Podstawowe badania przy staraniach o dziecko
Podczas wizyty u ginekologa, na samym początku badania lekarz pobiera kobiecie cytologię oraz wizualnie ocenia jej zewnętrzne narządy rodne. Cytologia polega na uzyskaniu komórek z tarczy szyjki macicy i jest całkowicie bezbolesna. Komórki pobiera się specjalną szczoteczką i nanosi na szkiełko lub podłoże transportowe, które następnie jest oceniane w laboratorium. Wynik cytologii pokazuje, czy na części pochwowej szyjki macicy obecne są nieprawidłowe komórki: mogą to być komórki zapalne, wskazujące na zakażenia grzybicze czy komórki o nieprawidłowej budowie, sugerujące proces nowotworzenia.
Ocena wizualna to sprawdzenie, czy na sromie i okolicy odbytu kobiety nie ma zmian chorobowych, żylaków czy hemoroidów.
Ginekologiczne badanie fizykalne oznacza ręczną ocenę położenia narządów miednicy mniejszej oraz ich ruchomości. Później lekarz wykonuje badanie ultrasonograficzne, czyli USG. Dzięki temu może dokładnie ocenić wewnętrzne narządy rodne kobiety oraz zdiagnozować obecność guzów czy torbieli.
W zależności od wielu czynników tj. wiek kobiety, jej stan zdrowia oraz przeszłość położnicza, lekarz może zalecić różne badania krwi oraz moczu, z których podstawowe to morfologia, analiza ogólna moczu, poziom żelaza, TSH, ft3 i ft4 czy glukoza.
Gdyby w czasie wizyty okazało się, że przyszła mama cierpi na schorzenie ginekologiczne – lekarz zaproponuje pogłębienie diagnostyki oraz wdrożenie odpowiedniego leczenia.
Szczepienia a starania o dziecko
Aktualnie Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników zaleca, aby rozważyć szczepienia w okresie przedkoncepcyjnym i w czasie ciąży. Dostępne szczepionki są bezpieczne dla ciężarnych oraz nie wpływają negatywnie na płodność kobiet, jeśli szczepienie jest wykonywane przed ciążą. W kwestii szczepień dopasowanych do konkretnej pacjentki warto wziąć pod uwagę, jakie szczepienia ma dotychczas wykonane oraz jaki jest jej poziom przeciwciał.
Zalecane szczepienia w okresie planowania ciąży to m.in. krztusiec, grypa, COVID-19. Szczepienia np. na różyczkę, które są wykonywane preparatami zawierającymi żywe wirusy, należy przeprowadzić co najmniej miesiąc przed poczęciem.
Specjalistą, który na podstawie historii pacjentki jest w stanie zalecić szczepienia ochronne w okresie planowania ciąży, to lekarz rodzinny oraz ginekolog.
Wizyta u stomatologa a planowanie ciąży
Lekarz dentysta to nie zawsze oczywisty wybór przy staraniach o dziecko, chociaż zdrowa jama ustna jest bardzo ważna, aby zapobiegać powikłaniom w ciąży. Toczący się proces zapalny zębów czy dziąseł oznacza, że układ odpornościowy wciąż jest postawiony w stan najwyższej gotowości. Jednak w tym wypadku nie ma co liczyć, że organizm sam sobie poradzi z chorobą w jamie ustnej – konieczne jest wdrożenie odpowiedniego leczenia stomatologicznego. Jeśli leczenie wymaga wykonania badania RTG, nie należy odkładać tego na czas ciąży, gdyż badania rentgenowskiego nie wykonuje się ciężarnym.
Choroby przewlekłe a starania o dziecko
Część przyszłych mam leczy się na choroby przewlekłe, np. na cukrzycę, nadciśnienie tętnicze czy choroby tarczycy. Te kobiety, oprócz podstawowych badań krwi i moczu, powinny wykonać sobie badania specjalistyczne w porozumieniu z lekarzem prowadzącym ich w chorobie. W planowaniu ciąży ważne jest osiągnięcie stabilności w organizmie, dlatego schorzenia przewlekłe muszą być kontrolowane, a leczenie dopasowane nie tylko do stanu zdrowia, ale i planów prokreacyjnych.
Tarczyca to narząd, który warunkuje prawidłowe funkcjonowanie ciała kobiety, jak również znacząco wpływa na rozwój płodu i noworodka. Podstawowe hormony, które bada się, by sprawdzić, jak funkcjonuje tarczyca to TSH, czyli hormon tyreotropowy, fT3 i fT4.
W przypadku cukrzycy bada się poziom nie tylko codziennej glikemii, ale również hemoglobiny glikolizowanej, która wskazuje jak wygląda poziom cukru w organizmie w dłuższej perspektywie czasowej.
Kobiety cierpiące na schorzenia kardiologiczne czy naczyniowe powinny bezwzględnie w czasie planowania ciąży odwiedzić kardiologa lub chirurga naczyniowego. Ciąża to stan, kiedy serce przyszłej mamy musi być wydolniejsze niż zazwyczaj, gdyż zabezpiecza dwa organizmy. Dodatkowo kobiety ciężarne są bardziej narażone na wystąpienie żylaków, pajączków naczyniowych czy hemoroidów, w porównaniu do kobiet nieciężarnych. Oprócz badań krwi, ci specjaliści zalecają m.in. badanie Dopplera, czyli badanie ultrasonograficzne przepływów naczyniowych.
Starania o dziecko a wcześniejsze poronienia – jakie badania wykonać?
Trudna przeszłość położnicza, czyli poronienia, porody przedwczesne, martwe urodzenia czy urodzenia dzieci z niepełnosprawnością, oznacza nie tylko ogromny bagaż emocjonalny, towarzyszący planowaniu rodziny, ale czasem również problem hormonalny, anatomiczny czy genetyczny. W zależności od historii kobiety chcącej być mamą lekarz może zalecić wykonanie różnych badań, aby zmniejszyć ryzyko powtórzenia się nieszczęśliwego zakończenia.
Przykładowe badania to oznaczenie poziomu hormonów kobiecych i męskich, tj. testosteron, wykonywanie testów owulacyjnych, określenie poziomu rezerwy jajnikowej, USG przydatków czy tarczycy. Jeśli para bezskutecznie stara się o dziecko od dłuższego czasu lub dochodzi do poronień, warto pogłębić diagnostykę o choroby autoimmunologiczne, predysponujące do strat ciąży oraz o czynniki genetyczne, które sprawiają, że nawet zapłodniona komórka jajowa nie ma możliwości na zagnieżdżenie.
Warto pamiętać jednak, że współczesna medycyna pozwala parze bardzo dobrze przygotować się do poczęcia, a w momencie wystąpienia trudności z powiększeniem rodziny oferuje techniki, które dają szansę na bycie rodzicami upragnionego dziecka.
Źródła:
1. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników, Polskiego Towarzystwa Wakcynologii oraz Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej dotyczące szczepień kobiet planujących ciążę, ciężarnych oraz karmiących. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna, 2023, 8(2), 89-103.
2. Bręborowicz G.: Położnictwo. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2020.