia, Medipage, Warszawa 2022,
- R. Nowicki i inni, Atopowe zapalenie skóry. Interdyscyplinarne rekomendacje
diagnostyczno-terapeutyczne Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego, Dermatol Rev/Przegl Dermatol 2019, 106, 354–371,
- R. J. Nowicki, ABC atopowego zapalenia skóry, AZS w pytaniach i odpowiedziach, Termedia, Poznań 2022.