Czym jest cukrzyca ciążowa?
Cukrzyca ciążowa jest zaburzeniem tolerancji glukozy podczas ciąży. Zasady rozpoznawania i normy:
- glikemia na czczo wynosi ≥92 mg/dl (badanie wykonywane na pierwszej wizycie),
- jeśli kobieta ma wynik w normie to kolejnym badaniem będzie dopiero doustny test obciążenia glukozą 75 g (OGTT) pomiędzy 24. a 26. tygodniem ciąży,
- jeśli wynik glukozy jest ≥92 mg/dl, a ≤126 mg/dl to należy już na tym etapie ciąży pacjentce zalecić doustny test obciążenia glukozą (OGTT),
- jeśli wynik glukozy na czczo będzie ≥126 mg/dl, a ≤200 mg/dl to należy wykonać ponownie oznaczenie glukozy na czczo. Przy ponownym wyniku ≥126 mg/dl należy rozpoznać cukrzycę ciążową. Jeśli ponowny wynik jest ≥92 mg/dl, a ≤126 mg/dl to trzeba niezwłocznie wykonać u pacjentki OGTT,
- jeśli wynik glukozy na czczo będzie ≥200 mg/dl to należy bez dodatkowych badań postawić u pacjentki rozpoznanie – cukrzyca ciążowa – i rozpocząć leczenie.
Patogeneza powstawania cukrzycy ciążowej obejmuje zaburzenia w wydzielaniu insuliny. U większości kobiet wzrost zapotrzebowania na insulinę w ciąży jest kompensowany zwiększoną jej produkcją, ale u kobiet z cukrzycą ciążową wzrost sekrecji insuliny jest niższy co skutkuje hiperglikemią. Do czynników ryzyka wystąpienia cukrzycy ciążowej zaliczamy między innymi: ciążę po 35. roku życia, wcześniejsze porody dzieci o masie ciała >4000 g, nadciśnienie tętnicze, nadwagę/otyłość, rozpoznanie cukrzycy ciążowej w poprzednich ciążach, zespół policystycznych jajników. Stwierdzenie cukrzycy ciążowej klasyfikuje ją jako ciążę podwyższonego ryzyka.
Czy cukrzyca ciążowa jest groźna? Możliwe powikłania
Hiperglikemia matki wywołuję hiperglikemię płodu, a co za tym idzie konieczność zwiększonej produkcji insuliny i zwiększonej utylizacji glukozy. Do powikłań cukrzycy ciążowej dla płodu i dziecka zaliczamy:
- makrosomię – nadmierne wzrastanie płodu, w tym przerost tkanki mięśniowej, mięśnia sercowego, tkanki tłuszczowej oraz wątroby; urodzeniowa masa ciała dziecka >4000-4500 g,
- nadmierną masę płodu >90. centyla dla danego wieku ciążowego (LGA, large for gestational age),
- opóźnienie dojrzewania płodu – prowadzi do niedojrzałości płuc i wątroby oraz może doprowadzać do przebudowy struktury mięśnia sercowego,
- niedotlenienie wewnątrzmaciczne,
- hipoglikemia,
- hiperbilirubinemia,
- zaburzenia krążenia i oddychania.
U ciężarnych z cukrzycą ciążową częściej niż w niepowikłanych ciążach stwierdza się nadciśnienie indukowane ciążą, rzucawkę, porody drogą cięcia cesarskiego i urazy okołoporodowe. We wczesnej fazie ciąży nieleczona cukrzyca ciążowa może doprowadzić nawet do poronienia.
Leczenie cukrzycy ciążowej
Wyróżnia się dwa rodzaje cukrzycy ciążowej – Gestational Diabetes Mellitus 1 (GDM 1), w przypadku której jako leczenie stosuje się dietę oraz umiarkowany wysiłek fizyczny. Drugi rodzaj cukrzycy, czyli Gestational Diabetes Mellitus 2 (GDM 2), wymaga wprowadzenia leczenia insuliną.
Podstawą leczenia cukrzycy ciążowej jest zastosowanie odpowiedniej diety. Dieta cukrzycowa powinna normować stężenie cukru we krwi oraz prowadzić do prawidłowego przyrostu masy ciała ciężarnej (8-12 kg w trakcie całej ciąży w zależności od wyjściowego BMI). Średnie dobowe zapotrzebowanie energetyczne kobiety w ciąży jest uzależnione od jej aktywności fizycznej oraz trymestru i powinno być wyliczane indywidualnie. Ciężarna powinna spożywać 5-6 posiłków dziennie, równomiernie rozłożonych w trakcie dnia. Jej dieta powinna zawierać dobrej jakości węglowodany (40-50% energetyczności), tzn. surowe warzywa i mało dojrzałe owoce, najlepiej jagodowe i cytrusowe, oraz pełnoziarniste produkty zbożowe, w tym pieczywo razowe, ciemne makarony i ryż, grube kasze, pełnoziarnistą mąkę, płatki zbożowe. Ważne jest, aby wybierać produkty o niskim indeksie glikemicznym, które nie podwyższają gwałtownie poziomu glukozy we krwi. Z diety należy wyeliminować słodycze, słodzone napoje i cukier.
Jeśli zarówno prawidłowo zbilansowana dieta, jak i regularna aktywność fizyczna nie przynoszą rezultatu, to znaczy efektu normoglikemii, należy zastosować terapię insuliną.
Kobiety w ciąży mają zwiększone zapotrzebowanie na białko (30% energetyczności), dlatego warto aby w diecie znalazły się chude mięso, nabiał, jaja, nasiona roślin strączkowych. Unikać należy tłustych mięs, serów, wędlin i podrobów. Tłuszcz jest również ważnym składnikiem (20-30% energetyczności), a do jego dobrych źródeł zaliczamy: tłuste ryby morskie, oleje roślinne, orzechy, nasiona, pestki. Dobrym modelem żywieniowym jest dieta śródziemnomorska, uznawana za najzdrowszą dietę, obfitująca w niskoprzetworzoną żywność, a ograniczająca niekorzystne dla zdrowia cukry wolne, cholesterol, kwasy tłuszczowe nasycone i trans. Ciężarne z cukrzycą ciążową, tak jak kobiety w fizjologicznie przebiegających ciążach, powinny przyjmować suplementy diety zgodnie z ogólnodostępnymi zaleceniami.
Z uwagi na wpływ aktywności fizycznej na poprawę wrażliwości na insulinę i obniżenie glikemii kobietom z cukrzycą ciążową zaleca się wysiłek fizyczny o umiarkowanym nasileniu, dopasowany do stanu zdrowia, trymestru ciąży i aktywności fizycznej przed ciążą. Wprowadzenie aktywności fizycznej przed ciążą lub na jej początkowym etapie zmniejsza ryzyko cukrzycy ciążowej.
Czy cukrzyca ciążowa mija po porodzie?
U większości kobiet cukrzyca ciążowa zanika po narodzinach dziecka (schorzenie przemijające). Jednak z uwagi na to, że przebycie cukrzycy ciążowej jest ryzykiem przewlekłej cukrzycy w kolejnych latach życia lub cukrzycy w kolejnej ciąży, wszystkie ciężarne u których wykryto cukrzycę w czasie ciąży powinny być obserwowane pod kątem zaburzeń tolerancji glukozy w przyszłości. Oznacza to, że 4-12 tygodni po porodzie kobieta powinna mieć wykonany test 75 g OGTT, co 2 lata mieć oznaczaną glikemię na czczo, a przed planowaną kolejną ciążą również powinna wykonać test 75 g OGTT. Według badań Ministerstwa Zdrowia, u blisko 3/4 kobiet, u których została rozpoznana cukrzyca ciążowa w poprzednich ciążach, wartości glukozy unormowały się w przeciągu 6 tygodni od urodzenia dziecka. Jednak aż u około 2/3 kobiet w kolejnej ciąży postawiono diagnozę cukrzycy.
Cukrzyca ciążowa – podsumowanie
Cukrzyca ciążowa wpływa na zdrowie matki i jej dziecka oraz przebieg porodu. Wczesna diagnostyka może uchronić przed wystąpieniem kaskady powikłań. Istotna jest edukacja żywieniowa pacjentki, która dowiedziała się, że ma cukrzycę ciążową – powinny zostać jej przedstawione zalecenia dietetyczne, założenia dotyczące aktywności fizycznej oraz prawidłowy sposób monitorowania poziomu glukozy we krwi. Chociaż cukrzyca ciążowa z reguły mija po porodzie, dbałość o dietę, ruch i wykonywanie badań profilaktycznych jest konieczne dla zminimalizowania ryzyka wystąpienia cukrzycy w przyszłości.
Silikonowe plastry na bliznę po cesarskim cięciu
Wspomaga prawidłowe widzenie, wzrost i rozwój kości u dzieci.
Opracowany specjalne dla kobiet w ciąży.
Starannie dobrane składniki wspierają prawidłowy rozwój dziecka i dbają o zdrowie mamy
Pomaga przy problemach intymnych w ciąży.
Dla zdrowia układu moczowego.
Bibliografia:
Cypryk, K. (2016). Cukrzyca ciążowa – Rozpoznawanie i leczenie. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna, 1(2), 41-44.
Jarosz, M., Rychlik, E., Stoś, K., & Charzewska, J. (2020). Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie (Vol. 83). Warsaw, Poland: Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-Państwowy Zakład Higieny.
Kautzky-Willer, A., Harreiter, J., Winhofer-Stöckl, Y., Bancher-Todesca, D., Berger, A., Repa, A., Lechleitner, M., & Weitgasser, R. (2019). Gestational diabetes mellitus (Update 2019). Wiener klinische Wochenschrift, 131(Suppl 1), 91–102.
Mijatovic-Vukas, J., Capling, L., Cheng, S., Stamatakis, E., Louie, J., Cheung, N. W., Markovic, T., Ross, G., Senior, A., Brand-Miller, J. C., & Flood, V. M. (2018). Associations of Diet and Physical Activity with Risk for Gestational Diabetes Mellitus: A Systematic Review and Meta-Analysis. Nutrients, 10(6), 698.
Harasim-Piszczatowska E., Słoma M. Cukrzyca ciążowa, In: Wybrane choroby cywilizacyjne XXI wieku. T. 1: praca zbiorowa / Kowalczuk Krystyna, Krajewska-Kułak Elżbieta, Cybulski Mateusz (eds.), 2016, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku. Wydział Nauk o Zdrowiu, ISBN 978-83- 945984-5-7, pp. 217-227.
Kopacz K., Myśliwiec M., Techmańska I., Brandt A., Wolnik B., Preis K., Połom W., Wojtyła A., Biliński P.: Cukrzyca ciążowa – narastający problem diagnostyczny i epidemiologiczny. Diabetol. Prakt., 2011; 12, 96–102.