Ból wzrostowy kończyn – objawy
Kiedy możemy podejrzewać, że mamy do czynienia z bólem wzrostowym? Może wskazywać na to sytuacja, w której ból:
- jest obustronny i symetryczny,
- ma charakter nawracający – pojawia się od 6 do 24 razy w miesiącu,
- dotyczy kończyn dolnych, np. przedniej powierzchni piszczeli, łydki, ud i dołów podkolanowych,
- trwa od kilkunastu minut do kilku godzin,
- występuje u dziecka między 3 a 12 rokiem życia,
- pojawia się wieczorem lub w nocy,
- ustępuje po lekach przeciwbólowych i masażu,
- nie współwystępuje z zaburzeniami chodu, odchyleniami w badaniu lekarskim lub nieprawidłowymi wynikami badań.
Z czym różnicuje się bóle wzrostowe?
Jeśli ból spełnia wszystkie kryteria wymienione powyżej, nazywa się go bólem wzrostowym. Jeżeli jednak u dziecka występują podwyższone markery stanu zapalnego, ból nie ustępuje po podaniu leków przeciwbólowych, nasila się z czasem, ma ściśle określoną lokalizację, towarzyszy mu utrata masy ciała lub osłabienie, należy przeprowadzić szczegółową diagnostykę.
Bóle wzrostowe kończyn u dzieci mogą zostać pomylone ze stanami zapalnymi kości – ostrymi lub przewlekłymi, złuszczeniem głowy kości udowej, chorobą Perthesa, przemijającym odczynowym zapaleniem maziówki, chorobami nowotworowymi, np. kostniakiem kostninowym, białaczką albo pierwotnym nowotworem kości oraz chorobami reumatycznymi. Żeby tego uniknąć, wykonuje się badania krwi – morfologię, OB, CRP – a także RTG.
Przyczyny bólu wzrostowego kończyn u dzieci
Dokładne przyczyny powstawania bólów wzrostowych nie są znane. Zakłada się, że mogą być spowodowane intensywnym wysiłkiem fizycznym w ciągu dnia, a tym samym przeciążeniem mięśni, które w trakcie spoczynku regenerują się i wywołują ból.
Niektórzy uważają również, że tego typu bóle wynikają ze skokowego wzrostu kończyn, za którym nie nadążają ścięgna. Mówiąc prosto, ścięgna w okresie szybkiego wzrostu stają się zbyt krótkie w stosunku do kości i co za tym idzie – są napięte, a ich rozciąganie sprawia ból.
Według części badaczy bóle wzrostowe to efekt wzmożonego rozwoju płytek wzrostowych znajdujących się w kościach. Ten proces przybiera na intensywności w godzinach nocnych, dlatego może powodować nieprzyjemne dolegliwości.
Zauważono także, że ból często występuje u dzieci z drobnymi nieprawidłowościami anatomicznymi, np. skoliozą, koślawością tylnej części stopy, koślawością kolan, nadmierną ruchomością w stawach lub elastycznym płaskostopiem.
Jak diagnozuje się bóle wzrostowe?
Żeby zdiagnozować bóle wzrostowe lekarz przeprowadza dokładny wywiad i w celu wykluczenia innych chorób zleca podstawowe badania z krwi oraz RTG. Jeśli wynik badań jest prawidłowyi nie występują objawy alarmujące (ból nie ustępujący po podaniu leków przeciwbólowych, gorączka, zaburzenia chodu, utrata apetytu, utrata masy ciała, przewlekłe osłabienie, zaczerwienienie, obrzęk lub sztywność stawów), stwierdza się występowanie bólów wzrostowych.
Co ważne, bóle wzrostowe nie są niebezpieczne. Wywołują dyskomfort, ale nie wymagają przewlekłego stosowania leków.
Co robić, gdy wystąpią bóle wzrostowe?
W przypadku wystąpienia bólów wzrostowych zaleca się stosowanie doraźnie leków przeciwbólowych zawierających ibuprofen lub paracetamol, wykonywanie delikatnych masaży i ciepłych okładów.
Warto również zadbać o dobrze zbilansowaną dietę bogatą w produkty zawierające wapń, cynk i witaminę D3, potrzebne do prawidłowego rozwoju kości oraz dostosowanie poziomu aktywności fizycznej do możliwości malucha – intensywny wysiłek często nasila ból. Jeśli chodzi o witaminę D3, w okresie od października do kwietnia należy ją suplementować w dawce adekwatnej do wieku dziecka.
Dodatkowo można także wdrożyć ćwiczenia rozciągające kończyny dolne, które wspomogą ścięgna i zmniejszą dolegliwości.
Podsumowując, bóle wzrostowe występują u dzieci od 3 do 12 roku życia, szczególnie u tych mających od 4 do 6 lat. Pojawiają się od kilku do kilkudziesięciu razy w miesiącu, głównie w godzinach wieczornych i nocnych. Dotyczą kończyn dolnych, są symetryczne, trwają do kilku godzin i ustępują po podaniu leków przeciwbólowych. Diagnozuje się je na podstawie wywiadu oraz wyników badań krwi i RTG. Nie wymagają przewlekłego leczenia, ale można je łagodzić lekami zawierającymi ibuprofen lub paracetamol, masażami i okładami. Profilaktycznie warto również zadbać o zbilansowaną dietę, właściwy poziom witaminy D3 oraz ćwiczenia fizyczne dostosowane do wieku i możliwości dziecka.
Bibliografia:
1. E. Tuszkiewicz-Misztal, M. Misztal, Bóle wzrostowe u dzieci, „Przegląd Reumatologiczny”, nr 2 2009.
2. E. Smolewska, Bóle stawów u dzieci – praktyczne aspekty postępowania diagnostycznego i terapeutycznego, II Kongres Akademii po Dyplomie, Reumatologia, Warszawa 2016.
3. Y. Uziel, P.J. Hashkes, Growing pains in children, „Pediatric Rheumatology”, nr 5, 2007.