Kwas foliowy – zalecane spożycie i konsekwencje niedoboru
Kwas foliowy (foliany, folacyna) należy do rozpuszczalnych w wodzie witamin z grupy B, które trzeba dostarczać z pożywieniem. Tylko niewielkie ilości kwasu foliowego organizm potrafi sam syntetyzować (w przewodzie pokarmowym przez bakterie jelitowe). Zalecane dzienne spożycie folianów powinno wynosić 400 mikrogramów. Zapasy kwasu foliowego w organizmie wynoszą około 5-10 mg i starczają zaledwie na około 4 miesiące.
Foliany są bardzo wrażliwe na działanie wysokiej temperatury, promieni słonecznych oraz kwasowości (pH). Podczas gotowania i przetwarzania żywności zawierającej foliany, straty mogą wynosić nawet 50-90%. Co więcej, obserwuje się również straty folianów wynikające z przechowywania np. świeżych warzyw liściastych, które trzymane w temperaturze pokojowej przez 3 dni, mogą stracić nawet 70% wyjściowej zawartości folianów.
Niedobory kwasu foliowego są szczególnie szkodliwe, dla kobiet planujących ciąże, ale również dla osób dorosłych, u których zwiększają ryzyko rozwoju miażdżycy i chorób układu sercowo-naczyniowego. Niedostateczne spożycie lub wchłanianie folianów może także powodować niedokrwistość megaloblastyczną. Niedobory folianów wynikają z niedostatecznej podaży witaminy z dietą czy ze zwiększonego zapotrzebowania w okresie ciąży i laktacji. Dodatkowo niektóre leki (np. przeciwzapalne czy środki antykoncepcyjne), a także alkohol i palenie tytoniu mogą przyczyniać się do występowania niedoborów tej witaminy.
Kwas foliowy – występowanie w żywności
Foliany występują w wielu produktach zarówno pochodzenia roślinnego, jak i zwierzęcego. Do naturalnych źródeł kwasu foliowego zaliczane są:
- ciemnozielone warzywa liściaste i kapustne (np. sałata, brokuł, jarmuż, brukselka – surowe lub krótko gotowane),
- soja,
- suche nasiona roślin strączkowych (np. bób, groch),
- wątroba,
- jaja,
- owoce cytrusowe,
- orzechy.
Rola kwasu foliowego u kobiet w okresie rozrodczym
Niedobór kwasu foliowego skutkuje nieprawidłowym rozwojem ośrodkowego układu nerwowego (OUN) i występowaniem wad wrodzonych u płodu (wady cewy nerwowej), dlatego bardzo ważna jest jego odpowiednia podaż u kobiet planujących ciążę.
Z uwagi na niewystarczającą biodostępność kwasu foliowego z żywności (ok. 50 %), zasadna wydaje się suplementacja kwasu foliowego w dawce 400 mikrogramów na dobę (co najmniej na 6 tygodni przed planowaną ciążą, a najlepiej na 12 tygodni), aż do zakończenia procesu organogenezy. Rekomenduje to również Polskie Towarzystwo Ginekologiczne oraz Zespół Ekspertów Pierwotnej Profilaktyki Wad Cewy Nerwowej. Suplementacja powinna jednak stanowić wzbogacenie diety bogatej w foliany. Wykazano, iż podaż kwasu foliowego w dawce 700 mikrogramów na dobę miała wpływ na większą częstość owulacji oraz poczęć [1,2].
Kwas foliowy – jaki preparat wybrać
Szukając kwasu foliowego, możemy zauważyć, iż na rynku dostępne są zarówno leki, jak i suplementy diety, które zawierają nieaktywną postać kwasu foliowego i/lub jego aktywną formę – L-metylofolian wapnia czy sól glukozaminową kwasu (6S)-5-metylotetrahydrofoliowego.
Kwas foliowy w aktywnej formie jest od razu wchłaniany i wraz z krwią transportowany do tkanek.
Jaki preparat zatem wybrać? Czy szukając kwasu foliowego, od razu lepiej sięgnąć po jego aktywną formę? Aby odpowiedzieć sobie na to pytanie, trzeba zrozumieć czym jest mutacja genów kodujących MTHFR, która powoduje niedobór aktywnej formy folianów.
Aby kwas foliowy spełniał swoją funkcję, musi zostać przekształcony do jego aktywnej, metylowej formy w procesie metylacji. W przemianie bierze udział enzym MTHFR (reduktaza 5,10-metylenotetrahydrofolianowa), który kodowany jest przez gen o tej samej nazwie. Mutacja genu MTHFR wpływa na metabolizm i przyswajanie folianów oraz prowadzi do zwiększonego stężenia homocysteiny w organizmie. Z kolei nadmiar homocysteiny zwiększa ryzyko wystąpienia niedokrwiennego udaru mózgu oraz może powodować problemy z zajściem w ciąży czy poronienia. Do najczęstszych wrodzonych polimorfizmów MTHFR u osób rasy białej zalicza się MTHFR677C>T oraz MTHFR 1298A>C. Częstość występowania mutacji waha się w zależności od danej populacji i może dotyczyć nawet 30-40% populacji europejskiej. Z uwagi na możliwość mutacji genów kodujących MTHR, suplementacja aktywnej formy kwasu foliowego wydaje się najlepszym i bezpiecznym rozwiązaniem.
Stanowisko ekspertów Polskiego Towarzystwa Genetyki Człowieka i Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników w profilaktyce wystąpienia wad ośrodkowego układu nerwowego u płodu podkreśla, iż można zastosować łącznie z kwasem foliowym suplementację jego aktywnych metabolitów (niezależnie od braku lub obecności wariantów polimorficznych c.665C>T [c.677C>T] i/lub c.1298A>C w genie MTHFR). [4] Nie stwierdzono żadnych potencjalnych działań ubocznych i toksycznych wynikających z podawania aktywnej formy kwasu foliowego.
Starannie dobrane składniki wspierają prawidłowy rozwój dziecka i dbają o zdrowie mamy
Wspomaga prawidłowe widzenie, wzrost i rozwój kości u dzieci.
Opracowany specjalne dla kobiet w ciąży.
Roztwór doustny do wspomagania leczenia refluksu żołądkowo-przełykowego
Kwas foliowy dla planujących ciążę, jaki wybrać, gdzie go szukać – podsumowanie
Planując ciążę warto zadbać o odpowiednią podaż kwasu foliowego wraz z dietą i suplementacją. Towarzystwa naukowe nie wskazują jednoznacznie na konieczność suplementacji aktywnej formy kwasu foliowego, ale podkreślają, iż niezależnie od tego, czy mamy do czynienia z mutacją genu MTHFR – można zastosować suplementację aktywnymi metabolitami kwasu foliowego.
Może zainteresować Cię również: 6 pytań do położnej – badania na płodność kobiety i mężczyzny
Bibliografia:
1. Szostak-Węgierek D. Żywienie w czasie ciąży i karmienia piersią. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2021.
2. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników dotyczące suplementacji u kobiet ciężarnych. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2020;5(4):170-181.
3. Klajmon A, Cichoń M, Natorska J, Undas A, Wypasek E. Methylenetetrahydrofolate reductase (MTHFR) gene c.665C>T and c.1286A>C and SERPINE1 -675 4G/5G polymorphisms in Polish patients with venous thromboembolism and cryptogenic ischemic stroke. Polish Archives of Internal Medicine. 2022; 132:16218.
4. Stanowisko ekspertów Polskiego Towarzystwa Genetyki Człowieka i Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników w sprawie zlecania i interpretacji wyników badań pod kątem wariantów genetycznych w genie MTHFR. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2017 tom 2, nr 5, strony 234–238