Inozytol – czym jest?
Inozytol to izomer glukozy, nazywany także alkoholem cukrowym czy alkoholem sześciowodorotlenowym.
Pod względem budowy jest zaliczany do polioli, czyli związków, które mają właściwości słodzące tak jak ksylitol, mannitol czy erytrytol.
Występuje w dziewięciu postaciach izomerycznych, w zależności od położenia grup hydroksylowych np. biologicznie czynny mio-inozytol (MI) oraz D-(+)-chiro-inozytol (DCI) czy L-(-)-chiro-inozytol, muco- inozytol, allo-inozytol oraz neo-inozytol [1]. Mio-inozytol był kiedyś uważany za witaminę B8 jednak ze względu na to, że organizm ludzki produkuje go w wystarczających ilościach z D-glukozy, nie jest już uważany za witaminę.
Przeczytaj także: Kwas foliowy dla planujących ciążę – jaki wybrać?
Inozytol – gdzie występuje?
Inozytol oprócz obecności w organizmie (np. mózgu, wątrobie, nerkach, krwi) znajduje się również w wielu produktach spożywczych. Z dietą dostarczamy około 1 g inozytolu głównie w formie mio-inozytolu.
Źródłem inozytolu są warzywa i owoce, m.in.
- grejpfruty,
- śliwki suszone,
- daktyle,
- kiwi,
- nektarynki,
- pomarańcze,
- pomidory,
- a także orzechy (np. orzechy włoskie, brazylijskie, ziemne i migdały) zboża czy nasiona roślin strączkowych.
Na skalę przemysłową inozytol pozyskuje się w wyniku hydrolizy kwasu fitowego, który izolowany jest z kukurydzy.
Jak działa inozytol?
Uważa się, że jeden z mechanizmów niedoboru insuliny jest związany z niedoborem inozytolu w inozytolofosfoglikanach. Inozytol stanowi wewnątrzkomórkowy przekaźnik sygnału insulinowego i poprawia wychwyt glukozy przez tkanki.
Związek ten odgrywa ważną rolę w procesie prawidłowego dojrzewania oocytów (komórek, które dają początek komórce jajowej) zarówno w obrębie cytoplazmy, jak i jądra komórkowego. Zmniejszone stężenie inozytolu w obrębie płynu pęcherzykowego powiązano z gorszą jakością komórek jajowych. Wykazano, iż inozytol uwrażliwia tkanki na działanie insuliny, zmniejsza hiperinsulinemię i hiperandrogenizm, co wpływa na przywrócenie regularnych cykli menstruacyjnych [2].
Kiedy warto stosować inozytol?
W piśmiennictwie potwierdzono istotną rolę terapii inozytolem w zespole policystycznych jajników (PCOS), ze szczególnym uwzględnieniem roli mio-inozytolu i D-chiro-inozytolu.
Zespół policystycznych jajników jest najczęstszym zaburzeniem endokrynologicznym (dotyka od 5-20% kobiet) i jedną z najczęstszych przyczyn niepłodności u kobiet. PCOS może przyczyniać się także do rozwoju nadciśnienia tętniczego, dyslipidemii, cukrzycy typu II czy chorób sercowo-naczyniowych. Suplementacja inozytolu wpływa na obniżenie BMI, inuslinooporności, stężenia insuliny, hormonu luteinizującego (LH), a także stosunku LH do hormonu folikulotropowego (FSH) [2].
Wykazano, że kilka izomerów inozytolu, a w szczególności mio-inozytol i D-chiro-inozytol, mają właściwości naśladujące insulinę i skutecznie obniżają poposiłkowe stężenie glukozy we krwi.
W badaniach suplementacja inozytolu powodowała obniżenie wskaźnika insulinooporności HOMA-IR [3]. Wykazano także, iż inozytol zmniejszał ryzyko rozwoju cukrzycy ciążowej [4.5].
Dodatkowo związek ten może mieć wpływ na zmniejszenie stężenia triglicerydów i cholesterolu we krwi. Niektóre badania sugerują, iż może być także pomocny w leczeniu wybranych przypadków problemów z płodnością u mężczyzn. Dane literaturowe wskazują również, iż inozytol może łagodzić przebieg przedmiesiączkowego zaburzenia dysforycznego, czyli bardziej nasilonej i uporczywej formy zespołu napięcia przedmiesiączkowego [6].
Mio-inozytol jest bezpiecznym i skutecznym suplementem stosowanym w leczeniu PCOS, szczególnie u pacjentek z towarzyszącą insulinoopornością i szczególnie wtedy warto rozważyć jego suplementację. Suplementacja inozytolu w PCOS jest także rekomendowana przez Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników. Inozytol może być zatem skutecznym suplementem, który wspomaga terapię leczenia zaburzeń płodności. Niewykluczone, że inozytol może odgrywać ważną rolę w leczeniu i profilaktyce innych schorzeń (np. depresji i zaburzeń lękowych), jednak na obecną chwilę brakuje badań, które jednoznacznie by na to wskazywały [7].
Inozytol a odchudzanie
Czy inozytol jest dobry na odchudzanie? W 2021 roku przeprowadzono metaanalizę badań na temat wpływu suplementacji inozytolem na wskaźnik masy ciała (BMI). Łączna liczba uczestników badania wyniosła 891, w tym 48 mężczyzn i 843 kobiety. Zakres dawek suplementacji mio-inozytolem wynosił od 600 do 4450 mg/dzień, suplementy inozytolu były podawane były przez 6–48 tygodni. 12 uwzględnionych badań oceniało wpływ suplementacji inozytolu na pacjentki, odpowiednio z PCOS i zespołem metabolicznym. Pozostałe trzy badania dotyczyły osób w stanie przedcukrzycowym, chorych na cukrzycę oraz zdrowych uczestników. Wyniki zbiorczej analizy wykazały, że suplementacja inozytolem miała wpływ na obniżenie wskaźnika BMI u kobiet z PCOS i nadwagą lub otyłością.
Suplementację można zatem rozważyć jako leczenie wspomagające u osób z PCOS z nadmierną masą ciała. Choć wyniki niniejszego badania wykazały, że wpływ inozytolu na obniżenie BMI był istotny statystycznie, to jednak potrzeba więcej dobrze zaprojektowanych badań, by móc jednoznacznie stwierdzić jaka dawka i czas suplementacji sprawdzi się najlepiej.
Na odchudzanie z pewnością najlepszym rozwiązaniem będzie indywidualnie dobrana dieta redukcyjna, a suplementację inozytolem warto rozważyć jako dodatkowy element terapii u pacjentek z PCOS [1].
Skutki uboczne stosowania inozytolu
Inozytol wchłania się w jelicie cienkim i większości wydala z moczem. Z uwagi na niską toksyczność inozytolu, jego spożywanie nawet wysokich dawkach wydaje się bezpieczne dla zdrowia. W badaniu na myszach dawka śmiertelna (LD50) wynosiła 10 g/kg masy ciała. Nie można jednak tych wyników przenieść bezpośrednio na człowieka [7]. Z kolei w badaniach z udziałem ludzi inozytol w większych dawkach, stosowany przez kilka miesięcy nie powodował większych skutków ubocznych. Z wyjątkiem pojedynczych przypadków, gdzie zaobserwowano łagodne dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego w wyniku spożywania dużych dawek suplementu (wzdęcia, nudności, biegunki). W suplementach diety dostępnych na rynku zazwyczaj dawki wynoszą znacznie mniej – do 4 g i takie ilości były zazwyczaj testowane w badaniach naukowych. Nie wykazano także, aby inozytol wchodził w interakcje z innymi lekami czy składnikami pożywienia, dlatego może być stosowany niezależnie od posiłku [8].
Inozytol w ciąży – czy można stosować?
Czy suplementacja inozytolu jest bezpieczna w czasie ciąży? Jeśli tak, to w jakiej dawce suplementować i u kogo sprawdzi się najlepiej?
Niektóre badania wykazały, iż inozytol może zmniejszać ryzyko wystąpienia cukrzycy ciążowej [2,4,5 ]. Przykładowo w 2019 r. przeprowadzono badania na 291 kobietach ciężarnych, którym podawano 2 g mio-inozytolu 2 razy dziennie, aż do ukończenia I trymestru ciąży oraz 304 pacjentkach przyjmujących placebo. Wyniki badań wykazały, iż u kobiet przyjmujących mio-inozytol zaobserwowano mniejsze ryzyko występowania cukrzycy ciężarnych oraz powikłań ciążowych (makrosomia – masa ciała noworodka przekraczająca 4000 g niezależnie od wieku ciążowego, przedwczesny poród). Nie wykazano także działań niepożądanych lub negatywnych skutków ubocznych wynikających ze stosowania 4 g inozytolu przez kobiety ciężarne.
Jednak przeprowadzona w 2023 roku metaanaliza 7 badań, która obejmowała łącznie 1319 kobiet ciężarnych w okresie od 10 do 24 tygodnia ciąży, nie potwierdziła jednoznacznie, iż suplementacja mio-inozytolu zmniejsza częstość występowania cukrzycy ciążowej. Z kolei zaobserwowano, iż osoby suplementujące mio-inozytol, w porównaniu z grupą kontrolną miały mniejsze ryzyko wystąpienia zaburzeń nadciśnieniowych oraz mniejsze ryzyko porodu przedwczesnego. W badaniach naukowych podkreśla się konieczność przeprowadzania więcej dobrze zaprojektowanych badań, tak by móc ocenić skuteczność i zasadność suplementacji mio-inozytolu w czasie ciąży.
Stosowanie inozytolu w czasie ciąży w badaniach było bezpieczne, jednak każdą suplementację najlepiej jest rozważyć z lekarzem prowadzącym.
Zalecany do leczenia pierwszych objawów dyskomfortu pochwy.
Żel dopochwowy z kwasem hialuronowym wskazany w celu zapobiegania i leczenia suchości pochwy.
Dla zdrowia układu moczowego.
Pomaga przy problemach intymnych w ciąży.
Do stosowania wspomagającego w leczeniu i profilaktyce infekcji pochwy.
Bibliografia:
1. Croze ML, Soulage CO.: Potential role and therapeutic interests of myo-inositol in metabolic diseases. Biochimie. 2013 Oct;95(10):1811-27. doi: 10.1016/j.biochi.2013.05.011.
2.Stanowisko Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące stosowania preparatów zawierających myo-inozytol przez pacjentki z zespołem policystycznych jajników (PCOS). Ginekol Pol. 2/2014, 85, 158-160.
3. Miñambres I. i wsp.: Effects of inositol on glucose homeostasis: Systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Clin Nutr. 2019 Jun;38(3):1146-1152. doi: 10.1016/j.clnu.2018.06.957. Epub 2018 Jun 21.
4. Motuhifonua SK. i wsp.: Antenatal dietary supplementation with myo-inositol for preventing gestational diabetes. Cochrane Database Syst Rev. 2023 Feb 15;2(2):CD011507.
5. Vitagliano A. i wsp.: Inositol for the prevention of gestational diabetes: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Arch Gynecol Obstet. 2019 Jan;299(1):55-68.
6. Gianfranco C, Vittorio U, Silvia B, Francesco D. Myo-inositol in the treatment of premenstrual dysphoric disorder. Hum Psychopharmacol. 2011 Oct;26(7):526-30.
7. Palatnik A. i wsp. Double-blind, controlled, crossover trial of inositol versus fluvoxamine for the treatment of panic disorder. J Clin Psychopharmacol. 2001 Jun;21(3):335-9.
8. https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Inositol#section=Absorption-Distribution-and-Excretion